تلاش‌های دیپلماتیک پاریس در حفظ برجام

پوریا غرایاق زندی‪-‬ امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه مشاور ارشد خود را به تهران فرستاده است تا درباره مناقشه تهران- اروپا بر سر برجام با مقامات تهران رایزنی و تبادل نظر کند. در نگاه نخست این نقش‌آفرینی پاریس، حاصل تعلل اروپا در تعهدات برجامی و مشخصا تعلل در راه‌اندازی کانال مالی یا همان اینستکس و سپس قرار گرفتن ایران در مسیر کاهش تعهدات برجامی است. البته آنگونه که پیداست، رفتار‌های سینوسی و پاندولی اروپا در این میان علت‌العلل مناقشه جدید در برجام است و رفتار تهران در قرار گرفتن در مسیر تعهدات برجامی، واکنش و بازتاب طبیعی آن است. حال و از آنجایی که مناقشات فزاینده موجود در برجام به نفع هیچ یک از طرفین نیست، الیزه با ابتکار عمل ماکرون و مشاور ارشدش در کاهش مناقشه تهران- اروپا و سپس کاهش تنش در روابط تهران- واشنگتن نقش آفرینی می‌کند. آنگونه که از سوابق دیپلماسی سازنده پاریس در حل مناقشات نظام بین‌الملل پیداست، پاریس نقش سازنده خود در حل مناقشه منطقه غرب آسیا و مشخصاً برجام را به سه دلیل انجام می‌دهد. اول آنکه پاریس در تروئیکای متشکل از لندن و برلین، روابط بهتری با تهران دارد، به گونه‌‌ای که این روابط در مناسبات پسابرجام فصل نوینی را در روابط دو کشور رقم زده است. در این ارتباط گفته شده است که پاریس می‌خواهد سهم بیشتر از کیک اقتصاد ایران در پسابرجام داشته و در رقابت با سایر کشور‌های اروپایی نمی‌خواهد در انتهای لیست شرکای تجاری تهران باشد. دلیل دوم نقش‌آفرینی پاریس در راستای پارادایم گلیستی حاکم بر سیاست خارجی این کشور است، به این معنی که پاریس در میان کشور‌های اروپایی سیاست یکدست، منسجم و مستقل‌تری در سیاست خارجی دارد و در تصمیمات و مواضع اعلامی و اعمالی خود، هیچگاه تابع واشنگتن نبوده و نیست و خود را مقید به سازوکار‌های سیاست خارجی قدرت‌های هژمون نمی‌کند. البته سیاست گلیستی فقط در زمان نیکلاس سارکوزی توانست از معیار خود عدول کند و بعد از سارکوزی سیاست خارجی فرانسه در چرخشی معنادار و با درایت اولاند و مکرون به رویکرد‌های گلیستی بازگشت کرده است. دلیل سوم نقش‌آفرینی پاریس در ارتباط با ضرورت نقش‌های واسطه‌‌ای در کاهش تنش تهران- واشنگتن در مناقشات منطقه غرب آسیاست، به این معنی که این تنش‌ها و منازعات فزاینده به منظور ثبات و سامان سیاسی در این منطقه کاسته شود. در این ارتباط اگر چه ماموریت امانوئل بن مشاور ارشد دیپلماتیک مکرون بابت مناقشه برجام تعبیه و تنظیم شده است، اما نیم نگاهی هم به مناقشه تهران- واشنگتن دارد، با این هدف که شاید زمینه برای یک مذاکره فراهم شود.
در میان دلایلی که برای نقش‌آفرینی پاریس در ماموریت امانوئل بن به تهران بر شمرده شده است، دلیل اول کلیدی‌تر است و الیزه به خوبی می‌داند که برای بقای برجام صرف متقاعد کردن ایران در امتناع از کاهش تعهدات برجامی، چاره‌ساز و کافی نیست، بلکه اروپا نیز باید همه تعهدات خود را نظیر راه‌اندازی اینستکس در قبال تهران به خوبی به انجام برساند. قراین و شواهد نشان می‌دهند که هر گونه حصول نتیجه در این ماموریت تابعی از تعهدات اروپاست و تهران دیگر تمایل ندارد که در راستای تعهدات خود در برجام، امتیاز بیشتری به اروپا بدهد. در این ارتباط اگر الیزه بتواند سایر شرکای اروپایی برجام را در تعهدات برجامی نظیر سازوکار‌های مالی و همچنین خروج از رفتارهای سینوسی متقاعد کند، طبیعی است که ما بتوانیم شاهد انعطاف و نرمش رفتار تهران در خواسته‌های اروپا باشیم. این وضعیت به معنای شروع فصل جدیدی در حیات برجام خواهد بود. اما اگر اروپا بخواهد به صرف منافع واشنگتن و سایر شرکای اروپایی برجام با مقامات تهران چانه‌زنی کند، طبیعی است که این وضعیت به معنای پایان برجام و شکست دسته‌جمعی در به انجام رساندن این توافق خواهد بود. حال و در شرایطی که پاریس مایل نیست که چنین اتفاقی رخ دهد و از طرف دیگر تمایلی هم که ندارد که ایران را در مسیر اجرای مکانیسم ماشه قدرت‌های جهانی قرار دهد، به طرق مختلف می‌کوشد که از مرگ برجام جلوگیری کند، با این هدف که کمکی به پروژه صلح و تنش‌زدایی کرده باشد.