«ابتکار» از تلاش‌ها برای ضابطه‌مند کردن برداشت دولت از بانک مرکزی گزارش می‌دهد قطع دست دولت از جیب بانک مرکزی

معصومه معظمی
زمانی که عبدالناصر همتی به ریاست بانک مرکزی رسید، بازار پولی و ارز در‌نهایت بی‌ثباتی قرار داشت و سیاست‌های غلط رئیس‌ پیشین بانک مرکزی، باعث بروز نابسامانی‌ها و اعتراضات مردمی در این زمینه شده بود، به نحوی که وقتی برای این سمت منصوب شد، بسیاری از اقتصاددانان ترجیح دادند به او تبریک نگویند چرا که می‌دانستند کشتی به گل نشسته و در حال غرق اقتصاد را تحویل گرفته است و تنها برایش آرزوی موفقیت کردند. حالا با گذشت نزدیک به یک سال از روی کار آمدن همتی، بازار ارز تا حدی کنترل شده است. ثباتی که البته حاصل تلاش تیم اقتصادی‌ای است که بعد از تغییر و تحولی اجباری از سوی نمایندگان مجلس، در بدنه اقتصادی کابینه دولت دوازدهم روی داده است؛ فشاری که بحق بود و با استعفای اجباری وزیر اقتصاد و تغییر در بدنه بانک مرکزی محقق شد. حالا برخی نمایندگان معتقدند که اگر چه بازار ارز به ثبات نسبی رسیده است، ولی برای اینکه دست دولت از جیب بانک مرکزی قطع شود و در هر شرایطی از ذخیره و سرمایه ملی برداشت نکند، باید این دست درازی بی‌حساب و کتاب را قطع و بانک مرکزی را به استقلالی حداقلی رساند.
در شرایطی که ایالات متحده آمریکا با جمهوری اسلامی ایران وارد جنگ اقتصادی تمام عیار شده و تضعیف ارزش پول ملی و بازار پول و ارز را هدف قرار داده است، نیازمند اتخاذ برنامه‌ای حساب شده و دقیق هستیم تا بتوانیم در شرایط جنگ اقتصادی، به سلامت از این کارزار عبور کنیم و بحران را از سر بگذرانیم. به همین دلیل داشتن برنامه‌ای مدون و داشتن پشتوانه مالی باید در اولویت کار دولت و بانک مرکزی قرار گیرد. اگر چه دولت تا حدی سعی داشته در شرایط بد اقتصادی فعلی خویشتنداری کند، ولی برداشت‌های پی‌در‌پی از بانک مرکزی و مقروض شدن دولت به بانک مرکزی یکی از مشکلات و نگرانی‌هایی است که این روزها به طور جدی مطرح است.
دولت دستش را از جیب بانک مرکزی بیرون بکشد!


بنابراین برخی کارشناسان و صاحب‌نظران اقتصادی برای اینکه جلوی ورشکستگی اقتصادی دولت گرفته شود، تاکید دارند برای اینکه دست دولت از جیب بانک مرکزی قطع شود تا بدون پشتوانه مالی و بدون حساب و کتاب از این بانک پول برداشت نکند، در حالی که نتوانسته بدهی سا‌ل‌های قبل خود را به این بانک بپردازد، پیشنهاد استقلال بانک مرکزی و جداسازی آن را از دولت مطرح کرده‌اند‌ چرا که طبق محاسبات انجام شده و گزارش مرکز آمار، بزرگ‌ترین طلبکار مجموعه دولت، بانک مرکزی و شبکه بانکی کشور به حساب می‌آیند.
بر اساس گزارش و اعلان بانک مرکزی در آبان ماه سال 97 بدهی‌های بخش دولتی (دولت و شرکت‌ها و موسسات دولتی) به بانک مرکزی نسبت به قبل افزایش یافته و به حدود ۶۷ هزار میلیارد تومان رسیده است. یعنی مجموع بدهی‌های دولت به بانک مرکزی در آبان‌ماه سال 97 نسبت به اسفند سال 96 حدود ۴۸.۲ درصد افزایش پیدا کرد و از ۲۷ هزار میلیارد تومان به ۴۰ هزار میلیارد تومان رسید. بنابراین با توجه به رشد بدهی‌های دولت و کاهش درآمدها در سال 98 و کاهش درآمدهای نفتی به دلیل برداشته شدن معافیت فروش نفت کشورمان، بدهی دولت به بانک مرکزی افزایش یافته و به یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های نظام مالی کشور تبدیل شد. به همین منظور سازمان برنامه و بودجه تغییر ساختار بودجه را مطرح کرد تا بحران بدهی‌های دولت به بانک مرکزی تاحدی کنترل شود.
از این جیب به آن جیب کردن پول دولت
گفتنی است موضوع استقلال بانک مرکزی از دولت به این دلیل مطرح شد که دیگر دولت نتواند برمیزان بدهی‌های قبلی خود در شرایط فعلی بیفزاید. در ‌این ‌باره ابوالفضل موسوی بیوکی، عضو هیئت رئیسه کمیسیون عمران مجلس به «ابتکار» گفت: «بانک منبع مالی و ذخیره‌سازی منابع ریالی دولت است و اگر دولت دستش در جیب بانک باشد، هر چند که این ذخیره پولی از منابع ذخیره دولت است و به این حساب واریز می‌شود، تعادل به هم می‌ریزد.»
نماینده مردم یزد در خانه ملت ادامه داد: «اگر دولت برای هر کاری دست در جیب بانک مرکزی ببرد و از حساب آن پول برداشت کند، به عبارتی از این جیب به آن جیب کند، تعادل پولی و مالی کشور به هم می‌ریزد و باید جلوی این کار گرفته شود.»
عضو فراکسیون امید مجلس به «ابتکار» گفت: «در حال حاضر دولت به بانک مرکزی بیش از همه بانک‌ها بدهکار است و با توجه به شرایط اقتصادی فعلی نتوانسته است بدهی گذشته خود را پرداخت کند بنابراین باید مانعی برای این برداشت بی‌حساب و کتاب از بانک مرکزی ایجاد کرد.»
تلاش برای قاعده‌مند کردن برداشت از بانک مرکزی
موسوی تاکید کرد: ‌«به نظر من اگر بانک مرکزی استقلال لازم را داشته باشد، اینطور نخواهد شد که دولت هر زمان پول لازم داشته باشد مثل یک قلک از بانک مرکزی برداشت کند و این کار قاعده و قانونی پیدا خواهد کرد. بنابراین اگر بانک مرکزی از وابستگی به دولت‌ جدا شود و بتواند استقلال لازم و کافی را به دست آورد، کنترل روی نقدینگی کشور بیشتر می‌شود و این کار را لازم و ضروری می‌دانم.»
ایجاد آرامش نسبی در بازار پولی و ارزی
رمضانعلی سبحانی‌فر، عضو کمیسیون صنایع و معادن و سخنگوی حزب اعتدال و توسعه هم با اشاره به عملکرد همتی، ثبات در بازار ارز را طی یک سال گذشته قابل قبول دانست و به «ابتکار» گفت: «رئیس فعلی بانک مرکزی توانسته است آرامش نسبی را در حوزه پولی و بانکی به وجود آورد و این آرامش در بازار ارز باعث شده است، بازار سرمایه و بورس هم نسبت به گذشته شرایط بهتری پیدا کنند.»
 نماینده مردم سبزوار در مجلس افزود: «این آرامش باعث می‌شود سرمایه‌گذار راحت‌تر تصمیم بگیرد و برنامه‌ریزی دقیق‌تری داشته باشد. آرامش بازار بسیار مهم است و این آرامش، بازار سرمایه را مترقی می‌کند.» او در عین حال تاکید کرد که بانک مرکزی به حد کافی از استقلال برخوردار است و نیازی به افزایش این استقلال و جداسازی از دولت نیست و رئیس بانک مرکزی هم می‌تواند در شرایط ضروری تصمیم‌سازی کند.
سبحانی‌فر همچنین تاکید کرد: «البته در شرایط فعلی استقلال بانک مرکزی به تنهایی در مقابله با مشکلات اقتصادی کارساز نیست و هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف و سه قوه است که می‌تواند گرهی از مشکلات باز کند. حتی اگر استقلال بانک مرکزی بیش از این هم باشد به تنهایی نمی‌تواند گرهی از مشکلات کشور باز کند و باید همه دستگاه‌ها و قوا با یکدیگر دست به کار شوند تا بتوانیم به سلامت از این وضعیت تحریم‌ها و فشار اقتصادی عبور کنیم.»