روزنامه خراسان
1398/04/01
افسانه برباد رفته آمریکایی
امیرحسین یزدان پناه- «ما دیگر با دشمن در میدان جنگ مبارزه نمی کنیم، ما او را مانند یک خرگوش شکار می کنیم»؛ این جمله را «گریگوری چامایو» نظریه پرداز فرانسوی در کتاب خود با عنوان «نظریه هواپیماهای بدون سرنشین» آورده است. کسی که معتقد است ایالات متحده با کاربرد این هواپیماها در مناطق غیرنظامی و بدون هماهنگی با دولت های محلی در حقیقت «با نقض قوانین بین المللی و قواعد اخلاقی، مردم را از راه دور می کشد» و این «تکنولوژی ساده بر قواعد دموکراسی در جنگ ها اثرگذاشته است». (1)پهپادها ابزاری برای اعمال سیاست
تحولات دو دهه اخیر در عرصه نظامی دنیا نشان داده که پهپاد (پرنده هدایت پذیر از راه دور) همان قدر که سلاحی موثر برای «کشتار هدفمند» و «کم هزینه» است، یکی از ابزارهای موثر در تغییر سیاست های کشورها در امور مختلف نیز هست. نمونه اخیر آن استفاده ارتش و نیروهای مردمی یمنی از پهپادهای تهاجمی انتحاری و بمب افکن علیه مواضع عربستان سعودی و امارات است که توانسته معادلات این جنگ نابرابر را تغییر دهد و تاحدی جلوی کشتار زنان و کودکان بی گناه یمنی را در حملات عربستان و متحدانش بگیرد. بنابراین پهپادها نه فقط یک سلاح موثر در میدان نبرد سخت، بلکه ابزاری برای پیاده سازی اصول و سیاست کشورهای دارنده آن هستند.
ورود پهپادها به جنگ سخت
اساسا روبات ها یا تجهیزاتی که بدون حضور نیروی انسانی بتوانند به صورت هوشمند یا با کنترل از راه دور، اقداماتی را انجام دهند در زمینه های گوناگون صنعتی، درمانی، حمل و نقل، نظامی و ... کاربردهای زیادی داشته اند. با این حال در جنگ افغانستان (2001) و پس از آن در جنگ عراق (2003)، آمریکایی ها این روبات ها را وارد جنگ سخت کردند و از این جا تغییرات عمده و اصلی درباره روبات ها ایجاد شد. طبق گزارشی که یک اندیشکده اسرائیلی در سال 2012 منتشر کرد، «در سال ۲۰۰۱ میلادی و همزمان با آغاز جنگ آمریکا در افغانستان و تهاجم به این کشور، ارتش آمریکا حدود ۶۰ پهپاد را راه‌اندازی و از آن ها در میدان جنگ استفاده کرد.تا سال ۲۰۱۲ میلادی، تعداد پهپادهای آمریکا به بیش از هفت هزارپهپاد رسید.» (2) با این حال پس از جنگ های افغانستان و عراق، آمریکایی ها دامنه استفاده از پهپادها را گسترش دادند و حتی در این باره قوانین بین المللی و قواعد اخلاقی را نیز زیر پاگذاشتند و کاربرد این هواپیماهای بدون سرنشین را به دیگر کشورها هم کشاندند و بدون اجازه یا هماهنگی با دولت های مستقر در کشورهایی نظیر پاکستان، یمن، سومالی و لیبی دست به بمباران مناطقی زدند که به ادعای کاخ سفید محل «اختفای تروریست ها» بوده است. مسئله ای که رسما حق حاکمیت کشورها را نقض و تعداد زیادی از غیرنظامیان را با بمب های این هواپیماها قطعه قطعه می کرد. براساس یافته های یک مقاله که دانشگاه «بیرمنگام» در سال 2015 منتشر کرد.(3) «آمریکایی ها می گویند دلیل استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین آن است که دولت ها «قادر نیستند یا نمی خواهند» پای یک توافق برای مقابله با آن چه واشنگتن آن را تهدید می داند بیایند.»
چرا پهپادها تا این اندازه مهم هستند؟
براساس مقاله ای که نشریه «آبزرور» در سال 2016 منتشر کرد، طبق اطلاعاتی که به صورت عمومی در دسترس قرار دارد، در آمریکا هواپیماهای بدون سرنشین و قدرت آتش آن ها در اختیار دو بخش است؛ ارتش آمریکا و سیا. با این حال مطالعاتی که درباره تاثیرات حملات پهپادها انجام می شود محرمانه است. این سلاح های مخرب ویژگی های متعددی دارند که سبب شده در راهبردهای کلان امنیتی و نظامی آمریکا جایگاه قابل توجهی پیدا کنند.
روزنامه گاردین در ارزیابی و نقد کتاب «نظریه هواپیماهای بدون سرنشین» نوشته «گریگوری چامایو» چهار ویژگی را برای این سلاح های مهم و موثر بر می شمارد:
1. عملیات های قابل اندازه گیری دارند.
2. خطر تلفات انسانی برای استفاده کننده ندارند
3. قدرت تخریب آن ها بسیار زیاد است
4. حس ناامنی همیشگی را برای دشمن ایجاد می کنند. در توضیح این ویژگی، گاردین به نقل از رئیس یکی از قبایل پاکستانی درباره مدت زمانی که یک پهپاد آمریکایی در یک منطقه بالای سر مردم پرواز می کند تا تسلیحاتش را تخلیه کند، می نویسد: «آن ها همیشه بالای سر ما قرار دارند، آن ها نه گاهی اوقات و نه ساعت ها بلکه روزها بالا سرما هستند و مردم را تبدیل به بیماران روانی کرده اند.»(4) برای درک بهتر این جمله باید تصور کنیم که در منطقه ای زندگی می کنیم که دولت و حکومت توان دفاع از ما را ندارد و آمریکا پهپادهایش را برای زدن تروریست های ادعایی اش به منطقه و شهر و روستای ما می فرستد و آن ها روزها یمتمادی بالای سرما چرخ می زنند تا در یک زمان که ما نمی دانیم چه وقت خواهد بود یک کوچه و خیابان شهر یا روستای ما را بمباران کنند! تصوری که البته برای ما که در کشوری امن زندگی می کنیم، بسیار سخت است.
این البته تمام ویژگی هایی نیست که این هواپیماها برای آمریکا دارند. مقاله ای که «آبزرور» با عنوان «نقش سیاسی حملات پهپادها در استراتژی بزرگ ایالات متحده» منتشر کرده است، ویژگی های دیگری را نیز برای این پرندگان استراتژیک بر می شمارد.
1. آن ها اهداف دقیق تری را نسبت به پرواز های مسلحانه دارای خدمه هدف اصابت قرار می دهند.
2. آن ها اغلب ارزان تر از ابزارهای مجهز مانند هواپیماها و کشتی ها هستند.
3. پهپادها در مناطقی که اطلاعات و یافته های کمتری درباره آن ها وجود دارد، امکان عملیات دارند.
4. این هواپیماها مانند تکاوران ویژه آمریکایی می توانند در نقاط دوردست عملیات کنند با این تفاوت که این عملیات جان نیروهای ویژه آمریکایی را به خطر نمی اندازد.
5. با استفاده از پهپادها نیازی به اعزام نیروی نظامی آمریکا به دیگر کشورها نیست و در نتیجه احساسات ناسیونالیستی کمتری را در داخل این کشور برمی انگیزد.
6. حملات پهپادی هزینه های نیروهای نظامی زمینی، هوایی و دریایی را ندارد و این یک دستاورد سیاسی برای آمریکا محسوب می شود.
7. هواپیماهای بدون سرنشین همچنین حس قلدری و زورگویی آمریکایی را در دنیا نسبت به زمانی که از نیروی نظامی انسانی استفاده می شود، کاهش می دهد.
سرمایه گذاری هنگفت آمریکایی ها روی تجهیزات نظامی در حالی است که براساس گزارشی که اندیشکده مطالعات امنیت ملی رژیم صهیونیستی در سال 2012 منتشر کرد در این سال «حدود ۳۱ درصد از کل وسایل و تجهیزات هوایی ارتش آمریکا» را پهپادها تشکیل می داد و این نسبت احتمالا اکنون بیشتر شده است. همچنین براساس همین گزارش، «بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ میلادی دولت آمریکا بودجه‌ای معادل ۲۶ میلیارد دلار را به این حوزه اختصاص داد.»(5) با این حال سامانه پدافندی بومی ایرانی سوم خرداد همه این سرمایه گذاری ها و جایگاه پهپادها در سیاست های کلان آمریکا را با چالش جدی و نابودکننده ای مواجه کرد.
افسانه ای که بر باد رفت
پهپاد آمریکایی که در بامداد پنج شنبه سی ام خرداد پس از چندبار اخطار رادیویی در منطقه کوه مبارک استان هرمزگان توسط نیروی هوافضای سپاه منهدم شد، از نوع پهپادهای غول پیکر پنهان شونده است که سرمایه گذاری های هنگفتی روی طراحی و توسعه آن انجام می شود. «بیل اوربان» سخنگوی فرماندهی مرکزی آمریکا، در بیانیه ای که پنج شنبه منتشر شد اعلام کرد هواپیمایی که هدف اصابت موشک ایرانی قرار گرفته «4A Global-RQ Hawk» بوده است. با این حال در تصاویری که روز گذشته سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از بقایای این هواپیما منتشر کرد نام آن «4C -MQ» ذکر شده است. این دو هواپیما شباهت های بسیار زیادی هم از نظرظاهری و هم از نظر تجهیزات و کارکرد باهم دارند با این تفاوت که «4A -RQ» یک پهپاد جاسوسی قدیمی تر نسبت به «4C -MQ» است. هردوی این هواپیماها از گران قیمت ترین هواپیماهای آمریکایی هستند تاجایی که هزینه طراحی و توسعه «MQ-4C» حدود 190 میلیون دلار برآورد می شود که 10 برابر هزینه یک «اف 16» و حدود 2 برابر یک فروند «اف 35» است. این هواپیمای فوق مدرن پنهان کار به صورت رسمی در می 2018 یعنی اردیبهشت 1397 (یک سال پیش) وارد ناوگان نیروی دریایی آمریکا شد و برخی منابع نوشته اند که از این هواپیما که به روز ترین فناوری های رادیویی، راداری و رادارگریزی و پنهان کاری دنیا را دارد، فعلا به اندازه انگشتان یک دست تولید شده است. «4A -RQ» که نوع قدیمی تر آن است از سال 1998 در ارتش آمریکا به کار برده می شود و برخی منابع تعداد ساخته شده از آن را 30 تا 40 فروند ذکر کرده اند. هردوی این هواپیماها از نوع پرندگان بلند پرواز با دوره پرواز طولانی هستند و می توانند تا ارتفاع 55 تا 60 هزار پایی (16 تا 18 کیلومتری) از سطح زمین بالا بروند و با یک بار سوخت گیری می توانند 16 تا 22 هزار کیلومتر را طی کنند. در حقیقت با انهدام این پهپاد پنهانکار 200 میلیون دلاری که چون شبحی خود را به لبه های مرزی کشورها می رساند و به جمع آوری اطلاعات مشغول می شود، ایران با سامانه پدافند هوایی بومی «سوم خرداد»، خط و نشان جدی برای مدرن ترین هواپیماهای رادارگریز آمریکایی کشید تاجایی که خبرگزاری روسی اسپوتنیک نوشت: سرنگونی پهپاد پیشرفته آمریکایی نشان می‌دهد ایرانی‌ها نوعی موشک فوق افسانه‌ای در اختیار دارند که می‌تواند افسانه‌های آمریکایی‌ها را بر باد دهد.»
پی نوشت:
1. thenewpress.com
2. گزارش «لیرن آنتبی» برای اندیشکده مطالعات امنیت ملی رژیم صهیونیستی
3. birmingham.ac.uk
4. theguardian.com
5. گزارش «لیرن آنتبی» برای اندیشکده مطالعات امنیت ملی رژیم صهیونیستی
سایر اخبار این روزنامه
