روزنامه ابتکار
1398/03/27
کاهش توان اقتصادی مردم چه تاثیری بر بهداشت و سلامت جامعه می‌گذارد؟ جیب بیمار، جان بیمار!
گروه جامعه: تفریح، مسافرت، لباس‌های گران، کلاس‌های متفرقه، کتاب و مجله و روزنامه، ... اگر شما دچار مشکل اقتصادی باشید و به قولی جیبتان خالی باشد، اول کدام هزینه‌ها را حذف می‌کنید؟ شاید عجیب باشد، اما این روزها یکی از هزینه‌هایی که در شرایط نابسامان اقتصادی، به ناچار سهم کمتری در سبد اقتصادی خانواده‌ها دارد، انجام امور پزشکی است!حدود 75 سال پیش، آبراهام مازلو، نظریه‌پرداز کلاسیک مدیریت، در نظریه‌ای از هرم نیازهای انسان رونمایی کرد که امروز به نام «هرم مازلو» معروف شده است. در این هرم، نیازهای زیستی و فیزیولوژیک انسان در پایه هرم به عنوان نیازهای اولیه معرفی شده‌اند و بعد به ترتیب نیازهای امنیتی، اجتماعی، احترام متقابل و اعتمادبهنفس و در نهایت نیازهای حوزه معنویت و اخلاق قرار دارند. طبیعتا، بر اساس این هرم، اگر انسان در شرایطی قرار بگیرد که تامین نیازهایش برایش دشوار شود، بخش پایینی این هرم یعنی نیازهای زیستی در اولویت قرار خواهند گرفت. در واقع نیاز به غذا، پوشاک و مسکن در صدر اولویت‌های هر انسانی قرار دارند که بدون تامین آنها، نیازهای دیگر معنا پیدا نمی‌کنند. سلامت نیز در زمره این نیازهای پایه‌ای انسان تلقی میشود؛ چه این که اگر سلامت نباشد، نهتنها تامین درآمد برای تهیه نیازهای دیگر با مشکل مواجه میشود که اگر عدم وجود سلامت جسمی به مرگ منجر شود، کل هرم مازلو برای یک انسان پاک خواهد شد!
در دوران تمدن انسانی که کالا و خدمات در ازای پول ارائه میشود، تهیه نیازهای پایه‌ای انسان نیز وابسته به پول است. در نتیجه در شرایط بد اقتصادی و کاهش قدرت خرید مردم، کمیت و کیفیت پاسخگویی به این نیازها کاهش می‌یابد. طبیعتا، نیاز به غذا به عنوان نیازی روزمره در اولویت پاسخگویی قرار می‌گیرد. با این حال نیازهای دیگر پایه هرم مازلو را نیز نمی‌توان فراموش کرد. با این حال آمارها نشان می‌دهد که در شرایط اقتصادی مثل وضعیت سال‌های اخیر در ایران، مردم هزینه‌های بهداشتی و درمانی را زودتر از برخی هزینه‌های دیگر حذف می‌کنند.
کاهش بار مراجعه مردم به حوزه درمان
دیروز، ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در جلسه تودیع و معارفه رئیس بسیج جامعه پزشکی کشور در این باره گفت: «در شرایط تحریم‌ها مشاهده میشود که به علت فشار اقتصادی که بر مردم وارد میشود، آنها تنها منابع خود را صرف هزینه‌های ضروری مانند خوراک، پوشاک و مسکن می‌کنند و بیشتر اوقات از اقدامات پزشکی خود غافل می‌شوند. چیزی که ما در تحریم‌های گذشته یعنی در سال ۱۳۹۱ مشاهده کردیم این بود که با توجه به رشد جمعیت، بار مراجعه به حوزه درمان باید سالانه بین سه الی هفت درصد افزایش می‌یافت، اما به دلیل مشکلات موجود این بار مراجعه تا حدود پنج درصد کاهش یافت». معاون کل وزارت بهداشت در ادامه افزود: «در سال ۱۳۹۷ هم نشانه‌های اولیه کاهش بار مراجعه بر مردم دیده شد. از طرف دیگر دولت نیز با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند و ممکن است تحریم‌ها اجازه ندهد که در این زمینه بتواند به خوبی به ما کمک کند. در حال حاضر مهم‌ترین نکته با توجه به شرایط موجود، توجه به اقشار فقیر و محروم جامعه است. ما در شرایط فعلی می‌بینیم که حدود ۳۰ درصد بار مراجعات به داروخانه‌ها بدون داشتن نسخه و بدون مراجعه مجدد به پزشک است تا از این طریق بتوانند هزینه‌های خود را کاهش داده و پول ویزیت را پرداخت نکنند. اینها نشانه‌های نگران‌کننده‌ای است. از همین‌رو خاضعانه از تمام کسانی که در این حوزه تلاش می‌کنند تقاضا داریم تا به فکر اقشار محروم جامعه باشند».
حذف هزینه‌های بهداشت و درمان با جیب خالی
هزینه‌های حوزه سلامت را می‌توان به دو بخش بهداشت و درمان تقسیم کرد. بهداشت تنها به معنی تمیزی محیط زندگی یا لباس و وسایل نیست، بلکه مواد خوراکی، نوشیدنی، میزان ورود مواد غذایی مورد نیاز به بدن، محیط زندگی و ... را نیز شامل میشود. هر چند بروز بیماری تنها وابسته به رعایت اصول بهداشتی و سلامتی نیست، اما رعایت آنها می‌تواند مانع از بروز بخش بزرگی از بیماری‌ها و نیاز به ورود افراد به حوزه درمان شود. مثلا مصرف لبنیات می‌تواند پوکی استخوان را کاهش دهد یا استفاده از میوه‌ها و سبزیجات تازه مانع پیری زودرس و بیماری‌های معده و روده خواهد شد و از احتمال ابتلا به سرطان هم می‌کاهد. با این حال گرانی اقلام گوناگون موثر در این حوزه، از وسایل بهداشتی گرفته تا مواد غذایی، می‌تواند در بخش بهداشت ایجاد خلل کند. اما این همه ماجرا نیست. گرانی‌ها در حوزه درمان هم بیداد می‌کند. از ویزیت پزشک تا هزینه دارو و اقدامات پزشکی دیگر اعم از عکسبرداری‌های پزشکی، آزمایش‌ها، عمل جراحی و ... می‌تواند کمر هر کسی را زیر بار قیمت‌ها خم کند. البته بیمارستان دولتی یا بیمه‌ها هم وجود دارند که می‌توانند این هزینه‌ها را کاهش داده و یا حتی برای برخی به صفر برسانند؛ اما اولا مشمولان استفاده از این شرایط عام نیستند و ثانیا، با توجه به خدمترسانی ارزان یا رایگان این خدماتدهندگان، مراجعه‌کنندگان به آنها فراوان است و همین میزان و کیفیت رسیدگی به بیمار را کاهش می‌دهد و زمان زیادی را از بیمار می‌گیرد.
کاهش هزینه سلامت؛ از غذا تا پزشک!
میترا، 37 ساله و خانه‌دار که دو فرزند 3 و 6 ساله دارد درباره کاهش هزینه‌های حوزه سلامت خانوار در شرایط بد اقتصادی می‌گوید: «بگذارید فقط در مورد دندانپزشکی مثال بزنم. در حال حاضر هر عدد مسواک خوب به طور متوسط 30 تا 40 هزار تومان است. هر خمیردندان بسته به نوع ایرانی و خارجی بودن هم از 10 تا 50 هزارتومان قیمت دارد. می‌گویند هر سه ماه یک بار باید مسواک را عوض کرد، که حالا فرض کنیم هر 6 ماه عوض کنیم. یادمان هم نرود که هر کس با نوعی از مسواک، خمیردندان یا حتی نخ دندان احساس راحتی دارد. برای یک خانواده 4 نفره، این یعنی دستکم فقط ماهیانه 100 هزار تومان هزینه بهداشت دندان! تازه این در شرایطی است که دهانشویه و اینها را هم حذف کنیم». وی ادامه می‌دهد: «آن وقت هزینه یک پرکردن دندان حداقل 200-300 هزار تومان است. اگر کار به عصب‌کشی برسد، تا 900 هزار تومان هم باید هزینه کنید. به کشیدن دندان و ایمپلنت که رسید، باید یک و یا حتی چند حقوق کاملتان را بدهید برود. تازه می‌گویند سالی دو بار برای چک‌آپ پیش دندانپزشک بروید. این تازه فقط یک بخش از سلامت است. به نظرتان برای باقی آن چقدر باید هزینه کرد؟ مگر در این شرایط چقدر درمیآوریم که این قدر هم هزینه کنیم؟». میترا اضافه می‌کند: «می‌دانم که اگر به دندان‌ها یا به کل سلامت بدن نرسیم، باید هزینه بیشتری برای درمانش بکنیم، اما جیب آدم بهروز است و این پیشگیری‌ها حالی‌اش نمی‌شود».
حامد، 29 ساله نیز در این باره می‌گوید: «من گیاهخوارم و خیلی دوستانم به من می‌گویند که خوش به حالت، هزینه خرید گوشت نمی‌کنی. اما حتی قیمت مواد غذایی همچون حبوبات که جایگزین گوشت کرده‌ام هم زیاد است. قرص‌های ویتامین که باید در این شرایط مصرف کرد هم جای خود. من سعی کرده‌ام با گیاهخواری، سالم‌تر باشم، اما باز هم سالم ماندن سخت است». او اضافه می‌کند: «چند وقت پیش دچار یک حساسیت پوستی شدم که به تنهایی در سه ماه برایم بیش از یک و نیم میلیون تومان هزینه دوا و دکتر داشت. قبل از آن در زمستان یک بار سرمای شدیدی خوردم و یک دکتر رفتن و چند قلم دارو با وجود بیمه، 130 هزار تومان هزینه روی دستم گذاشت. معلوم است که تا مجبور نباشم دیگر سراغ دکتر نمی‌روم. چک‌آپ‌ها و معاینات هم دیگر هیچ!».
به خطر افتادن سلامت فرد، به خطر انداختن سلامت جامعه
مسئله این جاست که کاهش توجه به حوزه سلامت در افراد، تنها به حیطه زندگی شخصی محدود نمی‌شود و به خطر افتادن سلامت افراد، می‌تواند بر سلامت جامعه هم تاثیر بگذارد. طرح‌هایی مثل نظام جامع سلامت اگر چه دستاوردهایی داشته‌اند، اما محدودیت خدمات مبتنی بر این اساس، امکان دسترسی خوب و باکیفیت را در اختیار همگان قرار نمی‌دهد. بیمه‌ها نیز در بسیاری از موارد در پرداخت هزینه‌های درمانی ضعف‌هایی دارند. سرعت همه این کارهای انجام شده، با رشد جمعیت، نیاز جامعه به خدمات بهداشتی و درمانی و البته سرعت افزایش هزینه‌های این حوزه همخوانی ندارد و نتیجه همین حذف شدن از سبد خانوار تا وقت اضطرار است. در شرایطی که وزارت بهداشت و مسئولان امر، طرح‌های مثبتی مثل بسیج ملی کنترل فشار خون را اجرایی می‌کنند، شاید بد نباشد که به حیطه بهداشت و درمان در شرایط نابسامان اقتصادی کلان‌تر هم نگاه شود. این چیزی نیست که بتوان برای آن معطل و در انتظار بودجه و قانون بود.
سایر اخبار این روزنامه
کاهش توان اقتصادی مردم چه تاثیری بر بهداشت و سلامت جامعه می‌گذارد؟
جیب بیمار، جان بیمار!
علیرضا صدقی
از حس تا هراس اخلاقی
تشکیل بازار متشکل ارزی باعث ایجاد شفافیت در حوزه ارز میشود؟
اما و اگرهای بازار متشکل ارزی
«ابتکار» ادعای آمریکا مبنی بر مسئولیت ایران در حملات روز پنجشنبه به دو کشتی در دریای عمان را بررسی می‌کند
«ابتکار» از مهم‌ترین رویدادهای صحن علنی مجلس در روزی که گذشت گزارش می‌دهد
کامیابی تا ناکامی در مجلس
یک فعال رسانه‌ای:
استعفاها یک روش اعتراضی است
مینا اکبری، سازنده مستند «میدان جوانان (سابق)» در گفت‌وگو با «ابتکار»:
اجازه ندهیم روایت‌های‌مان بمیرد
روحانی در دیدار تولیت آستان قدس رضوی:
دولت برای ارائه خدمت بهتر به زائران در کنار تولیت آستان قدس است
گزارش «ابتکار» از انتخابات هیئت رئیسه کمیسیون‌ها در سال چهارم مجلس دهم
آنها که ماندند و آنها که رفتند
امیرعبداللهیان بیان کرد
اقدام سنجیده ایران در توقف موردی برجام
