ميانجيگري دوجانبه توكيو

آرمان- محمدحسین لطف‌الهی: همه چیز از سفر دونالد ترامپ به ژاپن آغاز شد. رئیس‌جمهور ایالات متحده که برای دیدار با نخست ‌وزیر و امپراتور جدید ژاپن به این کشور سفر کرده بود، در دیدار با شینزو آبه صحبت‌های مهمی در خصوص احتمال وقوع جنگ در منطقه، روابط واشنگتن - تهران و تحریم‌ ایران مطرح کرد. او همچنین با نرمشی عجیب در مواضع خود نسبت به جمهوری اسلامی، خواستار از سرگیری مذاکرات شد. ترامپ در توکیو و در نشست خبری مشترک با نخست‌وزیر ژاپن گفته بود: «آمریکا تصمیمی برای براندازی ندارد و ایران با مقامات فعلی می‌تواند به کشوری موفق تبدیل شود». از سوی دیگر مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده که در همان زمان در اروپا بسر می‌برد، در دیدار با مقامات سوئیسی از 12شرط خود برای مذاکره با ایران عقب‌نشینی کرد و گفت که واشنگتن حاضر است بدون هیچ پیش‌شرطی با ایران گفت‌وگو کند. پس از بازگشت رئیس‌جمهور آمریکا از سفر، دولت ژاپن خبر داد که شینزو آبه نخست‌وزیر تصمیم دارد برای اولین بار پس از گذشت 40 سال از انقلاب اسلامی برای دو روز به ایران سفر کند و با مقامات ارشد کشورمان دیدار و گفت‌وگو داشته باشد. بسیاری از رسانه‌ها و کارشناسان داخلی و خارجی معتقدند که برنامه‌ریزی این سفر پس از دیدار با ترامپ انجام شده و هدف از آن میانجی‌گری برای کاهش تنش در روابط تهران و واشنگتن است. هفته گذشته نشریه ژاپن تایمز در سرمقاله خود نوشت که هدف «آبه» از سفر به تهران گرم کردن یخ روابط ایران و آمریکا است. این روزنامه ژاپنی همچنین تأکید کرد: «اینکه دو کشور آمریکا و ایران گفته‌اند به دنبال رویارویی نظامی نیستند دست او را برای میانجی‌گری بازتر کرده است البته چالش‌های زیادی کماکان وجود دارد اما به همان نسبت هم امیدها برای تنش زدایی وجود دارد».
ترس از شکست؛ انکار؟
از روز دوشنبه 20 خرداد اما صحبت‌های جدیدی از سوی ژاپنی‌ها مطرح می‌شود. مقامات این کشور تأکید دارند که هدف اصلی سفر نخست‌ وزیر و وزیر امور خارجه این کشور توسعه روابط دوجانبه است و میانجیگری جزو اهداف سفر نیست. روز گذشته ژاپن تایمز در چرخش مواضعی عجیب از قول یکی از مقامات ژاپنی نوشت: «سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران که اولین سفر در نوع خود در بیش از 40 سال گذشته است، پس از دیدار شینزو آبه با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا مورد توجه قرار گرفت. زمان این سفر باعث شده است تا برخی این طور فکر کنند که ممکن است آبه حامل پیامی از ترامپ به تهران برای کاهش بحران توافق هسته‌ای باشد». این نشریه تصریح کرد: «روزنامه ژاپن تایمز تاکید کرد که شینزو آبه به عنوان یک میانجی دیپلماتیک یا حامل پیامی از سوی رئیس‌جمهور آمریکا به ایران سفر نخواهد کرد و این سفر به منظور کاهش تنش‌های موجود انجام می‌گیرد». سخنگوی وزارت خارجه نیز در این خصوص تأکید کرد: «از واژه میانجیگری استفاده نمی‌کنم ولی آماده شنیدن نقطه نظرات دوستانمان هستیم». سیدعباس موسوی افزود: «در طول سفر نخست وزیر ژاپن به تهران درباره مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی گفت‌وگو و رایزنی خواهد شد. ژاپن از بزرگترین خریداران نفت خام و میعانات گازی ایران است و تحریم‌های آمریکا علیه صنایع نفت و گاز ایران تاثیر منفی زیادی بر اقتصاد ژاپن خواهد داشت.» به نظر می‌رسد با توجه به نتایج سفر وزیر امور خارجه آلمان به ایران و روی خوش نشان ندادن ایران به پیشنهاد عدم کاهش تعهدات برجامی، ژاپنی‌ها قصد دارند با تغییر هدف اصلی سفر «آبه» به تهران از شکست احتمالی دیپلماسی خود در منطقه جلوگیری کنند. با این حال حشمت‌ا... فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از کم اهمیت جلوه دادن این سفر گلایه کرد و گفت: «این که چنین حسی در این دنیا شکل گرفته که باید مانع از یک‌جانبه‌گرایی و تقابل آمریکا با ایران شوند نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه جمهوری اسلامی ایران است. سفر نخست‌وزیر ژاپن نیز از نظر روابط دوجانبه و مسائل بین‌المللی بسیار مهم و سفر ویژه‌ای محسوب می‌شود و نشان می‌دهد که موضوع ایران ویژه است.
تأکید بر روابط دوجانبه


روز گذشته یکی از مقامات ژاپنی که خواست نامش فاش نشود، در نشستی توجیهی در سفارت ژاپن در تهران اظهارکرد: «ایران نقش مهمی در آرامش منطقه دارد و همچنین شریکی مطمئن در تأمین انرژی ژاپن است». وی افزود: «ایران و ژاپن به عنوان قدرت‌های منطقه‌ای روابطی دیرینه با یکدیگر دارند». او در ادامه در خصوص سفر نخست وزیر ژاپن به ایران تصریح کرد: «با توجه به شرایطی که در منطقه وجود دارد، ژاپن تلاش می‌کند در همکاری با قدرت‌های منطقه‌ای از جمله ایران، تنش را کاهش دهد». وی افزود: «نخست وزیر آبه بر اساس تصمیم فردی خود و با هدف کاستن از تنش‌ها از طریق دیدار با مقامات ایرانی به ویژه در موقعیت فعلی و تشدید تنش‌ها در منطقه، به تهران خواهد آمد». این مقام ژاپنی در جلسه توجیهی که در سفارت ژاپن در تهران برگزار شد، در پاسخ به خبرنگار «آرمان» درخصوص اینکه آیا نخست وزیر این کشور بسته‌ای پیشنهادی برای ایران دارد، اظهار کرد: «نمی‌توانم بگویم که آیا چنین بسته‌ای وجود دارد یا خیر. هدف ما این است که تمرکز سفر و اطلاع‌رسانی در خصوص سیاست‌های دولت متمرکز بر روابط دوجانبه و دیرینه دو کشور باشد. هدف اصلی سفر گسترش روابط دو‌جانبه با تهران و تقویت دوستی تهران و توکیو است». او در ادامه تأکید کرد که شینزو آبه به احتمال زیاد در آینده نزدیک مجددا با رئیس‌جمهور آمریکا دیدار خواهد کرد. این مقام دولت ژاپن در خصوص سیاست این کشور در قبال خرید نفت از ایران نیز گفت: «واردات نفت به شرکت‌های خصوصی مربوط است و دولت در این باره دخالتی ندارد اما نخست وزیر تأکید دارد که توکیو کاملا حامی برجام و طرفدار حفظ رابطه با ایران است». این اظهارات و تلاش برای کمرنگ جلوه دادن مسأله میانجیگری در حالی مطرح می‌شود که با اعلام یوشیهیده سوگا، دبیر اول کابینه ژاپن در کنفرانس مطبوعاتی، شینزو آبه قبل از سفر به ایران یک گفت‌وگوی تلفنی با ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا داشت.