روزنامه ابتکار
1398/03/22
نگرانی‌ها از کاهش تراز آبی دریاچه ارومیه پس از تولد دوباره آن به واسطه سیلاب‌ها شدت گرفته است
تبخیر آب‌های «نگین فیروزه‌ای» زیر آفتاب تابستانگروه ایرانشهر: گرچه هنوز بهار پرحادثه 98 به پایانش نرسیده اما امواج گرمای شدیدی که از دو‌سو (هند و عراق) به جنوب ایران روانه شده‌اند، تابستان داغی را نوید می‌دهند؛ تابستانی که از راه نرسیده خطر آفرین شده است. اگر از شمار آتش‌هایی که طی 10 روز گذشته به جان مراتع و جنگل‌های ایران افتاده، بگذریم حالا باید نگران تبخیر آبی باشیم که جان تالاب‌های ایران به آن بسته است؛ آبی که سیلاب‌های بهاری روانه تالاب‌ها کردند و تولدی دیگر را برای آنها رقم زدند. دریاچه ارومیه از جمله تالاب‌هایی بود که با سیلاب‌های ویرانگر بهاری جان تازه‌ای گرفت اما حالا کابوس بازگشت این دریاچه به وضعیت سابقش با آغاز دوره گرما از راه رسیده است. با وجود آنکه تراز سطح آب دریاچه ارومیه اکنون ۱۲۷۱.۸۹ متر است که نسبت به روز مشابه در سال گذشته ۱۰۴ سانتی‌متر و نسبت به ابتدای سال آبی ۱۶۲ سانتی‌متر افزایش دارد، اما تابستان از راه نرسیده، 5 سانتی‌متر از تراز این نگین فیروزه‌ای کاسته و پیش‌بینی این سیر نزولی تراز دریاچه بسیاری از فعالان محیط‌زیست و حتی مسئولان ستاد احیا را نگران کرده است. کارشناسان تنها راه جلوگیری از کاهش تراز دریاچه را بازگرداندن حق‌آبه می‌دانند و ستاد احیا تنها راه به عقب بازنگشتن وضعیت دریاچه ارومیه را اجرای پروژه‌های آب‌رسانی می‌داند.
اغلب ایرانیان شاید داستان دریاچه ارومیه و خشکی این نگین فیروزه‌ای در طول یک دهه اخیر که موج توجه‌ها و تلاش‌ها برای احیای آن به حداکثر خود رسیده را شنیده باشند اما به طور خلاصه می‌توان داستان این دریاچه را اینگونه شرح داد: تراز دریاچه ارومیه از سال ۱۳۴۴ تا سال ۱۳۷۲ در حد فاصل یک‌هزار و ۲۷۴ متر تا یک‌هزار و ۲۷۸ متر متغیر بود، اما از این تاریخ به بعد روند کاهشی تراز دریاچه آغاز شد و تا سال ۱۳۹۳ کاهش متوسط سالانه ۴۰ سانتی‌متر و در‌مجموع ۸ متر از تراز دریاچه ارومیه به ثبت رسید. پس از تصویب طرح نجات دریاچه ارومیه و با وجود تغییر نداشتن چشمگیر بارش‌های حوضه در چهار سال گذشته تراز دریاچه ارومیه نسبت به تراز احتمالی از روند گذشته با افزایش همراه شد که این نشان از توقف روند کاهشی و تثبیت وضعیت دریاچه داشت. به واسطه بارش‌های مناسب سال آبی جاری، به خصوص در پایان اسفند ماه 97 و بهار 98 امیدواری به احیای این گنجینه آبی شمال غرب کشور و تحقق اهداف برنامه‌ریزی برای بازگشت به تراز واسط دریاچه (۱۲۷۲ متر) بیشتر شده است. سیلاب‌ها سبب شده تا به گفته مسئولان استان، حجم ذخایر آبی آذربایجان غربی به ۱۰ میلیارد مترمکعب برسد و این استان در رتبه 2 استان آبی کشور قرار گیرد. گرچه سیلاب‌های ویران‌کننده بهاری در افزایش تراز دریاچه ارومیه سهم داشته و توانسته قایق‌های بادی گردشگران را دوباره به آب بیندازد اما کارشناسان معتقدند که این سهم قابل توجه نبوده است. حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایسنا به ذخیره سیلاب‌ها در پشت سدهای استان انتقاد کرده و گفته است: «با توجه به شرایط خاصی که دریاچه ارومیه دارد، دلیلی وجود ندارد که آب ناشی از سیلاب‌ها تنها در سدهای وزارت نیرو جمع شود بلکه باید این سیلاب به سمت دریاچه ارومیه هدایت شود.» وی با اشاره به اظهارنظر رئیس آب منطقه‌ای آذربایجان غربی در مورد آب ورودی به دریاچه ارومیه بعد از وقوع سیلاب اخیر گفته است: «این مقام مسئول بعد از بازدید از دریاچه ارومیه اعلام کرد که بر اثر سیل اخیر 680 متر مکعب آب در ثانیه به سد بوکان وارد میشود. همچنین اعلام کرد در اثر این سیل ۶۶۰ مترمکعب آب در ثانیه وارد دریاچه ارومیه میشود؛ یعنی بالای ۵۰ درصد آبی را که در اثر سیل می‌توانست وارد دریاچه ارومیه شود، در سطح بوکان حبس میشود.» این استاد دانشگاه تهران تاکید کرد: «این تاییدی بر گفته‌های متخصصان است که عامل خشکی دریاچه ارومیه را سدها می‌دانند. حدود ۴۰ سد اطراف دریاچه ارومیه وجود دارد و سد بوکان به تنهایی بالای ۵۰ درصد از روان‌آب‌هایی که بر اثر سیلاب می‌توانست وارد دریاچه ارومیه شود را در خود حبس کرده است، بقیه سدها هم به همین ترتیب نقش بسیاری در ممانعت از جریان سیلاب به سمت دریاچه داشته‌اند.» آخانی با انتقاد از عملکرد وزارت نیرو در انتقال سیلاب به سدها گفته است که اگر اجازه داده می‌شد این سیلاب وارد دریاچه ارومیه شود، احتیاجی به این همه هزینه و بودجه نبود. همین سیل دو سه روزه می‌توانست سطح تراز دریاچه ارومیه را از سطح تراز سال گذشته نیز بالاتر ببرد.
این اظهارات در حالی است که با نزدیک شدن به آغاز فصل تابستان روند تبخیر آب دریاچه و کاهش سطح تراز آبی آن رو به افزایش گذاشته است. براساس اظهارات فرهاد سرخوش، مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی، طی هفته گذشته درحدود ۴ سانتی‌متر با حجم ۸۰ میلیون مترمکعب آب تبخیر شده است؛ تبخیری که در فصل گرما کاملاً طبیعی است و آب تمامی رودخانه‌ها و تالاب‌ها در اثر گرما تبخیر می‌شوند. به گفته او، خوشبختانه حجم آب دریاچه ارومیه چشمگیر است و با وجود تبخیرهای سالانه فصل گرما، وضعیت دریاچه ارومیه مطلوب است به طوری که تراز فعلی دریاچه ارومیه ۱۲۷۱.۸۹ است و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۰۶ سانتی‌متر افزایش را نشان می‌دهد. همچنین وسعت فعلی دریاچه ارومیه ۳۲۳۱ کیلومتر مربع است و نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۸۵۱ کیلومتر مربع افزایش داشته است. حجم آب دریاچه در حال حاضر ۵ میلیارد و ۲۲۰ میلیون مترمکعب است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳ میلیارد و ۲۰ میلیون مترمکعب افزایش داشته است. با وجود این آمار اما سرخوش معتقد است که درصورت عدم ورود آب به دریاچه میزان تبخیری که تا به حال سبب کاهش 5 سانتی‌متری تراز آب دریاچه شده، 2 برابر میشود.
مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه اما راهکار کاهش تبخیر آب دریاچه به زیر ۵۰ درصد در فصل گرما را اجرای پروژه‌های آب‌رسانی به دریاچه ارومیه دانسته و معتقد است: با تکمیل تصفیه‌خانه‌های کل حوضه و ورود شبانه‌روزی و مستمر پساب به دریاچه، همچنین ورود تونل کانی سیب به چرخه فعالیت کاهش میزان تبخیر آب دریاچه به زیر ۵۰ درصد را در فصل گرما در‌پی خواهد داشت. وی با اشاره به اینکه در حال حاضر از ۴ رودخانه زرینه‌رود، نازلو، باراندوز و گدار مجموعاً ۱۴۰ مترمکعب بر ثانیه آب به دریاچه ارومیه وارد میشود از تاثیر مثبت این ورود آب با وجود افزایش دمای طی هفته گذشته خبر داده و گفته: با وجود افزایش ۶ درجه‌ای دما ورود آب از رودخانه‌های مذکور به دریاچه سبب شد تنها نصف حجم تبخیری نسبت به مدت مشابه سال‌های گذشته انجام شود.
پرداخت حق‌آبه یا تامین آب دریاچه در طول این سال‌ها تنها عامل احیا و زوال این نگین فیروزه‌ای بوده است. دو فاکتور مهمی که هر زمان محقق شده سبب بازگشت دوباره فلامینگوها به دریاچه شده و هر زمان که از دریاچه دریغ شده، به مهاجرت ساکنان این دریاچه انجامیده است. با این حال در طول سال‌هایی که ستاد احیا در تلاش برای بهبود وضعیت این دریاچه بوده، دریافت حق‌آبه از جمله موارد مورد مناقشه این ستاد با وزارت نیرو بوده است. حال که تبخیر دوباره به جان این دریاچه افتاده باید دید که آیا نگین فیروزه‌ای ایران سهمی از آب‌های ذخیره شده از سیلاب خواهد داشت؟
سایر اخبار این روزنامه
بازگشت نزار زاکا به لبنان با وساطت سیدحسن نصرالله انجام شد
آزادی زاکا برمحور حسن‌نیت و نزدیکی ملت‌ها
ژوبین صفاری
عواقب یک انحصارطلبی خطرناک
آیا عملکرد جریان‌های سیاسی باعث رشد دوباره عوام‌گرایی میشود؟
خطر پوپولیسم بیخ گوش انتخابات
پس از وزیر خارجه آلمان، نخست وزیر ژاپن امروز به تهران می‌آید
مسابقه میانجی‌گری غرب و شرق
«ابتکار» از تلاش برای بازگرداندن اعتماد عمومی به مسئولان و شفاف‌سازی از اموال‌شان گزارش می‌دهد
نگرانی‌ها از کاهش تراز آبی دریاچه ارومیه پس از تولد دوباره آن به واسطه سیلاب‌ها شدت گرفته است
برخی از گالری‌‌های هنری هفته آتی تهران مرور شد
هفته گرم هنرهای تجسمی
«ابتکار» از بازار فروش موی سر در ایران گزارش می‌دهد
دو تار مو دارم، می‌خری؟
برخی در اروپا علاقه‌مند به نقض برجام از سوی ایران هستند
«ابتکار» دغدغه اتحادیه قهوه‌خانه‌داران و سفره‌خانه‌داران سنتی را بررسی می‌کند
چوب قوانین لای چرخ قهوه‌خانه‌ها، اقدامات رئیس اتحادیه در رفع موانع
شینزو آبه؛ مفسر تفاهم
تاریخ در ترکیه: به مثابه دانش یا رهیافت توسعه
