روزنامه ابتکار
1398/04/11
چند و چون علت‌ها و راهکارهای کاهش کرسی‌های زبان فارسی در جهان بررسی شد چراغ کم‌سوی فارسی‌آموزی در دنیا
گروه فرهنگ - بارها درباره نقش زبان فارسی به عنوان سفیر فرهنگی صحبت شده اما در عمل چه حمایت‌هایی در این زمینه صورت گرفته است؟ مدتی است که دوباره موضوع کاهش کرسی‌های زبان فارسی در جهان در میان متخصصان این امر مطرح شده اما راه‌حل برون‌رفت از وضعیت کنونی چیست؟تقریبا 10 روز پیش، بهادر باقری، معاون گسترش زبان فارسی و ایران‌شناسی در دانشگاههای خارج از کشور مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت علوم در اینستاگرامش، با انتشار فیلمی از دانشجویان فارسی‌آموز گرجستانی که اشتیاق دانشجویان خارجی به فراگیری زبان فارسی زیر نظر استادان اعزامی را نشان می‌دهد، درباره این موضوع هشدار داد. به گفته او در حال حاضر حدود 200 کرسی زبان فارسی یا ایران‌شناسی در دنیا مشغول فعالیت هستند که از این تعداد حدود 60 کرسی به وزارت ارشاد وابسته هستند و مابقی مستقل عمل می‌کنند.
اما مشکل اصلی چیست؟ نوسانات ارز در سال گذشته بر مسائل بسیاری تاثیر گذاشت، از مسائل اقتصادی گرفته تا مسائل فرهنگی. در این میان کرسی‌های زبان فارسی هم از این تلاطم دچار آسیب شدند. وزارت علوم برای اعزام استادان نیازمند تامین و تخصیص بودجه ارزی هستند و حالا با مشکلات مربوط به بودجه و تخصیص نیافتن ارز مورد نیاز، این کرسی‌ها از بیش از 60 کرسی به 16 کرسی کاهش پیدا کرده است. اما کاهش کرسی‌های زبان فارسی تاثیری بسیار عمیق‌تر از کاهش چند کرسی آموزشی دارد. باقری درباره این تاثیرات به ایسنا گفته بود: وقتی قرار است در یک کشور، کرسی زبان فارسی برپا شود، زمینه‌سازی، اعتمادسازی، پیگیری‌ها و تلاش فراوانی لازم است. سفارت ایران در آن کشورها باید با دانشگاه آن کشور جلسه برگزار کند و اهمیت زبان فارسی را توضیح دهد تا اعتماد و انگیزه ایجاد شود. تصور کنید با وجود همه موانع و مقررات پیچیده‌‌ای که در سیستم‌های آموزشی دانشگاههای جهان هست، با چه دردسرها و خون دل خوردن‌هایی، این کرسی‌ها در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در رشته‌های زبان و ادبیات فارسی و ایران‌شناسی یا شرق‌شناسی ایجاد میشود.
سیدعلی‌اصغر میرباقری‌فرد، رئیس انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی نیز درباره نقشی که کرسی‌های زبان فارسی در ترویج زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ ایرانی در جهان دارند، گفت: این کرسی‌ها از زمانی که شکل گرفته‌اند تا امروز، نقش بسیار مهمی را ایفا کرده‌اند. اگر در مجموعه دانشگاههای دنیا که این کرسی‌ها در آنجا برگزار شده است، بررسی کنیم، می‌بینیم که نوع فعالیت‌ها، تعداد دانشجویانی که جذب این دوره‌ها شده‌اند و دانش‌آموختگانی که در این دوره‌ها با زبان و ادبیات فارسی، ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی آشنا شده‌اند نشان می‌دهد که سهم تاثیرگذاری در معرفی فرهنگ ایرانی و زبان و ادبیات فارسی ایفا کرده‌اند. اما اینکه همه کرسی‌ها را دارای نقش واحد بدانیم جای تامل دارد چون طبیعی است که متناسب با نوع فعالیت هر کرسی، نحوه اثرگذاری و میزان اثربخشی آن متفاوت است.
اما کاهش تعداد کرسی‌های زبان فارسی در دنیا چه صدماتی به روابط علمی و فرهنگی ما با سایر کشورها می‌زند؟ باقری گفت: بی‌تردید تعطیلی این کرسی‌ها به ضرر ما است؛ نخست به این علت که کشورهای دیگر فکر می‌کنند ما آنقدر مشکلات مالی داریم که نمی‌توانیم حتی استاد برای گسترش زبان‌مان اعزام کنیم و این امر پیام منفی و آزاردهنده‌‌ای دارد؛ دوم اینکه جایگاه زبان فارسی تضعیف میشود؛ چون اینگونه برداشت میشود که حتی زبان فارسی برای خود ایرانی‌ها هم مهم نیست که کرسی زبان فارسی‌شان را تعطیل می‌کنند و سوم اینکه آن اعتماد ایجاد شده در کشورها هم از بین می‌رود و سفیر یا رایزن فرهنگی ما نمی‌تواند به مسئولان دانشگاهی آن کشور بگوید که یک بار دیگر پای میز مذاکره بنشینیم و دوباره می‌خواهیم کرسی را برپا کنیم. اعتماد از بین‌رفته به راحتی قابل برگشت و ترمیم نیست.
میرباقری‌فرد نیز تعطیلی این کرسی‌ها را ضایعه دانست و در این زمینه افزود: ما حدود ۶۵ کرسی فعال در سطح دانشگاههای مختلف دنیا داشتیم که برای پا گرفتن هرکدام از آن‌ها و گسترش فعالیت‌های‌شان خیلی زحمت کشیده و برنامه‌ریزی شده است تا اینکه جای خودشان را در دانشگاههای مختلف جهان باز کنند و علاقه‌مندان به زبان و فرهنگ ما را تحت تعلیم و آموزش قرار دهند. اما حالا وقتی این‌ها تعطیل میشود، معنایش این است که پایگاه‌های علمی و فرهنگی که در اختیار داشتیم و برای برپا کردن‌شان و گسترش فعالیت‌شان هم هزینه‌های مادی و هم هزینه‌های معنوی زیادی داده‌ایم و عده زیادی در این راه زحمت کشیده‌اند، تعطیل می‌شوند و فعالیت‌شان را قطع می‌کنند و به طور طبیعی دیگر آن اثرگذاری را برای معرفی فرهنگ غنی ایرانی اسلامی و زبان و ادبیات فارسی نمی‌توانند داشته باشند.
او ادامه داد: امروزه هرچند با مشکلات اقتصادی زیادی روبه‌رو هستیم اما حتما برای فرهنگ هم باید اولویت قائل شویم. اولا ماهیت آثار ادبیات فارسی و همین‌طور توانایی‌های زبان شیرین و تاثیرگذار فارسی در طول تاریخ در برابر حوادث متعدد خطرناک و هولناک خودش را حفظ کرده و نقشش را برای حفظ هویت ملی ما همیشه محفوظ داشته است تا امروز این میراث به دست ما برسد. این میراث با این غنا و ادبیات ما به این پهنه و گستره طالبان زیادی در سطح دنیا دارد. علتش هم این است که ادبیات فارسی از قرآن، سنت و سیره معصومین(ع) شکل گرفته و از سرچشمه فرهنگ اسلامی برخوردار است. هرکدام از شاعران ما پیام‌های متعالی‌ای را به دنیا انتقال می‌دهند و دنیا الان تشنه این فرهنگ، زبان و ادبیات است.
او افزود: واقعیت این است هزینه‌ای که موجب میشود این کرسی‌ها فعال شوند در برابر هزینه‌های سنگینی که در عرصه‌های دیگر فرهنگی و حتی بخش‌های دیگر باید بشود تا برقرار بمانند، کم است. ما اگر بخواهیم اعتباری تعیین کنیم که این کرسی‌ها فعالیت‌شان محفوظ بماند و حداقل در این سطح ثابت نگه‌شان داریم حتی نه اینکه بخواهیم گسترش‌شان بدهیم، هرچند که معقول و درست این است که کرسی‌ها گسترش پیدا کنند، دو میلیون یورو نیاز است. اگر این اعتبار تامین شود کرسی‌های ما از خطر تعطیلی نجات پیدا می‌کنند. اما این مبلغ هم تامین نشده است.
شاید بهتر باشد در پایان این گزارش به بخشی از یادداشت لیلا رضایی، استاد اعزامی وزارت علوم در گرجستان توجه کنیم. او به خوبی به اهمیت توجه به این موضوع پرداخته است. در بخشی از یادداشت این استاد زبان فارسی آمده است: «در دنیای امروز که بحق، دنیای ارتباطات است و رسانه‌ها در آن قدرتی شگفت‌انگیز دارند، آیا جز این است که ادبیات فارسی، می‌تواند رسانه فرهنگ، ارزش‌ها و حقانیت ما باشد تا افتخارات، اندیشه‌ها، ارزش‌های ناب اخلاقی و صلح‌اندیشی‌مان را به جهان و جهانیان یادآوری کند؟ آیا درست در همین زمان که بیش از همیشه به ابزار زبان و ادبیات فارسی نیازمندیم، رواست که به دست خود این صدای رسا را خاموش و این امکان ارزشمند را از خودمان دریغ کنیم؟ آیا ضرورت امروز ما این نیست تا به این میراث ارزشمندمان اعتماد کنیم، نه اینکه ریشه‌اش را بزنیم، بلکه شاخه‌هایش را بارورتر کنیم؟ ای‌کاش باور کنیم که در عرصه جهانی، این میراث ارزشمند زبانی، ادبی و فرهنگی، برگ برنده ما است. ای‌کاش پیش از اینکه دیر شود کاری کنیم و اجازه ندهیم این درخت بارور بخشکد؛ نگذاریم چراغ زبان و ادبیات فارسی در دانشگاههای جهان خاموش شود».
سایر اخبار این روزنامه
در همایش گرامیداشت «روز جهانی پناهنده» مطرح شد
تحریم علیه پناهندگان
جلال خوش‌چهره
پاسخ به سیاست تهدید
چند و چون علت‌ها و راهکارهای کاهش کرسی‌های زبان فارسی در جهان بررسی شد
چراغ کم‌سوی فارسی‌آموزی در دنیا
برای اولین بار انتشار داده‌های خام پیمایش‌های شهری انجام شد
آمارهای جالب از پایتخت
پرمصرف‌ترین مناطق کشور مشخص شدند
«برق» در شوک گرمای تابستان 98
زمینه‌ها و شرایط ایجاد یک جبهه سوم بررسی شد
«جریان سوم»؛ عبور از اصلاح‌طلبان و اصولگرایان
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز گذشته عبور ذخایر اورانیم غنی‌شده ایران از مرز 300 کیلوگرم را تایید کرد
لاریجانی در مراسم روز صنعت و معدن:
ترامپ در صحنه بین‌المللی فرد بی‌آبرویی است
مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران اعلام کرد
افزایش ظرفیت تولید کنسانتره نقشه راه شرکت مس
تا پایان تیرماه
حداقل یک بار با کارت سوخت شخصی سوخت‌گیری کنید
وزیر نفت:
اینستکس بدون واریز پول نفت پاسخگو نیست
