تسریع روند تصمیم‌گیری با سفر آبه

سفر شینزو آبه نخست وزیر ژاپن به تهران به منظور مذاکره با مقامات ایران در زمان کنونی دارای اهمیت ویژه‌ای است. می‌بایستی به این سفر به عنوان سفری مهم نگریست. همچنین از بعد از پیروزی انقلاب تاکنون این اولین سفر یک نخست وزیر ژاپن به ایران است. اما شاید آن چیزی که اهمیت این سفر را بیش از گذشته دو چندان می‌کند، اتفاقاتی است طی حداقل یک سال گذشته به‌ویژه پس از خروج آمریکا از برجام رخ داده و تحریم‌های ظالمانه‌ای که واشنگتن بر علیه مردم ایران اعمال داشته است. ژاپن جزو متحدان اصلی ایالات متحده محسوب می‌گردد. ژاپن از سوی دیگر روابط بسیار نزدیکی با ایران دارد. توکیو جزو خریداران نفت و محصولات پتروشیمی ایران است. همچنین در مواقعی از تحریم‌های نفتی ایالات متحده معاف شده است. با توجه به مذاکراتی که میان مقامات آمریکایی و ژاپنی به‌ویژه دیدارها و تماس‌هایی که ترامپ و وزیر امورخارجه‌اش با نخست وزیر و وزیر خارجه ژاپن داشتند می‌شود این انتظار را داشت که هدف پنهان این سفر رایزنی‌های گسترده‌ای است که توسط ژاپن به‌ویژه شینزو آبه صورت می‌گیرد و همچنین چند مساله از جانب ایشان دنبال می‌شود اول اینکه سطح تنش میان تهران-واشنگتن که طی ماه‌های اخیر به شدت افزایش یافته بود و احتمال درگیری نظامی میان دو طرف را بالا برده بود کاهش داده و دوم آنکه بتواند راهکاری را در رابطه با گفت‌وگوهای تازه و مذاکرات جدید میان ایران و آمریکا فراهم نماید. هر چند که ژاپنی‌ها رسما اعلام کردند که به عنوان میانجی وارد تهران نمی‌شوند و قصد میانجیگری میان تهران-واشنگتن را ندارند، اما به نظر می‌رسد این سفر و مذاکراتی که پیش از سفر صورت گرفته جزو اهداف پنهانی ماجرا و تلاش ژاپن برای ایجاد یک فضای جدید میان ایران و ایالات متحده است. به نظر می‌رسد ژاپنی‌ها بیش از آنکه بخواهند نقش میانجی را در روابط میان ایران و آمریکا ایفا کنند، بیشتر به عنوان انتقال دهنده پیام و نقطه نظرات طرف مقابل وارد تهران شده‌اند. تلاش ژاپن آن خواهد بود که در ادامه تلاش‌های پیشین که مهم‌ترین آنها سفر هایکو ماس وزیر خارجه آلمان بود که مذاکراتی با وزیر امورخارجه و رئیس‌جمهور کشورمان داشت، روند کاهش تنش را تسریع کنند. انتقال همان پیام‌های پیشین به تهران این بار توسط یکی از متحدان آسیایی آمریکا که از روابط بسیار خوبی با ایران برخوردار بوده و دارای پرستیژ اقتصادی بین‌المللی نیز هست، خواهد بود. به نظر می‌رسد ژاپن تلاش خواهد کرد تا ایران را قانع کند تا گفت‌وگوهای تازه‌ای مستقیم و یا غیر مستقیم آغاز شود. همچنین آبه تلاش خواهد کرد تا این پیام را به تهران منتقل کند که در شرایط کنونی با توجه به آنکه ایالات متحده صراحتا اعلام داشته که به دنبال تغییر حکومت در ایران نیست و اینکه واشنگتن فقط به دنبال آن است که ایران به سلاح هسته‌ای دست نباید، این مواضع نشان می‌دهد که حداقل به ظاهر واشنگتن از مواضع خود کوتاه آمده و بنابراین ایران باید مواضع‌اش را محکم‌تر از گذشته بیان کند. به نظر می‌رسد سفر نخست وزیر ژاپن در این راستا قابل تحلیل و ارزیابی است. بنابراین تلاش خواهد شد تا اینگونه وانمود شود که باید مذاکرات تازه‌ای کلید بخورد و در غیر این صورت راهکاری برای برون رفت از شرایط کنونی وجود نخواهد داشت. حال اینکه انتقال پیام و دیدگاه در ادامه تاکیداتی که سایر کشورهای اروپایی نیز داشته‌اند تا کجا به نتیجه خواهد رسید و نوع نگرش مسئولان ایران چه خواهد بود، باید صبر کرد. باید بدانیم که سفر شینزو آبه به تهران روند تصمیم‌گیری را در رابطه با مسائل سیاست خارجی سریع‌تر و مشخص خواهد کرد.
* استاد دانشگاه