روزنامه ابتکار
1398/04/10
«ابتکار» از برداشت‌های نامتعارف نسبت به شفافیت گزارش می‌دهد شفاف‌سازی یا تخریب؟
وجود فساد در ساختارهای سیاسی و اقتصادی کشور در سال‌های اخیر باعث شده است که شفافیت از جمله موضوعاتی باشد که این روزها در صحبت‌های رئیس‌جمهوری و دولتمردان جایگاه ویژه‌ای پیدا کند. با این حال در سال‌های اخیر و با گسترش رسانه‌های جمعی و قابلیت ویژه آن که دسترسی همگان در هر زمان و مکان به این رسانه‌ها، سبب بروز پدیده‌ای در کشور شده با عنوان افشاگری بوده‌ایم که با شفافیت خلط مفهومی پیدا کرده است به گونه‌ای که هر زمان صحبت از شفافیت و مبارزه با فساد به میان می‌آید، افکار عمومی منتظر افشای مواردی از فساد مسئولان هستند. افشاگری یا شفافیت؛ هنوز مرز بین این دو در کشور ما مشخص نشده است و خلط مفهوم و معنای آن باعث شده زیان‌های زیادی به جامعه در رابطه با مبارزه با فساد وارد شود. درواقع مخلوط کردن مرز بین شفافیت و افشاگری به آشفتگی دامن میزند و موج مثبت شفافیت را در حد رفتار عوام‌گرایانه کاهش داده و به انحراف می‌کشاند. اگرچه افشاگری را می‌توان یکی از گونه‌های شفافیت دانست اما از جهتی نیز نمی‌توان آن را کاملا بر شفافیت منطبق کرد به گونه‌ای که در سال‌های اخیر به یک بازی سیاسی و ابزاری برای فشار بر نیروها و جناح‌های مختلف تبدیل شده است.افشاگری و شفافیت دو مقوله بسیار شبیه به هم با تفاوت‌های اندک است ولی تاثیرات و نتایج گوناگون و مختلفی را بر جامعه می‌گذارد. باید توجه داشت که استفاده غلط و نابجا از مفاهیم این دو در مواجه شدن با مسائل و مصادیق مختلف، موجب خسارت و از بین رفتن بار اجتماعی مفهوم درست و صحیح شفافیت خواهد شد و اثرگذاری آن را از بین خواهد برد.
مرز بین شفافیت و افشاگری
شفافیت به اطلاع‌رسانی و آزادسازی اطلاعات به‌گونه‌ای گفته میشود که در زمان مناسب، با کیفیت مناسب و با مخاطب مشخص شده داده شود و به دنبال اثرگذاری و هدفی خاص است که این هدف معمولا جلوگیری از فساد، افزایش مشارکت مردم و یا بهبود ساختارهای حاکمیتی است. ولی افشاگری معمولا به نوعی از افشای اطلاعات گفته میشود که در آن افشاکننده هدف تخریب دارد و معمولا داده‌ها و اطلاعات با استانداردها و کیفیت‌های مشخصی ارائه نمی‌شود. معمولا در افشاگری حجم بسیار زیادی از مطالب به صورتی که برای کسی قابل استفاده و تحلیل مجدد نیست، افشا میشود.
همچنین در شفافیت معمولا نهاد رسمی حاکمیتی مسئول دادن اطلاعات رسمی حاکمیت است و کیفیت و استانداردهای آن را تضمین می‌کند و از مردم بازخورد می‌گیرند و امکان اصلاح اطلاعات وجود دارد در حالی که محل افشای داده در افشاگری مشخص نیست و ممکن است این اطلاعات از نهادهای گوناگون و افراد مختلف ناشناس درز کند و امکان اصلاح این داده‌ها هم وجود ندارد چرا که کسی خود را در این زمینه مسئول نمی‌داند.
بنابراین اولین پایه فساد سیستمی در یک کشور را می‌توان در نبود شفافیت اطلاعاتی و اداری آن سیستم دانست چرا که این ابهام به راحتی عرصه را برای سوءاستفاده‌گران از نقاط تاریک و مغفول نظام اداری و اقتصادی فراهم کرده و عدالت اجتماعی را زیر سوال خواهد برد. در سایه شفافیت، روش‌های پوپولیستی و تخریب‌کننده اعتماد عمومی رنگ می‌بازد و رفتار مسئولانه جایگزین آن میشود. شفافیت، اطلاع‌رسانی پیش‌دستانه و مسئولانه است که مشارکت اجتماعی را بالا می‌برد. شفافیت اگر نگوییم تنها راه، لااقل یکی از موثرترین علل افزایش سرمایه اجتماعی است. نبود شفافیت در مرحله اول به مردم ضربه میزند، اما در بلندمدت باعث میشود حکومت نتواند اعمال حاکمیت کند.
شفافیت یا بازی سیاسی؟
متاسفانه در سال‌های اخیر برخی با افشاگری به دنبال اهداف سیاسی خود هستند و معمولا این افشاگری‌ها در فضای مجازی انجام میشود. باید حیطه شفافیت مشخص شود و آن را از حالت بازیچه سیاسی خارج کرد چرا که آن به وسیله‌ای برای تخریب حیثیت دیگران تبدیل شده است و کسی به دنبال شفافیت برای روشنگری عملکردها نیست بلکه به دنبال اهداف سیاسی و جناحی هستند. درواقع این نوع افشاگری‌ها منجر به بی‌اعتمادی مردم به حکومت میشود و نتیجه این بی‌اعتمادی تضعیف حکومت و سلب توان اعمال حاکمیت از حکومت است.
از سویی دیگر عدم شفافیت در زمینه‌های سیاسی نیز موجب بی‌اعتمادی مردم شده است. شفافیت سیاسی زیربنا و زیرساخت تحقق اقتصاد مقاومتی است. شفافیت سیاسی با فراهم کردن اطلاعات عمومی حکومتی به عنوان حق اطلاعاتی مردم، امکان تصمیم‌گیری را برای مردم مهیا می‌کند. تصمیم‌گیری مردم به طور عام می‌تواند شامل انتخاب، مشارکت، نظارت، سرمایه‌گذاری و… باشد. در این صورت مردم قادر خواهند بود با داشتن اطلاعات صحیح دست به انتخاب نمایندگان خود بزنند و بر عملکرد آنان نظارت کنند. همچنین امکان استفاده از ظرفیت‌های مردمی در بهبود فرایندهای حکومتی اعم از مشاوره، گزارش‌گیری، مشارکت در قانون‌نویسی و تدوین سیاستها، نظارت عمومی و گزارشگری تخلفات، مشارکت در اجرا و ارزیابی سیاستها و… فراهم میشود.
در این صورت است که مردم به حکومت اعتماد پیدا خواهند کرد و حاضر خواهند بود اطلاعات اقتصادی خود را راحت‌تر و بدون پنهان‌کاری در اختیار حکومت قرار دهند. در این صورت شفافیت اقتصادی میسر خواهد شد و امکان بهره‌برداری از اطلاعات اقتصادی به منظور برنامه‌ریزی حکومت فراهم خواهد شد. پس می‌توان نتیجه گرفت که شفافیت سیاسی زیرساخت، تسهیل کننده و مقدم بر شفافیت اقتصادی است.
سعید حجاریان، تئوری‌پرداز و فعال سیاسی، پیش از این با بیان اینکه فساد ایران فقط فساد اقتصادی نیست که با شفافیت‌سازی اقتصادی مشکل حل شود، گفت: مشکل اساسی ما وجود فساد سیاسی است که به وجود آورنده فساد اقتصادی شده است. فساد سیاسی «ام الخبائث» است و فسادهای دیگر را پرورش می‌دهد.
سایر اخبار این روزنامه
مسیر حرکت بازار مسکن در تابستان 98 چگونه خواهد بود؟
بازار مسکن تحت‌تاثیر بازارهای موازی
ژوبین صفاری
حرف از اقتصاد نزنید
«ابتکار» از برداشت‌های نامتعارف نسبت به شفافیت گزارش می‌دهد
شفاف‌سازی یا تخریب؟
آیا می‌توان فضای مجازی را به مکانی امن تبدیل کرد؟
دنیای شیشه‌ای
آیا وعده جاری ماندن زاینده‌رود در تابستان عملی میشود؟
از وعده تا عمل برای زاینده‌رود
گزارشی از یک تخلف آشکار در فضای مجازی
تو بترس تا من بخندم!
ایران خارقالعاده است و به من لبخند میزند
ویلموتس: بیرانوند یک هیولای واقعی است!
دونالد ترامپ و کیم جونگ اون برای سومینبار در منطقه غیرنظامی مرز دو کره با یکدیگر ملاقات کردند
لاریجانی:
استخراج بیت کوین از برق صنعتی خلاف قانون است
فدریکا موگرینی:
هفت کشور اروپایی دیگر نیز به اینستکس می‌پیوندند
جدایی مرزبانی از نیروی انتظامی
عبدالصمد خرمشاهی:
باید تمهیدات سختگیرانه‌ای برای خریدوفروش اسلحه در نظر گرفته شود
زیرساختهای اقتصادی و نقش آنها در بالندگی اقتصاد کشور
