امنیت تجاری؛ اولویت آبه در سفر به تهران

معمولا سفرهایی که از طرف مقامات ارشد کشوری اعم از رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و وزیر امورخارجه به کشور هدف انجام می‌شود، چندین هدف را همزمان در خود دارد. در وهله اول انجام این سفرها نشانگر فقدان تیرگی روابط میان دو کشور و از سوی دیگر عزم و اراده طرفین برای تعمیق همکاری اقتصادی و تجاری و هماهنگی‌های سیاسی دارد. امروز دولت ژاپن از ابزار دیپلماسی سنتی در تلاش برای تقویت باب مراودات اقتصادی‌اش با ایران و دنباله آن کل دولت‌های خاورمیانه است، به‌خصوص اینکه ایران همواره در طی تاریخ یک قرن اخیر از حسن روابط خوبی با ژاپنی‌ها برخوردار بود. چه در دوره قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب، ایران مقصد مهم صنعتگران و سرمایه‌گذاران ژاپنی بوده است. طرح‌های بزرگ صنعتی و پتروشیمی زیادی از طرف سرمایه‌گذاران ژاپنی در ایران اجرا شده است. از سوی دیگر امروز بخش اعظم واردات انرژی ژاپن از منطقه خاورمیانه است. شاید میزان نفت دریافتی ژاپن از ایران مطابق تحریم‌های ثانویه آمریکا کم شده باشد اما جایگزین نفت ایران، عراق شده است. حال در نظر بگیریم که هرگونه افزایش کشمکش‌ها میان ایران و آمریکا می‌تواند روند آرام و باثبات جریان تولید و عرضه نفت خاورمیانه به بازارهای جهانی و ژاپن را تحت‌تاثیر قرار دهد. ژاپنی‌ها اگرچه به‌عنوان متحد آمریکا پیروی کاملی از سیاست‌های تحریمی دولت آمریکا علیه ایران دارند و خرید نفت را از ایران متوقف کرده‌اند ولی از سوی دیگر تمایل دارند کماکان به واردات نفت از ایران ادامه دهند. از دید ژاپنی‌ها ایران کشوری بزرگ در صنعت نفت است و نبایستی به این سادگی حضور و نقش ایران را که از بانیان این صنعت بزرگ است، نادیده گرفت. نکته مهم دیگر در سفر آبه به تهران، تلاش توکیو برای موازنه‌بخشی بین تجارت ایران و چین است. هم‌اکنون چین بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران است. از این جهت مقامات ژاپنی بی‌میل نیستند که با تقویت مراودات اقتصادی و تجاری با ایران، سهمی در خورشان در بازار ایران در رقابت با چینی‌ها داشته باشند. به هر روی ژاپن به‌عنوان کشوری صلح‌دوست و صلح‌طلب و شریک استراتژیک آمریکا در حفظ صلح و امنیت شرق آسیا، به‌دنبال تنش‌زدایی در روابط ایران و آمریکا است. این کشور در شرایط بن‌بست کنونی این رسالت را برای خودش در نظر گرفته که نقش موثری در منازعه کنونی ایران و آمریکا و خارج‌کردن فضای روابط ایران و‌آمریکا از تحریم و جنگ، ایفا کند، به‌خصوص اینکه دولت ترامپ نگاه خاصی به ژاپنی‌ها در این زمینه دارد. در شرایط حاضر کمتر کشوری حاضر است هم‌ردیف آمریکا در سیاست جهانی عمل کند. ترامپ به‌معنای واقعی کلمه در جهان سیاست امروز ایزوله و منزوی شده است. اگر امروز شاهد تلاش برخی کشورها جهت واسطه‌گری میان ایران و آمریکا هستیم، این تلاش‌ها بیشتر معطوف به نگرانی‌های منطقه‌ای و تشدید فضای امنیت جهانی است. برای همین ترامپ برای عملیاتی‌کردن راهبرد ضدایرانی‌اش به سراغ شرکای سنتی و قدیمی آمریکا رفته تا بلکه به‌خاطر روابط حسنه توکیو با تهران بتواند خواسته‌های مورد نظرش را اجرایی کند. اینجاست که نباید از سفر آبه تصور اشتباه داشت و فکر کرد که آبه توانسته با تعدیل مواضع ترامپ حامل امتیازهای مهمی برای ایران باشد. ترامپ با مامورکردن‌ آبه به ایران بیشتر به‌دنبال شوی سیاسی است و تلاش دارد در دنیا این‌طور القا کند که موفق به مهار ایران شده است. البته این نکته نباید ما را از ظرفیت‌های دیپلماتیک ژاپن در عبور از شرایط کنونی غافل کند. به هر ترتیب دیپلماسی برای تقویت و حفظ منافع ملی است و باید تا جای ممکن از این ابزار جهت حراست از امنیت کشور و خنثی‌سازی نقشه‌های دشمن بهره گرفت.
* تحلیلگر مسائل بین‌الملل