نجابت ایرانی و تمامیت‌خواهی غرب

آیت وکیلیان| ضرب‌الاجلی که ایران برای طرف‌ اروپایی تعیین کرده بود تا در قالب برجام به تعهداتش در برابر ایران عمل کرده و تاثیر تحریم‌های آمریکا را کاهش دهد، امروز به پایان رسید؛ تا اینجای کار هیچ نشانی از تحرکی که اروپایی‌ها را راغب به عملی‌کردن مطالبات بحق ایران نشان دهد، دیده نمی‌شود. تاریخ سیاسی اکنون عکس فضایی را ترسیم می‌کند که یادآور روزهای هیجان‌انگیز هتل کوبورگ برای رسیدن به توافقی جامع بود؛ الان اما سخنی از صلح و توافق نیست.  امروز 16 تیرماه پس از ۴ سال، قرار است سرنوشت این توافق مشخص شود؛ آیا باید با خروج آمریکا و رفتار اروپا برجام را نابودشده دید یا هنوز هم امیدی به حیاتش وجود دارد. کارشناسان به این سوال جواب می‌دهند.
آینده پیچیده است
علی بیگدلی، کارشناس و تحلیلگر مسائل بین‌الملل در مورد این‌که حالا چه اتفاقی خواهد افتاد، به «شهروند» می‌گوید: «در این‌که در یکی از مفاد برجام آمده که ایران حق ندارد سلاحی را با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای بسازد، تردیدی نیست، اما غیر از این هیچ صحبتی در مورد پیشنهاداتی که اروپایی‌ها اخیرا مطرح می‌کنند، نیامده است. طرف اروپایی سه خواسته از ایران دارد که این سه مسأله درواقع خواست آشکار آمریکا و خواست پنهانی اسراییل و عربستان است؛ سه مسأله‌ای که عبارت است از کنترل موشک‌هایی با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای، خروج از کشورهای منطقه خاورمیانه و رعایت حقوق بشر مورد نظر عرب.» این استاد دانشگاه این سه مسأله را از اصلی‌ترین مواردی می‌داند که اروپایی‌ها به بهانه آن تن به اجابت مطالبات ایرانی‌ها نمی‌دهند. زمانی که محمدجواد ظریف به کنفرانس امنیتی مونیخ رفته بود، «هایکو ماس»، وزیر خارجه آلمان رعایت این سه مسأله را به او گوشزد کرد . بیگدلی با بیان این‌که این سه خواسته اروپایی‌ها خودخواهانه و یکجانبه‌گرایانه و تک‌ساحتی است، گفت که «دقیقا به همین دلیل است که اروپا حتی با پایان مهلت 60 روزه اقدام عملی در راستای رضایتمندی ایران انجام نخواهد داد. اتفاقا این خواسته سه ضلعی که به نوعی بین آمریکا، اروپایی‌ها و اسراییل و عربستان مشترک است، این وضع را بیش از پیش پیچیده کرده است.» این تحلیلگر مسائل سیاسی معتقد است که ایران در این ماراتن نفسگیر و تاریخی، جنبه «حقوقی» ماجرا را برجسته می‌کند و طرف‌های مقابل ایران هم بعد «سیاسی» آن را. با توجه به این‌که جنبه «سیاسی» این ماراتن بر بُعد «سیاسی» آن چربش بیشتری در مناسبات جهانی دارد، تصور می‌شود هر گونه تفاهم و اجماع بر سر آن را تا حد بسیاری منتفی کرده است.»
نشانی از امید برای بازگشت


به شرایط عادی وجود ندارد
صباح زنگنه، تحلیلگر مسائل بین‌الملل نیز در این راستا به «شهروند» می‌گوید که «بسیاری از آمریکایی‌ها نظر مثبتی در مورد شعله‌ور شدن جنگ با ایران ندارند، اما احتمال می‌دهند در صورتی که یکی از دو طرف یا نایبان آنها در منطقه مرتکب اشتباهی شوند، جنگی بزرگ به وقوع خواهد پیوست.» این کارشناس مسائل سیاسی در پاسخ به این سوال که تا چه اندازه دست آمریکایی‌ها برای هر اقدام تحریک‌آمیز و تنش‌زا باز است، گفت که «آن زمان گذشته که قدرت‌های جهانی با اقدامات یکجانبه‌گرایانه آمریکایی‌ها همراهی کنند. مردم این کشور هم مسئولیت بحرانی‌شدن اوضاع و احتمال درگرفتن هر جنگی را متوجه سیاست نادرست دولت آمریکا می‌دانند.» زنگنه در مورد سیاستی که آمریکا بعد از پایان مهلت 60 روزه به دنبال آن است، گفت که «سیاست فعلی دولت آمریکا در اختیار جنگ‌افروزان قرار گرفته و آنها تلاش می‌کنند با همراهی اسراییل، عربستان و امارات، آمریکا را به سمت کانون تنش‌های منطقه‌ای و مقابله با ایران سوق دهند. همین ماجرای توقف نفتکش ایرانی در جبل‌الطارق که به تحریک آمریکا و توسط نیروی دریایی انگلیس صورت گرفت را باید در این راستا ارزیابی کرد. این حوادث و اتفاقات مشابه آن‌که در دو ماه اخیر به کرات رخ داده، به نوعی ترسیم فضایی را نشان می‌دهد که ما بعد از پایان مهلت 60 روزه با آن روبه‌رو می‌شویم.» این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که چه شرایطی را در عرصه جهانی بعد از پایان مهلت 60 روزه‌ای که ایران تعیین کرده بود، متصور است، گفت: «رویکرد ترامپ نسبت به ایران غیرمنسجم و آشفته است. او از طرفی به دنبال ادعای جلوگیری از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای است، اما از طرف دیگر، پیمان بین‌المللی‌ای که برای حصول این هدف طراحی شده بود را نابود کرد. مشاوران ترامپ می‌گویند که به دنبال بازگرداندن تهران به میز مذاکره برای دستیابی به یک توافق جامع‌تر هستند. اما بهترین روش برای برطرف کردن نقاط ضعف توافق و ادامه گفت‌وگو با تهران این بود که همه مزایای وعده‌داده‌شده در برجام محقق می‌شدند. این تخلفات دولت آمریکا ـ که به حق ایران در برابر آنها ـ سناریو و طرح خروج تدریجی از برجام را پیش گرفته است، فضایی است که حتی با پایان مهلت 60 روزه نیز نشانی از امید برای بازگرداندن به شرایط عادی وجود ندارد. دقیقا به این دلیل که ایران خویشتنداری به خرج داد و می‌دهد و طرف‌های مقابل زیاده‌خواه و تمامیت‌خواه هستند.»