روزنامه همدلی
1398/04/01
گزارش همدلی از انهدام پهپاد جاسوسی آمریکا در دریای عمان؛ شکار عقاب
همدلی| جواد شمس: به نظر باید ضرب‌المثل جدیدی حداقل در حوزه ادبیات سیاسی جهان ساخته شود؛ ضرب‌المثلی که در آن «پنجشنبه» و «دریای عمان» جای ویژه خود را داشته باشند.پنجشنبه دو هفته گذشته در حالی‌که شینزو آبه از ژاپن به تهران آمده بود تا واسطه مذاکرات بین ایران و آمریکا باشد، دو نفتکش (که یکی از آنها هویت ژاپنی داشت) در دریای عمان مورد حملات سخت قرار گرفتند. پنجشنبه گذشته هم یک پهپاد که ارزش آن به دلیل توانمندی‌های بسیارش در اجرای ماموریت‌ها از 120 تا 220 میلیون دلار تخمین زده میشود، بر فراز دریای عمان ساقط شد.
اطلاعات عمومی؛ پهباد MQ-4C Trito- (گلوبال‌هاوک) متعلق به نیروی دریایی آمریکا (که هویت ارتش این کشور محسوب میشود) و ساقط‌کننده این پهپاد آمریکایی هم نیروی هوافضای سپاه (که هویت سازمان دفاعی کشور محسوب میشود) است. پس باز هم شاهد یک دریای عمان هستیم با یک اتفاق که بزرگ و مهم است و مطرح شدن تقابل دو نام پربسامد این روزها؛ «ایران ـ آمریکا».
موضوع چیست؟
صبح پنجشنبه 30 خرداد رسانه‌ها در حال آغاز فعالیت خود برای رصد و انتشار اخبار بودند که اعلام شد؛ پهپاد جاسوسی «گلوبال‌هاوک» آمریکا در سواحل کوه مبارک استان هرمزگان، توسط پدافند نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سرنگون شد.
این نوع از اخبار به دلیل دارا بودن ماهیت امنیتی و نیز حساسیتی که ایجاد می‌کنند، اخباری نیستند که به راحتی بتوان نسبت به آن بی‌تفاوت بود و دیر یا زود، تایید می‌شوند. تایید این خبر اما خیلی طول نکشید و تقریباً تمامی رسانه‌های دنیا به آن پرداختند. نویسندگان «بی‌بی‌سی فارسی» که پیش‌تر تروریست‌‌های داعش را پیکارجویان دولت اسلامی می‌نامیدند، این بار هم در واژه‌گزینی حرص اهالی رسانه را درآوردند؛ نوشتند: «ایران پهپاد تجسسی آمریکا را سرنگون کرد.»
به هر حال چه «تجسسی» باشد یا «جاسوسی»، پرنده‌ای که به دلیل هزینه‌های بالای ساخت و نگهداری، تنها ارتش آمریکا و فقط به تعداد دو دستگاه از آن را در اختیار داشت، توسط پدافند هوایی ایران ساقط شد.
پرنده‌ای که به نوشته خبرگزاری اسپ‍وتنیک روسیه، قابلیت‌های ویژه آن، پرواز در ارتفاع بسیار بالا، رادارگریزی و امکان نداشتن برخورد موشک به آن بود و حالا از موشک افسانه‌ای ایران خبر می‌دهند که پایان افسانه پوشالی «گلوبال‌هاوک» را اعلام کرد.
در همین ساعات، خبرگزاری‌های غربی، از جمله رویترز و یورونیوز، به نقل از ارتش آمریکا و پنتاگون، پرواز پهپاد خود بر فراز آسمان ایران را رد و تکذیب کردند. اما اتفاق افتاده را نمی‌توان پنهان کرد و یکی دو ساعت بعد، یک مقام نظامی آمریکا، هدف قرار گرفتن پهپاد این کشور در نزدیکی ایران را تایید کرد؛ هرچند مدعی شد که این پهپاد در حریم هوایی ایران وارد نشده بود و در نزدیکی آن قرار داشت.
ایرانی‌ها چه گفتند؟
نخستین واکنش‌های ایران، از روسیه مطرح شد. دریادار علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت در حاشیه اجلاس مقامات عالی امنیتی ۱۲۰ کشور جهان در شهر اوفا گفت: «مرز هوایی» خط قرمز ماست و به متجاوز همواره پاسخ سخت داده و خواهیم داد. سرلشگر سلامی، فرمانده سپاه هم تاکید ناشی از اقتدار ایران را بازگو کرد؛ «بنای جنگ با هیچ کشوری نداریم اما برای جنگ کاملاٌ آماده‌ایم.» دنیا این آمادگی را صبح پنجشنبه به وضوح احساس کرد.
وزارت خارجه ایران هم مسئولیت و عواقب اقدامات تجاوزکارانه و تحریک‌آمیز را متوجه کشور متجاوز دانست و شکایت از آمریکا در سازمان ملل برای نفض حریم هوایی کشورمان را مطرح و اندکی بعد عملی کرد.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز با صدور بیانیه‌هایی اعلام کرد: «پهپاد جاسوسی گلوبال هاوک در ساعت ۱۴ دقیقه بامداد امروز [پنجشنبه 30 خرداد] از یکی از پایگاه‌های نیروهای آمریکایی در جنوب خلیج فارس [امارات] با مختصات معلوم به هوا برخاسته و بر خلاف قوانین هوانوردی کلیه تجهیزات مربوط به معرفی خود را خاموش نموده و در نهایت پنهان‌کاری، از تنگه هرمز به سمت چابهار ادامه مسیر می‌دهد. در زمان بازگشت به سمت غرب منطقه در محدوده تنگه هرمز با تجاوز به فضای سرزمینی جمهوری اسلامی ایران، مشغول جمع‌آوری اطلاعات و جاسوسی میشود.» سپاه روز جمعه نیز اعلام کرد که این پهپاد جاسوسی نسبت به اخطارها بی‌تفاوت بود و در نهایت بعد از دریافت آخرین اخطار در ساعت 3 و 55 دقیقه بامداد پنجشنبه، در ساعت 4 و 5 دقیقه توسط نیروی هوافضای سپاه ساقط میشود. سپاه همچنین لاشه‌های این پرنده فوق سری را از آب‌های سرزمینی ایران بازیابی می‌کند و در تلویزیون ایران به نمایش می‌گذارد.
MQ-4C کجا ساقط شده است؟
اینکه حضور، ماموریت و در آخر انهدام پهپاد آمریکایی در کدام مختصات جغرافیایی انجام شده است، موضوعی که مسئولان ایرانی و آمریکایی همدیگر را به تناقض‌گویی متهم می‌کنند. سپاه مختصات زمان هدف‌گیری در حریم هوایی ایران را منتشر کرد. سازمان نقشه‌برداری کشور این اطلاعات را تایید کرده و محمدجواد ظریف با استفاده از سلاح دیپلماسی توئیتری خود، نقشه لحظه برخورد موشک ایران به پرنده ناشناس را به دنیا نشان داد.
اما ارتش آمریکا و پنتاگون و بعد از آن کاخ سفید، این ادعا را نادرست خواندند. ترامپ اقدام ایران را «اشتباهی بزرگ» خواند. مقصودش این بود که یک نظامی ایرانی به اشتباه آب‌های بین‌المللی را جزو مرزهای ایران تلقی و دستور شلیک موشک را صادر کرده است. او از اینکه در این حمله دفاعی کسی جان نباخت، خوشحالی خود را بیان کرد. شاید اشاره او به امکان هدف‌گیری هواپیمای p8 آمریکا از سوی ایران باشد که البته انجام نشد و کسی قصد انجامش را نداشت.
سردار حاجی‌زاده، فرمانده هوافضای سپاه در اخطاری اعلام کرد: «می‌توانستیم هواپیمای p8 آمریکا که بین۲۰ تا۳۰ سرنشین داشت را مورد هدف قرار دهیم، اما این کار را نکردیم چراکه هدف ما از سرنگونی پهپاد آمریکایی اخطار به نیروهای تروریست رژیم آمریکا بوده است.»
آمریکایی‌ها چه کردند؟
تکذیب کردن و تایید نکردن، نخستین واکنش آمریکایی‌ها بود. رسیدن به باور اینکه موشکی بتواند گلوبال هاوک افسانه‌ای را منهدم کند، نیاز به زمان داشت؛ اما موضوع بحث، چیزی نبود که آمریکایی‌ها نتوانند اقدامی سریع حداقل در جلسات ویژه خود نداشته باشند.
بامداد جمعه به وقت تهران، کاخ سفید نشستی را برگزار کرد تا در آن رییس جمهور ترامپ، بعد از شنیدن نظرات افراد ذی‌نظر، تصمیم نهایی خود در واکنش به این اقدام ایران را بیان کند.
او در ابتدای ارایه واکنش‌ها سعی کرد همچون سیاستمداری کارکشته جلوه کند؛ موضوعی که به نظر در انجام آن موفق بود؛ او چگونگی واکنش‌ها به ایران را به آینده ارجاع داد تا بعد از استماع گزارش‌ها در این جلسه، نظر نهایی را اعلام کند. با پایان یافتن جلسه بیانیه‌ای (تا تنظیم این گزارش) صادر نشد و این تنها یک معنی می‌دهد؛ جلسه به نتیجه‌ای مشخص منتهی نشده است.
هر چند از زبان رییس مجلس نمایندگان و روسای کمیته‌های اطلاعات و دفاع کنگره و نیز روسای سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا می‌توان فهمید که جان بولتون و در کنار او وزیر امور خارجه و رییس سیا، خواستار برخورد جدی و سخت با ایران در روز جمعه بودند که در آخر ترامپ بیش از آنها به پنتاگون اعتماد کرد. به نوشته نیویورک تایمز «ترامپ در آخرین لحظات تصمیش برای حمله به ایران را تغییر داد» تا تنش‌ها بیش از این در منطقه خلیج فارس افزایش نیابد. تنش‌هایی که در صورت بروز، اقتصاد جهانی را هدف قرار می‌گیرد.
واکنش بازار جهانی به اقدام دفاعی ایران
این بار نه مانور و نمایش قدرت موشکی بود و نه بحث‌ها و مجادلات سیاسی که دنیا دیگر به آن عادت کرده است، این بار پای برخورد از نوع سخت و هدف‌گیری نظامی در میان است که واکنش‌ها به آن حتمی است.
در اولین نشانه‌های این واکنش، سقوط آزاد بورس عربستان است که دامنگیر دیگر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس خواهد شد.
هر چند در کنار آن می‌توان رشد قیمت نفت را پیش‌بینی کرد؛ به ویژه اینکه در حادثه هفته قبل از آن و حمله به نفتکش‌ها در دریای عمان، بهای نفت تا 6 درصد افزایش یافت. و دانستن این نکته خالی از لطف نیست که نقشه‌‌های دریایی از خروج شتابزده کشتی‌ها از خلیج فارس و دریای عمان به سمت اقیانوس هند خبر می‌دهند.
اما بیشترین واکنش‌های اقتصادی را شرکتهای هواپیمایی از خود نشان دادند. در ابتدا سازمان فدرال هوانوردی آمریکا با صدور یک فرمان اضطراری پرواز هواپیماهای مسافربری این کشور را بر فراز آب‌های ایران در خلیج فارس و تنگه هرمز ممنوع کرد. سپس شرکت هواپیمایی هلندی ک ال ام از ممنوعیت پرواز بر بخش‌هایی از ایران خبر داد و در ادامه شرکتهای هواپیمایی استرالیا، بریتیش ایرویز، لوفتانزا و شماری دیگر از شرکتهای هواپیمایی کشورهای مختلف اعلام کردند به دلیل حوادث اخیر در منطقه خلیج فارس و دریای عمان، پروازهایشان را بر فراز این منطقه ممنوع کردند.
گفت‌وگوهای باواسطه ایران و آمریکا با موضوع پهپاد
اقدام دفاعی ایران واکنش‌های جهانی برای خویشتنداری طرفین را به همراه داشت. ولادیمیر پوتین با هشدار پنهان به آمریکا، هر حمله احتمالی این کشور به ایران را منجر به ایجاد فاجعه دانست.
جو بایدن، معاون اوباما در دولت قبلی آمریکا هم گفت: «فاجعه خودساخته دونالد ترامپ در خروج یک‌جانبه از برجام نه تنها به توافق بهتری ختم نشده بلکه ایران در آستانه بازگشت به برنامه هسته‌ای خود است و زمینه رویارویی نظامی میان دو کشور هم پدید آمده است.»
او به این ترتیب، رییس جمهور ناشی آمریکا را مسئول اتفاق پنجشنبه دریای عمان دانسته است. گوترش دبیرکل سازمان ملل، موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و بسیاری دیگر از دو طرف خواسته‌اند تا تنش‌ها بین خود را کاهش دهند و البته در کنار آنها، عربستان سعودی، بحرین و رژیم صهیونیستی نتوانسته‌اند خوشحالی خود از این اتفاق را پنهان کنند.
ایران همچنان که گفته شد، شکایت خود به سازمان ملل متحد را مطرح کرده است تا رفتار قانونی خود را به اثبات برساند و در عرصه سیاسی نیز سفیر سوئیس در تهران به وزارت امور خارجه فراخوانده شد تا مراتب اعتراضات کشورمان به این اقدام ارتش آمریکا در جاسوسی از سرزمین ایران را به دولت آمریکا منعکس سازد.
عمان هم گویا دو شب قبل حامل پیام آمریکایی‌ها برای پیشنهاد مذاکره بود. موضوعی که در ابتدا از سوی یک مقام ایرانی که نخواست نامش فاش شود در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز عنوان و در ادامه از سوی سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، تکذیب شد.
مجادله‌ها ادامه دارد
برای دانستن اینکه ایران و آمریکا در روزهای بعد از سرنگونی پهپاد آمریکایی در عرصه دیپلماسی چه برخوردی با هم دارند، این خبر کوتاه را بخوانید:
عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران در پاسخ به یک مقام آمریکایی گفت: آمریکا علیه ایران «جنگ و تروریسم اقتصادی» به راه انداخته است. ایران دیپلماسی را با دیپلماسی جواب می‌دهد؛ اما در مقابل جنگ از خود «دفاع جانانه» می‌کند.
پیش از آن برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران گفته بود: دیپلماسی ما به ایران این حق را نمی‌دهد که با نیروی نظامی پاسخ دهد. ایران باید دیپلماسی را با دیپلماسی پاسخ دهد، نه زور.
سایر اخبار این روزنامه
محمد صادق کوشکی در گفت و گو با همدلی: بی توجهی به تجاوز خارجی توجیه نمی‌شود
عبدالله ناصری در گفت‌وگو با همدلی در واکنش به سرنگونی پهپاد آمریکایی: اتفاق خوب در زمان بد
گزارش همدلی از انهدام پهپاد جاسوسی آمریکا در دریای عمان؛ شکار عقاب
اینفانتینو به ایران در باره حضور زنان در ورزشگاه‌ها تلنگر زد اولتیماتوم فیفا
همدلی از سوگواری طولانی مدت زنان در مواجهه با مرگ عزیزانشان گزارش می‌دهد عزاداری یا خودآزاری
تاثیر و تاثر متقابل فکری ایرانیان و مهاجران روسیه تزاری
ولی‌الله شجاع‌پوریان همی چاره جستی و گفتی دروغ
ولی‌الله شجاع‌پوریان همی چاره جستی و گفتی دروغ
سیگنال‌ها و سناریوی جنگ
سرنگونی پهپاد آمریکا و پاسخ‌های پیش رو
