روزنامه ابتکار
1398/04/12
محمدرضا ستاری برجام بیمار را با اینستکس ناتوان زنده نگه داریم
روز دوشنبه با اعلام مسئولان کشور و تایید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر عبور ذخایر اورانیوم غنیشده ایران از سقف 300 کیلوگرم، موجی از واکنش‌های بین‌المللی در خصوص این مسئله به راه افتاد. در همین راستا، در حالی اتحادیه اروپا از ایران خواست که اقدامات خود ذیل کاستن از تعهدات هسته‌ای را متوقف کند، دونالد ترامپ مدعی شد که ایران با آتش بازی می‌کند. همچنین در حالی آلمان به شدت از این موضوع ابراز نگرانی کرده و از ایران خواست که بیش از این توافق هسته‌ای را تضعیف نکند و انگلیسی‌ها نیز از تبعات این قضیه برای ایران سخن گفتند، که امانوئل ماکرون رئیس‌جمهوری فرانسه گفت کشورش تلاش می‌کند تا ایران از مزایای برجام بهره‌مند شود. از سوی دیگر روس‌ها نیز با اعلام اینکه از ایران می‌خواهیم خویشتن‌داری کند، تصریح کردند که اقدامات آمریکا عامل اصلی عبور ایران از سقف 300 کیلوگرم اورانیوم است.ماجرا از زمانی آغاز شد که همزمان با سالگرد خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، ایران طبق بیانیه شورایعالی امنیت ملی بخشی از اقدامات خود از جمله فروش اورانیوم غنیشده و آب سنگین را متوقف و طی ضرب‌الاجلی دو ماه اعلام کرد در صورت محققنشدن تعهدات سایر شرکای برجام، گام دوم هسته‌ای پس از شصت روز در راستای غنی‌سازی بالای 3.67 و راه‌اندازی رآکتور اراک برداشته میشود. هرچند در ابتدا برخی کارشناسان این اقدام ایران را نمادین تلقی کرده و معتقد بودند که اولاً هنوز مشخص نیست ایران چه زمانی به سقف 300 کیلو اورانیوم و 120 تن آب سنگین برسد و در ثانی تحریم‌های آمریکا مانع از صادرات این دو اقلام به خارج از کشور میشود، اما با اعلام بهروز کمالوندی مبنی بر اینکه تا ششم تیرماه ایران سقف سیصد کیلو اورانیوم غنیشده را رد می‌کند، مسئله به صورت جدی‌تری برای طرف‌های اروپایی برجام به جریان افتاد. در این رابطه اروپایی‌ها از طرح تازه برای نجات برجام خبر داده و اعلام کردند که بهزودی نخستین تراکنش‌ها در کانال مالی اینستکس عملیاتی میشود و شرایط برای پیوستن سایر کشورهای اروپایی به این مکانیسم مالی فراهم شده است. اما در این میان پس از جلسه کمیسیون مشترک برجام که جمعه گذشته در وین برگزار شد، ایران به صراحت اعلام کرد که این اقدامات رضایت تهران را برای توقف گام دوم هسته‌ای فراهم نکرده و حتی محمدجواد ظریف تاکید کرد که اینستکس مقدمه‌ای برای انجام سایر تعهدات اروپاست که این مقدمه نیز هنوز به طور مطلوب اجرایی نشده است.
به گفته بسیاری از ناظران، اینستکس اروپایی‌ها برای حفظ و تداوم برجام با چند ابهام روبهرو است. نخست اینکه این کانال مالی هشتماه پس از خروج آمریکا از برجام ثبت شده و تاکنون اتفاق خاصی درباره تجارت و همکاری مالی میان ایران و اروپا در چارچوب آن محقق نشده است. دوم اینکه اینستکس نسبت به SPV که قرار بود اجرایی شود از گستردگی بسیار کمتری برخوردار است و تنها در ابتدای کار سه کشور اروپایی و شرکت‌های کوچک را در بر می‌گیرد. همچنین درحالیکه مکانیسم حقوقی این سازوکار مالی برای دورزدن تحریم‌های آمریکا مشخص نیست، حوزه همکاری آن با ایران فعلاً در زمینه غذا و دارو خواهد بود. در نتیجه تا به اینجای کار همانطور که اروپایی‌ها عمل کرده‌اند، مشخص شده که توان و ابزار ایستادگی در برابر فشارهای آمریکا را نداشته و مکانیسم مالی آنها نیز قرار نیست حداقل به زودی راهگشای خواسته‌های ایران باشد. زیرا در این میان مشکل اصلی ایران نه غذا و دارو، بلکه فروش نفت و مهمتر از آن درآمدهای حاصله از فروش آن است که به نظر نمی‌رسد طبق گفته بیژن نامدارزنگنه اینستکس بتواند در زمینه انتقال این پول‌ها کمک چندانی به ایران کند.
به همین دلیل در شرایط کنونی جدیت ایران برای برداشتن گام دوم هسته‌ای در پیوندخوردن با تشدید جنگ اقتصادی آمریکا و نیز ناتوانی اروپا، موجب شده که برجام اکنون بیش از هر زمان دیگری با خطر فروپاشی همراه شود. در این وضعیت همانطور که اکثر کارشناسان معتقدند، اگر اروپایی‌ها توان ایستادگی در مقابل آمریکا را نیز داشتند، به خاطر برجام و ایران مشخصاً خود را در چالش و تنش با دولت فعلی ایالات متحده قرار نمی‌دادند. از سوی دیگر ایران در حالی به نظر می‌رسد که استراتژی خود را مبنی بر افزایش هزینه برای اروپا به منظور وادارکردن آنها برای تغییر محاسبات استراتژیک کاخ سفید قرار داده که ایالات متحده و هم‌پیمانان این کشور اکنون بیش از دو سال است که تلاش می‌کنند هزینه بهشکستانجامیدن برجام را بر دوش ایران بگذارند. در نتیجه هرچند روز گذشته خبرگزاری رویترز به نقل از دو دیپلمات اروپایی خبر داده انگلیس، فرانسه و آلمان قرار نیست مکانیسم ماشه که می‌تواند منجر به اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران شود را فعال کنند، اما می‌توان با درصد احتمال بالایی گفت که در وضعیت کنونی هر لحظه اروپا می‌تواند بار دیگر پرونده ایران را به شورای امنیت ارجاع دهد. جایی که آمریکا را بازیگر مسلط این میدان کرده و تلاش‌های این کشور را برای ایجاد یک اجماع جهانی مجدد علیه ایران به نتیجه می‌رساند. به همین دلیل هرچند اکنون برجام قادر به تامین خواسته‌های ایران نبوده و اینستکس اروپایی نیز توان و حتی کارآیی لازم را در برآوردهساختن تعهدات آنها ندارد، اما حداقل در شرایط فعلی، زندهنگهداشتن برجام بیمار و حفظ اینستکس ناتوان به عنوان کورسویی برای بازماندن باب گفتوگوها و نیز گسترش دامنه زمانی صبر استراتژیک ایران برای دورکردن خطر اجماع جهانی تلقی شده و بهتر است از آنها به عنوان اهرمی هرچند ضعیف در شرایط دشوار آتی استفاده کرد.
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» فرمان نخست وزیر عراق مبنی بر ادغام نیروهای حشد الشعبی در ارتش را بررسی می‌کند
محمدرضا ستاری
برجام بیمار را با اینستکس ناتوان زنده نگه داریم
«ابتکار» از مشکلات درونی احزاب گزارش می‌دهد
فردیت بلای جان احزاب سیاسی
رفع ابهام از واکنش‌ها به رای وحدت رویه دیوان عالی کشور
دیه زن و مرد برابر شد؟ نشد؟
طرح فاضلاب تهران چه زمانی تکمیل میشود؟
افزایش قیمت‌ها؛ چالش جدید بزرگترین پروژه محیط‌زیستی خاورمیانه
سخنگوی شورای نگهبان:
انقلاب اسلامی ایران به حزب یا جناحی خاص تعلق ندارد
نایب رئیس فراکسیون امید مجلس مطرح کرد
شورای عالی سیاستگذاری حرف همه را بشنود
جایگزینی در صنعت خودروسازی ماجرای تازه‌ای نیست
تکراری‌های آزار دهنده
از سوی فرمانده معظم کل قوا انجام شد
انتصاب جانشین رئیس ستادکل نیروهای مسلح و رئیس سازمان بسیج مستضعفین
عضو کارگروه کاغذ در گفت‌وگو با «ابتکار»:
دولت به‌جای دخالت، نظارت کند
رئیس‌جمهوری در پیام به کنگره کردزبانان کشور:
هیچ تفاوتی بین اقوام وجود ندارد
اوپک 176؛ ناقوس پایان وابستگی به نفت
فرافکنی و پاککردن واقعیت؛ مسئله این است
