چرا سفر شینزوآبه تهران بی‌اهمیت نیست؟

دکتر صلاح‌الدین هرسنی‪-‬ با قطعی شدن سفر شینزوآبه به تهران، برخی تحلیل‌گران مسائل بین‌الملل سفر این مسافر سر زمین آفتاب تابان را بی‌اهمیت می‌دانند و حتی برخی از آنها به صراحت تاکید کردند که او قرار نیست در این سفر دیپلماتیک پیامی را از سوی واشنگتن به تهران انتقال دهد، بلکه باید حامل پیام مقامات تهران به واشنگتن باشد، به این معنی که نمی‌خواهند با دولتی چون ترامپ مذاکره کنند. این انتظار برخی از اصحاب مطبوعات، بیشتر در نقض غرضی است که به صورت مکرر در رفتارهای اخیر واشنگتن در قبال ایران دیده و شنیده شده است. حال اگر چه ممکن است که این انتظارات کمی طبیعی به نظر برسد، ولی با توجه به اولین ماموریت و نقش واسطه‌ای بازیگری که بعد از چهار دهه قرار است با مقامات تهران دیدار و گفت‌وگو کند، بسیار دارای اهمیت است و نمی‌توان ماموریتی یک جانبه برای او قائل شد. محققا سیاستمداری چون شینزوآبه به انتظارات ابعاد چندگانه ماموریت خود که از سوی ناظران و افکار عمومی واپایش و رصد می‌شود، به خوبی آگاه است و همین آگاهی سبب می‌شود که اهمیت سفر و نقش واسطه‌ای او در کاهش منازعات تهران- واشنگتن دو چندان شود.
در اهمیت‌شناسی سفر شینزوآبه به تهران همین بس که قرار نیست او با توجه به آشنایی با آداب دیپلماسی و ظرافت‌های آن، صرفاً خود را مقید به خواسته‌های واشنگتن در قبال تهران کند. شینزوآبه به خوبی می‌داند که اگر بخواهد به خاطر روابط راهبردی توکیو – واشنگتن و برای منافع واشنگتن یکدنگی کند و یکطرفه از تهران امتیاز بگیرد، باید تهران را دست خالی به مقصد توکیو ترک کند. نخست‌وزیر ژاپن به فراست دریافته است که مقامات تهران محاجات و دلایل پیشنهادی او را برای قبول یا امتناع در مذاکره در نظر می‌گیرند و همچنین از افق انتظارات و اهداف مستتر واشنگتن در این خواسته‌های جدید آگاهی دارند، بنابراین به آسانی تسلیم نقش واسطه‌ای توکیو در این ماموریت نمی‌شوند.
اهمیت دیگر سفر شینزوآبه در هدایت و کنترل این نقش واسطه‌ای است، به این معنی که توکیو در ترافیک نقش‌های دیپلماتیک این روزهای تهران، به صرف قبول و برقراری گفت‌وگو و مذاکره مقامات تهران- واشنگتن پادر میانی نکرده است، بلکه با این هدف به چنین نقش روی آورده است که بخواهد مسیرها و فازهای جدید این دیپلماسی و گفت‌وگو را هدایت و کنترل کند، چرا که اعتقاد دارد که منازعات و اختلافات تهران- واشنگتن اساساً دیرپا، عمیق، پایدار و در نهایت رام‌نشدنی است و اگر این گفت‌وگوها و مسیرهای تازه مدیریت، کنترل و هدایت نشود، وضعیت نه برای منطقه بلکه برای همه بازیگران محوری نظام بین‌الملل مساعد و مناسب نخواهد بود.
در سطحی دیگر توکیو ضمن ایفای نقش واسطه‌ای در کاهش تنش تهران- واشنگتن، نیم نگاهی هم به رفتارهای اروپا در قبال برجام دارد. آن‌گونه که شینزوآبه به کرات اشاره کرده است، دلیلی برای رفتار کج‌دار و مریز اروپا در قبال برجام آن هم با توجه به پایبندی کامل ایران به برجام نمی‌بیند. در این ارتباط به نظر می‌رسد که توکیو با رفتارهای سینوسی اروپا موافقتی ندارد و ضمن نقد و تخطئه رفتارهای آن، همواره شرایط ذهنی و ادراکی را برای همراهی و حمایت از ایران عنوان کرده است. به این ترتیب شینزوآبه در این ماموریت، نقش‌یابی واسطه‌ای خود را به دو منظور به انجام می‌رساند که قطعا دلیلی برای اهمیت سفر و ماموریت او به تهران است.