عبدالصمد خرمشاهی در گفت‌وگو با همدلی: عناوین مجرمانه در کشور ما زیاد است

همدلی- گروه اجتماعی- افزایش آمار زندانیان در کشور که ایران را به سرلیست کشورهای دارای مجرم زندانی زیاد نزدیک کرده است، بهانه‌ای شد تا در این زمینه با «عبدالصمد خرمشاهی» حقوق‌دان گفت‌وگویی انجام دهیم تا نکته نظرات و راهکارهای وی را برای برون‌رفت از وضعیت موجود جویا شویم.
همان‌گونه که اطلاع دارید، افزایش شمار زندانیان در ایران، کشور ما را به رتبه نهم جهانی رسانده است، شما به عنوان یک حقوق‌دان دلیل این موضوع را در چه چیزی می‌بینید؟
اولا آمار جرائم در کشور بالا است، دوم این که مجازات «حبس» هنوز در رابطه با اعمال مجازات‌ها حرف اول را می‌زند. علیرغم این که تاکید شده است و حتی در قوانین آمده است که برای حبس مجازات جایگزین اعمال شود و حتی گزینه مجازات حبس در قانون مجازات آمده است. جایگزین‌های متععدی هم پیشنهاد شده است اما باز هم مهم‌ترین مجازات و اصلی‌ترین مجازات، حبس است.
افزون بر این مسائل، جرم انگاری در قانون ما زیاد است و فکر می‌کنم کمتر کشوری در دنیا وجود داشته باشد که به اندازه کشور ما عناوین مجرمانه داشته باشد. بنابراین با توجه به این که زمینه رشد جرائم وجود دارد و آمار جرائم بالا است؛ از طرفی مجازات حبس هم جایگزین‌اش یا اعمال نمی‌شود یا خیلی کم اعمال می‌شود. مجموع این علل و عوامل است که باعث شده آمار زندانیان کشور بالا برود. به هر حال من فکر می‌کنم اگر تصحیح مقدمات شود و مسئولان فکری به حال شرایط موجود بکنند و همچنین به این مسائل بیشتر توجه شود به نظر من می‌تواند بر آمار زندانیان تاثیر بگذارد و آمار زندانیان را کاهش دهد.


جایگزین مجازات حبس که در قوانین نیز آمده است و شما هم به آن اشاره کردید شامل چه اقداماتی می‌شود؟
ارائه خدمات عمومی و کارهایی از این قبیل می‌تواند جایگزین حبس شود. ضمن این که در قانون هم ثبت شده است. خدمات عمومی یعنی هر کسی بنا به تخصص خود به جای رفتن به زندان و تحمل حبس خدمتی به جامعه ارائه دهد. اما متاسفانه اکنون در عمل شاهد هستیم جایگزین‌ها اعمال نمی‌شود.
دلیل اعمال نشدن جایگزین حبس در کشور چیست؟
با وجود این که رئیس قوه قضائیه هم در این زمینه دستورالعمل صادر کرده است و به این موضوع نیز مدام تاکید می‌شود، اما ظاهرا ساده‌ترین کار اعمال مجازات حبس است و قضات ما بیشتر گرایش به صدور حکم مجازات حبس دارند تا سایر مجازات‌ها. مجازات جایگزین حبس باید نهادینه شود، فرهنگ شود، تا افرادی که سابقه کیفری آن‌چنانی ندارند، یا به هر حال جرائم کوچک‌تر و خردتری مرتکب شدند، موضوع زندان برای آنان منتفی شود و جایگزین حبس برای آنان اعمال شود.
به عنوان یک حقوق‌دان که به مسائل حقوقی و همچنین وضعیت موجود اشراف دارید، آیا امیدی هست که در آینده تعداد زندانیان کشور کنترل یا کاهش پیدا کند؟
بله، اگر مسائلی که پیش‌تر در سطور بالا بیان کردم، پیش‌بینی و اعمال شود، می‌تواند در کاهش آمار زندانی‌ها تاثیرگذار باشد. حالا آمار و حجم زندانی‌ها خیلی بالاست. در واقع هدف از مجازات مجرم تنبیه و اصلاح مجرم است. با این وضعیت زندان‌ها نمی‌شود مجرمان را اصلاح کرد. چون امکانات در زندان‌ها نیست که زندانی تربیت و اصلاح شود. بنابراین نقض غرض می‌شود. بهتر است ما به اندازه حجم زندان‌هایمان زندانی بپذیریم نه مازاد برآن. الان اغلب زندان‌های ما بیشتر از گنجایش‌ و ظرفیت‌شان زندانی دارند و این در کیفیت زندگی زندانیان، کیفیت بازپروری و اصلاح و تربیت‌ زندانیان مشکلات خاصی را ایجاد می‌کند.