حرکت کُند اروپا برای عملیاتی کردن اینستکس

درحالی که به روزهای پایانی مرحله اول ضرب الاجل ایران به کشورهای 4+1 درخصوص حفظ برجام نزدیک می شویم، شاهد تحرکاتی از سوی این طرف ها و برخی کشورهای دیگر برای عملیاتی کردن سازوکار مالی مشترک ایران و اروپا هستیم. در روزهای گذشته سفرای سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان به همراه کارشناسان فنی خود نشست هایی را در تهران درباره یافتن راهکارهای استمرار فعالیت های سازوکار مالی ویژه اینستکس برگزار کردند. این سه کشور پس از چهار ماه از اعلام اولیه شکل گیری این کانال مالی در بیانیه ای مشترک از تعهد خود برای تسریع در اولین تراکنش اینستکس سخن گفته بودند. پس از این نشست ها هیلگا اشمیت دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا هم به تهران آمد و در این باره رایزنی هایی با سید عباس عراقچی معاون ظریف داشت و درحالی که از مهلت ۶۰ روزه ایران به طرف‌های باقی مانده در برجام 22 روز باقی مانده، عراقچی  به  اشمیت، هشدار داده که این مهلت «به هیچ عنوان تمدید نمی‌شود ... مگر این که طرف‌های دیگر، خواسته‌های جمهوری اسلامی را تامین کنند. » درخواست کشورها برای پیوستن به اینستکس علاوه بر کشورهای اروپایی باقی مانده در برجام به تازگی برخی کشورهای دیگر که تراکنش های مالی قابل توجهی با ایران دارند نیز آمادگی خود را برای پیوستن به اینستکس اعلام کرده اند. ولادیمیر چیجوف سفیر روسیه در اتحادیه اروپا در همین زمینه گفته بود: «روسیه مایل است برای کمک به ایران به ابزار حمایت از مبادلات تجاری، بپیوندد.» مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه هم در سخنانی از رایزنی های کشورش با اتحادیه اروپا برای پیوستن به این سازوکار مالی خبر داده بود. دولت هلند هم در بیانیه ای که چندی پیش منتشرکرده بود ضمن اعلام حمایت از اینستکس از برنامه خود برای سرمایه گذاری و پیوستن به این سازوکار مالی اروپایی گفته بود. چندی پیش هم رویترز در گزارشی به نقل از مقامات اتحادیه اروپا اعلام کرده بود که دهلی‌نو تمایل به پیوستن به اینستکس دارد تا نفت ایران را بخرد. مراودات مالی ایران و چهار کشور هلند، هند، روسیه و ترکیه که مایل به پیوستن به سازوکار اینستکس هستند، در سال حدود 26 میلیارد دلار است که حضور آن ها در این سازوکار می تواند مسیر واردات و صادرات به این کشورها را با این حجم از تجارت دوجانبه تا حدودی تسهیل کند. سخنگوی وزارت خارجه ژاپن هم که کشورش از مشتری های نفت ایران است، در پاسخ به سوالی برای پیوستن به اینستکس گفته که چون این سازوکار به مرحله نهایی نرسیده نمی تواند در این باره اظهارنظر کند. اینستکس لازم ولی ناکافی از سوی دیگر برخی تحلیل گران هم معتقدند که حتی در صورت راه اندازی این سازوکار مالی، شاهد گشایش مالی خاصی در وضعیت اقتصادی کشور نخواهیم بود زیرا دامنه موارد تحت پوشش این کانال مالی محدود است و هنوز کشورهای دارای تراکنش های مالی بالا با ایران ازجمله چین، هند، روسیه و ترکیه به این سازوکار اضافه نشده اند. با این حال باید دید آیا مذاکرات اروپایی ها برای برقراری «اولین تراکنش مالی اینستکس» تا قبل از ضرب الاجل اول ایران عملیاتی می شود یا شاهد برداشتن گام دوم ایران در زمینه کاهش تعهدات خود در برجام خواهیم بود؟