روزنامه ابتکار
1398/04/06
آمارها درباره طرح‌های فصلی «خانه کتاب» چه می‌گویند؟ طرح‌های فصلی، پرستار کالبد نیمه‌جان نشر
فاطمه امینالرعایاچندی است که گرانی کاغذ، ناشران را واداشته تا قیمت کتاب‌ها را افزایش بدهند، این اتفاق بی‌شک باعث کمرنگ‌تر شدن سهم کتاب در سبد کالاهای فرهنگی خانواده‌ها خواهد شد و کم‌شدن فروش کتاب به کل چرخه نشر آسیب می‌زند. در این میان شاید کتابفروش‌ها این آسیب را بیش از سایر بخش‌ها احساس کنند. در این شرایط انجام طرح‌های حمایتی بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کنند. طرح‌های فصلی کتاب یکی از طرح‌های حمایتی از کتاب و بالاخص کتابفروشان است که تاکنون 10 دوره از آن برگزار شده. قرار است به زودی یازدهمین دوره طرح‌های فصلی کتاب در حمایت از کتابفروشان برگزار شود. به همین دلیل تلاش کردیم تا با نگاهی آماری به 10 سال گذشته، از فراز و نشیب‌های این طرح آگاه شویم.
قدم اول، «کتابفروشی بـه وسعت ایران»
دهم بهمن سال 1394 بود که سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از اجرای فاز دوم طرح «کتابفروشی به وسعت ایران» با نام «عیدانه کتاب» خبر داد. اما طرح «کتابفروشی به وسعت ایران» چه بود؟ در حقیقت طرح «توزیع یارانە کتاب از طریق کتابفروشان» با هدف تقویت جریان توزیع و فروش کتاب از طریق چرخە حرفه‌ای و اصولی نشر، در معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شکل گرفت و نخستین دورە‌اش با عنوان «کتابفروشی بـه وسعت ایران» در پاییز سال 94 اجرا شد.
این طرح آبان‌ماه همان سال با هدف تشویق مردم به حضور در کتابفروشیها و خرید کتاب و کمک به این واحدهای فرهنگی از طریق یارانه‌ای که توسط وزارت ارشاد برای اجرای این طرح اختصاص داده شده بود، برگزار شد که با استقبال خوبی هم از سوی مردم روبه‌رو شد. به گفته مدیرعامل وقت موسسه «خانه کتاب» این طرح در هفته کتاب سال 95 انجام شد و زمان اجرای آن حدود دو هفته به طول انجامید و در فاز اول آن ۲۱۵ کتابفروشی ثبت‌نام کردند که از حدود ۱۰۵ کتابفروشی در قالب یارانه حمایتی برای فروش کتاب‌هایشان با تخفیف، حمایت شد. به گفته او، در مدت اجرای این طرح ۱۴ هزار و ۴۳۵ نفر توانستند با استفاده از مزیت موجود در این طرح، کتابهای خودشان را از کتابفروشی‌های یادشده خریداری کنند.
سال 95، آغاز جدی و جهشی طرح‌های فصلی
با توجه به استقبال از فاز نخست این طرح، فاز دوم با عنوان «عیدانه کتاب» با تصمیم معاونت هنری وزارت ارشاد و همکاری موسسه «خانه کتاب» از 15 اسفند 94 تا پایان نوروز 95 با شعار «امسال کتاب عیدی دهیم» مدت یک ماه اجرایی شد. در این طرح، مردم می‌توانستند با ارائه کارت ملی و تنها یکبار از تخفیف 20 درصدی کتاب در کتابفروشی‌های عضو طرح تا سقف 100 هزار تومان خرید کنند و از یارانه 20 درصدی بهره‌مند شوند. این یارانه توسط وازرت فرهنگ و ارشاد اسلامی تامین می‌شد. بنابر گزارشی که «خانه کتاب» پس از اولین دوره این طرح منتشر کرد، اولین «عیدانه کتاب» در 31 استان و با مشارکت 327 کتابفروشی اجرا شد. در این دوره 286 هزار و 744 نسخه کتاب از سوی 103 هزار و 168 نفر خریداری شد.
صالحی که آن زمان به عنوان معاون فرهنگی وزارت ارشاد فعالیت می‌کرد درباره اهمیت این طرح‌های فصلی گفت: «ضعف در فعالیت کتابفروشیها می‌توانست کل زنجیره فرهنگ مکتوب را مختل کند و تا به حال هم مختل کرده است، بنابراین اگر می‌خواهیم به چرخه خوب فرهنگ فکر کنیم نمی‌توان بدون فکر کردن به کتابفروشیها به این نتیجه برسیم».
یکی از مزایای این طرح، آشتی دوباره با کتابفروشیها بود، تخفیفی معادل تخفیف نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، باعث سوق داده شدن خریداران به سوی کتابفروشیها شد.
در مقایسه آمار فروش و همچنین مشارکت این دوره با اولین دوره طرح که در پاییز سال 94 برگزار شد، شاهد مشارکت بیشتر کتابفروشان و همچنین رشد بالای مراجعه به کتابفروشی بودیم که نشان از پتانسیل بالای این طرح برای اجرا در کشور داشت.
سومین دوره طرح‌های فصلی از 15 مرداد تا 16 شهریور 95 اجرا شد. با پایان طرح «تابستانه کتاب» در سراسر کشور، ۹۳ میلیارد و ۴۱۹ میلیون و ۳۷ هزار و ۱۰۶ ریال کتاب با تخفیف ۱۷ میلیارد و ۹۶۵ میلیون و ۷۷۵ هزار و ۸۱۴ ریال در سراسر کشور به فروش رفت که طی آن در ۳۱ استان کشور و با مشارکت ۵۱۸ کتابفروشی، ۵۴۶ هزار و ۹۸ نسخه کتاب از سوی ۲۰۶ هزار و ۸۱۱ نفر خریداری شد. تابستانه 95 به نسبت عیدانه همین سال، جهشی بزرگ اتفاق افتاد، تعداد کتابفروشی‌های شرکت‌کننده در این طرح با افزایش 200 عددی روبه‌رو شد و تعداد مراجعه به کتابفروشیها در طول این طرح نیز تقریبا به 2 برابر طرح عیدانه افزایش یافت.
در دوره بعد یعنی «طرح پاییزه» که با تخفیف ۲۰ و ۲۵ درصدی کتاب در کتابفروشی‌های شهرهای سراسر کشور اجرا شد، بیش از ۶۵۹ هزار نسخه کتاب به فروش رسید. در این دوره ۶۲۴ کتابفروشی فعال از سراسر کشور مشارکت داشتند و ۶۵۹ هزار و ۱۹ نسخه کتاب از سوی بیش از ۲۰۹ هزار نفر خریداری شد.
در این دوره هم نسبت به دوره قبل یعنی دوره سوم با شیب کمتری، همچنان شاهد رشد در همه بخش‌ها بودیم.
رشد مشارکت کتابفروشیها در سال 96
دومین «عیدانه کتاب» از 15 اسفند 95 به مدت یک‌ماه برگزار شد. مجموع فروش در این دوره، ۱۱ میلیارد و ۷۳۲ میلیون و ۲۹۷ هزار و ۹۴۷ تومان اعلام شد. ۷۴۱ کتابفروشی در طرح «عیدانه کتاب» ثبت‌نام کردند. همچنین طبق آمار، در این طرح ۵۴۴ هزار و ۸۹۶ عنوان کتاب به فروش رسید. در این دوره نیز تعداد کتابفروشی‌های ثبت‌نام‌کننده افزایشی جزئی داشت.
پانزدهم مرداد تا 13 شهریور 96، دور دوم «تابستانه کتاب» برگزار شد. این طرح با فروش ۱۰ میلیارد تومانی به پایان رسید.در این دوره ۸۱۳ کتابفروشی از سراسر کشور در این طرح مشارکت کردند و توانستند ۴۹۸ هزار و ۷۴۹ نسخه کتاب را به ۲۰۳ هزار و ۷۶۱ نفر بفروشند.
پاییز 96، نیز طرح «پاییزه کتاب» در 31 استان برگزار شد و در این مدت ۵۵۸ هزار و ۲۲۹ نسخه کتاب به ۲۳۵ هزار و ۶۳۹ نفر فروخته شد. دومین طرح پاییزه کتاب با شعار «هر ورقش دفتری است...» همزمان با چهارمین دوره کتابگردی در ۸۱۳ کتابفروشی سراسر کشور اجرا شد.
در دو دوره ششم و هفتم طرح‌های فصلی، تعداد کتابفروشی‌های شرکت‌کننده به رقمی ثابت رسید که بیشترین میزان مشارکت کتابفروشیها در کل 10 دوره را داشت.
آیا کتابفروشیها در سال 97 از طرح‌های فصلی روبرگرداندند؟
سال 97 نیز با طرح‌های «عیدانه»، «تابستانه» و «پاییزه» به پایان رسید. در طرح «عیدانه» 97، ۷۹3 کتابفروشی شرکت کردند. در این روزها تخفیف کتاب‌ها از ۲۰ درصد به ۳۰ درصد افزایش یافت. در طرح عیدانه کتاب حدود 12.8 میلیارد تومان کتاب خرید و فروش شد که 562 هزار و 868 نسخه را شامل میشود. حدود ۲۰۰ هزار شهروند در قالب این طرح به کتابفروشیها مراجعه کردند. اما با پایان یافتن طرح «تابستانه کتاب ۹۷» که در بازه زمانی ۷ روزه در تهران و ۱۰ روزه در سایر شهرها اجرا شد، ۲۵۸ هزار و ۷۸۲ نسخه کتاب در سراسر کشور به فروش رفت.در این دوره ۷۱۵ کتابفروشی در ۳۱ استان کشور فروشی معادل۶۲ میلیارد و ۴۹۱ میلیون و ۸۸۴ هزار و ۶۲۱ ریال داشتند.
با پایان طرح «پاییزه کتاب» ۹۷ نیز ۳۳۸ هزار و ۹۷ نسخه کتاب به مبلغ ۸۰میلیارد و ۷۶۶ میلیون و ۸۴۰ هزار و ۷۱۱ ریال به فروش رسید. این طرح با شعار «حال خوش خواندن با پاییزه کتاب» با شرکت ۶۷۵ کتابفروشی عضو در سراسر کشور به پایان رسید. در سه دوره طرح‌های فصلی که در سال 97 برگزار شد، یعنی از دوره هشتم تا دهم میزان مشارکت کتابفروشیها روندی نزولی به خود گرفت و تعداد عناوین فروخته‌شده نیز دچار نوسان شد.
لغو عیدانه 98
تقریبا 10 روز از اسفند 96 گذشته بود که نیکنام حسینی‌پور، مدیرعامل خانه کتاب، از عدم پرداخت معوقات کتابفروشی‌های در طرح پاییزه کتاب خبر داد و گفت «متاسفانه چون هنوز نتوانسته‌ایم معوقات کتابفروشیها در طرح پاییزه کتاب را پرداخت کنیم، عیدانه کتاب را برگزار نخواهیم کرد». این معوقات تقریبا تا نیمه اردیبهشتماه به تمام کتابفروشیها پرداخت شد.
حالا در حالی که چند روزی از آغاز تابستان گذشته است، خبرهایی از برگزاری یازدهمین دوره این طرح در قالب «تابستانه کتاب» منتشر شده است. قرار است این طرح از ۲۵ تیرماه تا سوم مردادماه در سراسر کشور برگزار شود. پس از نگاهی اجمالی به آمار، شاهد کاهش مشارکت کتابفروشیها پس از دوره هفتم هستیم که باید علت کاهش این مشارکت در طرحی که هدفش حمایت از این صنف است، بررسی شود. گرچه موسسه «خانه کتاب» روز گذشته نشست هم‌اندیشی درباره طرح‌های حمایتی از کتابفروشان با موضوع «تابستانه کتاب ۹۸» با هدف ارزیابی این طرح‌ها و همچنین تبادل نظر، ارائه تجربیات و پیشنهادات را با حضور تشکل‌های نشر، انجمن‌ها، کتابفروشان و ناشران برگزار کرد. در این نشست نیکنام حسینی‌پور آماری از دوره‌های مختلف طرح‌های فصلی کتاب به این شرح ارائه کرد: «از ۱۰ دوره‌ای که این طرح‌ها برگزار شده حدود ۸۰۰ کتابفروشی مشارکت داشتند. کسانی که از این طرح‌ها استفاده کردند ۱۶۰۰ نفر بودند. تعداد ۴ میلیون و ۱۸۴ هزار و ۹۲۷ کتاب فروش رفته و حدود ۸۷ میلیارد تومان گردش مالی وجود داشته که از این میزان فقط ۱۶ میلیارد یارانه داده‌ایم».
بی‌شک کتابفروشیها به عنوان آخرین حلقه زنجیره تولید تا فروش کتاب، باید زنده بمانند تا چرخ چرخه نشر بچرخد و حمایت از آن‌ها با نگاهی آسیب‌شناسانه از اقدامات مهمی است که باید مدنظر قرار بگیرد.
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب در دیدار رئیس، مسئولان و جمعی از قضات قوه قضائیه :
پیشنهاد مذاکره، فریب آمریکا برای خلع سلاح است
محمدرضا ستاری
هدف ترامپ از تحریم‌های جدید چیست؟
فردا سالروز یک جنایت جنگی شیمیایی است
حدیث نامکرر سردشت
آمارها درباره طرح‌های فصلی «خانه کتاب» چه می‌گویند؟
طرح‌های فصلی، پرستار کالبد نیمه‌جان نشر
گزارش «ابتکار» از طرح معامله قرن در کارگاه اقتصادی بحرین
طرح صلحی که مرده به دنیا آمد
آیا ایران از ورشکستگی آب نجات یافته است؟
خشکسالی دنباله‌دار!
«ابتکار» از وعده اروپایی‌ها درباره آماده شدن اینستکس در مهلت پایانی تعیین شده ایران گزارش می‌دهد
رئیس‌جمهوری در جلسه هیئت دولت:
با شنود نمی‌شود مردم را محاکمه کرد
فرمانده کل سپاه پاسداران:
تحریم فرماندهان سپاه ناشی از واماندگی آمریکا در برابر اقتدار ایران است
مسئول سیاست خارجی اروپا:
اینستکس طی چند روز آینده عملیاتی میشود
دبیر شورای نگهبان:
تحریم‌های آمریکا علیه مسئولان عالی نظام، تبلیغاتی است
فرمانده کل سپاه پاسداران:
تحریم فرماندهان سپاه ناشی از واماندگی آمریکا در برابر اقتدار ایران است
پیشگیری از اعتیاد از شعار تا عمل
