روزنامه ابتکار
1398/03/29
خطر حریق تا چه اندازه محوطه‌های تاریخی ایران را تهدید می‌کند؟ آتش در کمین تاریخ
گروه ایرانشهر: تابستان که میشود بازار آتش‌سوزی هم در مراتع و جنگل‌های ایران داغ میشود. البته این آتش‌سوزی فقط به جان طبیعت نمی‌افتد. محوطه‌های تاریخی روباز که در دل مراتع و دشت‌های مستعد آتش‌سوزی قرار دارند نیز از این ماجرا جان سالم به در نمی‌برند. در جدیدترین آتش‌سوزی که همین چند روز پیش رخ داد هگمتانه در آتش سوخت. گرچه به سرعت مهار شد و به گفته مسئولان میراث به آثار تاریخی آسیبی وارد نشده اما همچنان بیم آن می‌رود که آتش باز هم به جان این منطقه بیفتد. همانند اتفاقی که بارها برای قبرستان خالد نبی در استان گلستان افتاد و آن را نابود کرد. گرچه آتش به بسیاری از قبرهای سنگی خسارت زیادی وارد نکرد اما مرتع به طور کامل از بین رفت و چیزی جز یک دشت سوخته با سنگ‌های شکسته از بی‌توجهی بر جای نگذاشت. با این حال هر ساله آتش‌سوزی در دشت‌ها و مراتع باستانی رخ می‌دهد و به تعداد آنها اضافه میشود و در این میان مسئولان محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی آن را اتفاقی طبیعی و غیرقابل اجتناب می‌دانند که به دلیل رشد گیاهان روی تپه و عبورومرورِ رهگذران و بی‌توجهی آنها با انداختن تهسیگار یا زباله روی زمین برمیگردد. اما آنچه مطرح است نگرانی از ساده شدن و عادت به این ماجرا است. آتشی که روشن میشود و تاریخی که می‌سوزد.آتش شاید پس از زلزله یکی از مهم‌ترین عوامل تخریب یکباره بناها و محوطه‌های باستانی باشد. عاملی که در صورت وقوعش در چشم بههمزدنی وسعت می‌گیرد، به سختی مهار میشود، نیاز به لوازم و امکانات خاص دارد و می‌توان در کسری از زمان اثری از بنای تاریخی باقی نگذارد. آتش‌سوزی در بناهای تاریخی تنها در ایران اتفاق نمی‌افتد. واقعه‌ای که در یک سال اخیر برای بسیاری از بناها و محوطه‌های تاریخی در سراسر دنیا اتفاق افتاده است. نمونه‌اش موزه برزیل است. موزه‌ای که ۳ آگوست ۲۰۱۸ از ساعت ۷ و ۳۰ دقیقه به وقت محلی شروع به سوختن کرد و تا صبح روز سه‌شنبه ویران شد. خانه‌ای که در بین سال‌های ۱۸۰۸ تا ۱۸۲۱ محل سکونت اعضای خاندان سلطنتی پرتغال بود که در سال ۱۸۰۷ از دست ارتش ناپلئون فرار کردند و به ریودوژانیرو آمدند. این خانه در سال ۱۸۹۲به موزه ملی برزیل تبدیل شد و البته سرانجامی جز سوختن نداشت. نمونه دیگری از این حادثه برای کلیسای ۹۰۰ ساله نوتردام فرانسه افتاد. کلیسایی مشهور که در «یک تراژدی وحشتناک» دچار آتش‌سوزی شد. به گفته مقام‌های فرانسوی، آتش گنبد، سقف و دستکم یکی از پنجره‌های بزرگ کلیسا را به کلی نابود کرده، اما آثار تاریخی و هنری موجود در این ساختمان پیش از سرایت آتش به محل نگهداری آنها، از کلیسا خارج شده است.
آتش‌سوزی در بناها و محوطه‌های باستانی اما در ایران آماری متفاوت دارند. شمارشان هر سال بیشتر میشود و اخبار متعددی از آن در رسانه‌ها منتشر میشود. گرچه تا کنون محوطه‌های باستانی زیادی در ایران درگیر حریق شده‌اند اما هگمتانه همدان از اهمیت خاصی برخوردار است. شاید یکی از آن قدمت و اهمیت تاریخی آن باشد. شاید خطری باشد که ثبت جهانی هگمتانه را تهدید می‌کند. هرچه که باشد آتش‌سوزی در محوطه‌های تاریخی یکی از اتفاقاتی است که بسیار رخ می‌دهد و به آسانی از آن عبور میشود. مسئولان میراث فرهنگی آن را امری طبیعی می‌دانند. هرچند می‌گویند برای جلوگیری از آن اقدامات متعددی از جمله هرس گیاهان خودرو انجام می‌دهند.
علی مالمیر، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان به ایلنا گفته است: طبیعی است که به دلیل رشد گیاهان روی تپه و عبور و مرور رهگذران و بی‌توجهی که ممکن است درخصوص انداختن زباله و تهسیگار داشته باشند، شاهد وقوع آتش‌سوزی باشیم. همچنین ممکن است به دلیل گرما این آتش‌سوزی رخ دهد. او یادآور شد: ضمن آنکه آنچه در هگمتانه کاوش شده در محوطه‌ای قرار دارد که امکان وقوع آتش‌سوزی در آن وجود ندارد چراکه تحت نظارت است و اقدامات حفاظتی در آن انجام میشود. در بخش‌هایی که کاوش نشده‌اند، آثار در عمق ۳ تا ۴متری قرار دارند و محافظت می‌شوند و باز آتش‌سوزی به آنها آسیب نمی‌رساند. او در پاسخ به این مهم که آیا چنین امری می‌تواند بهانه‌ای برای داشتن نگاهی سهل‌انگارانه در خصوص وقوع هر ساله آتش‌سوزی در تپه باستانی هگمتانه باشد، گفت: این آتش‌سوزی‌ها طبیعی است. هرچند ما هر سال اقدامات لازم را انجام می‌دهیم و گیاهان خودرو را در مسیرهای تردد هرس می‌کنیم. همچنین فضاهای ورودی و بخش‌های مختلف را بررسی می‌کنیم. البته درصدد آن هستیم که بتوانیم رویش گیاهان را روی تپه کاهش دهیم. همچنین تپه باستانی را به قطعات کوچکتری تقسیم کرده‌ایم تا به محض وقوع آتش‌سوزی امکان کنترل داشته باشیم. نباید فراموش کرد که این درحالی است که تپه هگمتانه ۳ هزار سال قدمت دارد و با مساحت حدود ۳۵ هکتار، وسیع‌ترین تپه باستانی ایران است که در بافت قدیمی شهر همدان قرار دارد.
محمدرحیم صراف، باستان‌شناس هگمتانه به ایسنا گفته است: این اتفاق را از ابعاد مختلف می‌توان بررسی کرد، از یک سو باعث کاهش ورود گردشگر به این محوطه تاریخی میشود و از سوی دیگر علاوه بر آلودگی شهر، این اتفاق به مرور فضاهای تاریخی هگمتانه را از بین می‌برد. او با بیان این‌که آتش‌سوزی‌ها به مرور به آثار محوطه آسیب می‌زند، ادامه داده: آسیب به محوطه‌هایی که هنوز بررسی باستان‌شناسی نشده‌اند از یک سو و از سوی دیگر، دودِ آنها به محوطه‌های تاریخی که از دل خاک بیرون آمده‌اند نیز زیاد است. وی با تاکید بر این‌که کاوش‌های انجام شده در محوطه‌ای مانند هگمتانه در طول سال‌های گذشته در نقاط مختلف این محوطه تاریخی انجام شده است، گفته است: میزان آسیب‌ها بستگی به درجه حرارت آتش و مدت زمان آن دارد، که چه میزان به زیرزمین نفوذ می‌کند، حتی ممکن است در یک نقطه یافته‌های باستان‌شناسی را از بین ببرد. این باستان‌شناس پیشکسوت با این وجود افزوده: هر چند در نقاط مختلف هگمتانه فاصله یافته‌های باستان‌شناسی در هر منطقه تا سطح زمین متفاوت است و در یک نقطه بین ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر و در نقطه دیگر ممکن است این فاصله به چند متر برسد. با این وجود آتش‌سوزی تنها نگرانی فعالان میراث‌فرهنگی درخصوص هگمتانه نیست چراکه سال‌هاست این تپه تاریخی در فهرست ثبت در میراث جهانی قرار دارد اما موانعی برای ثبت جهانی آن وجود دارد که قابل بررسی است. شاید بتوان از فعالیت مشاغل مزاحم به عنوان یکی از موانع ثبت جهانی هگمتانه یاد کرد.
مالمیر دراین خصوص گفت: ساماندهی مشاغل در حوزه فعالیت ما نیست اما آنچه مهم است آن است که در بخشی از عرصه هگمتانه که هنوز تملک نشده شاهد وجود بازار آهن‌فروشان هستیم که در چارچوب ساماندهی مشاغل مزاحم شهری که برعهده شهرداری است، جای می‌گیرد. البته موضوع ساماندهی در دستور کار قرار دارد و موضوع تشکیل کمیته‌ای برای پیگیری و آماده‌سازی و رفع موانع ثبت جهانی هگمتانه مطرح است. امیدواریم با شکل‌گیری این کمیته مجموعه باقیمانده در عرصه هگمتانه را ساماندهی کنیم. مدیرکل میراث و گردشگری همدان تاکید کرد: تا زمانی که این موانع برطرف نشود، ثبت جهانی هگمتانه به سرانجام نمی‌رسد. با وجود آنکه به کرات به این نکته اشاره داشته‌ایم اما همچنان این موانع پابرجا هستند. درحال حاضر حدود ۵ هکتار از عرصه هگمتانه نیازمند تملک و آزادسازی است. از سوی دیگر، شاهد آسفالت‌ریزی در حاشیه خیابان اکباتان و تپه باستانی هگمتانه برای دسترسی به بازار آهن‌فروشان توسط شهرداری هستیم که بر موانع ثبت جهانی هگمتانه افزوده است. مالمیر اظهار کرد: با اجرای طرح تفصیلی شهر همدان شاهد این طرح و آسفالت‌ریزی در تپه باستانی بودیم که البته خارج از عرصه است. باید به سمتی برویم که بتوانیم هم‌افزایی که در استان شاهد هستیم را به این سمت تعمیم دهیم و این موضوع را رفع کنیم، می‌توانیم امید بیشتری برای ثبت جهانی داشته باشیم. اگر این همکاری محقق نشود، مانند سال‌های گذشته هیچ کاری پیش نخواهد رفت.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
جزئیات نخستین ضربه جهانی واجا به شبکه جاسوسی آمریکا اعلام شد
شکار جاسوس‌های آمریکایی با استفاده از فضای سایبری
جلال خوش‌چهره
پاسخ به سیاست فشار حداکثری
«ابتکار» از تلاش دولت برای تطبیق با چالش‌های اقتصادی گزارش می‌دهد
اصلاح ساختار بودجه در شرایط تحریمی جدید
چرا برخی همیشه منتقد، معترض و مخالفند؟
گِلام و سندروم ملانصرالدین!
چرا رشد اقتصادی ایران بعداز تجربه مثبت شدن دوباره منفی شده است؟
رمزگشایی یک علامت نفی
خطر حریق تا چه اندازه محوطه‌های تاریخی ایران را تهدید می‌کند؟
آتش در کمین تاریخ
« ابتکار» روند ظهور و سقوط نخستین رئیس‌جمهوری غیرنظامی مصر را بررسی می‌کند
مرسی نماد آرزوی ناکام اخوانالمسلمین
رئیس‌جمهوری در مراسم افتتاح پایانه مسافربری «سلام» در فرودگاه امام خمینی(ره):
اساس جنگ بدخواهان با ملت ما جنگ اراده‌هاست
جواب محسن هاشمی در پاسخ به واکنش‌ها به سخنانش درباره حیات شبانه پایتخت
نمی‌توانم به بقیه بگویم چه زمانی بخوابید
برانکو رسما جدایی‌اش را تایید کرد
اتمام ماجرای من و پرسپولیس
مجلس در کجای خروج از برجام ایستاده است؟
در مجمع وزیران ادوار مطرح شد
هشدار نانسی پلوسی به ترامپ
اعزام نیروی جدید به خاورمیانه به اختلافات با ایران دامن می‌زند
شمخانی در نشست مقامات عالی امنیتی ۶ کشور همسایه افغانستان:
