طرح سلامت در سكوت؛ دستاوردها چه بود؟

همان گونه که می‌دانیم طرح تحول سلامت دارای اهداف از پیش تعیین شده‌ای مانند بهبود دسترسی، استطاعت پذیری و کیفیت درمان، توسعه خود مراقبتی، واقعی سازی تعرفه‌ها و تحول در آموزش پزشکی به مرحله اجرا درآمد که انتظار می‌رفت پس از گذشت چند سال شاهد ایجاد تغییرات عمده و بهبود کیفیت در ارائه خدمات درمانی به بیماران باشیم اما این در حالی است که امروزه در سایه وجود طرح تحول سلامت تغییرات چندانی در این خصوص صورت نگرفته است.
بررسی نقاط قوت طرح تحول سلامت
لازم به ذکر است که بر اساس تحقیقات صورت گرفته طرح تحول سلامت دارای پیامدهای مثبتی نیز بوده است که برخی از آنها شامل؛ «کاهش پرداخت‌های مردمی در بخش بستری دولتی»، «کاهش تعداد افراد فاقد بیمه»، «حفاظت از بیماران آسیب‌پذیر»، «توسعه‌ زایمان طبیعی»، «ارتقای دارایی‌های مشهود حوزه‌ سلامت» و «بهبود دسترسی به خدمات تخصصی» می‌باشد اما این در حالی است که باید توجه داشت که پیامدهای مثبت این طرح متاسفانه چندان گسترده و همه‌گیر نبوده است که این خود جای بسی تأمل دارد، هرچند برخی از کارشناسان نیز بر این باور هستند که نبود برنامه ریزی‌ها و همچنین کارشناسی‌های لازم خود یکی از دلایل مهم پیشرفت پیامدهای مثبت این طرح نیز می‌باشد.
شکست طرح تحول به وضوح دیده می‌شود


نایب رئیس مجلس گفت: از پنج سال گذشته مدام تذکر داده‌ام که سرانجام این راه با شکست و مشکل روبه‌رو خواهد بود. مسعود پزشکیان با تاکید به اینکه در هر کاری ابتدا باید میزان پول و داشته خود را ببینیم و سپس به همان میزان سرویس و خدمت‌رسانی کنیم، گفت: قطعا باید میزان پول و داشته با میزان خدمت‌رسانی و برنامه عرضه خدمت تطابق داشته باشد. وی اذعان داشت: اگر یک خدمت را عرضه کنیم که پولش را نداریم قطعا نتیجه همراه با مشکل خواهیم داشت، به‌طوری که الان نیز با همان مشکل روبه‌رو هستیم. پزشکیان افزود: مشکل دیگر این است که یک کار را انجام داده و سرمایه، هزینه و وقت صرف آن می‌کنیم و زمانی که با مشکل روبه‌رو می‌شویم اقدام به از بین بردن آن می‌کنیم.
کمبود اعتبارات مالی
پر واضح است که یکی از مهمترین دلایل شکست طرح تحول سلامت نبود اعتبارات مالی لازم برای اجرای این طرح بود طرحی که از ابتدا با مخالفان بسیاری نیز همراه بوده است. به عبارت ساده‌تر بسیاری از منتقدان اجرای طرح تحول سلامت بر این باور هستند که نبود امکانات مالی مناسب خود عاملی برای عدم اجرای بسیاری از مفاد طرح تحول سلامت می‌باشد. چراکه باید خاطرنشان کرد که تحت پوشش بیمه قرار گرفتن جمعیت بسیاری آن هم بدون پشتوانه مالی و تنها به امید دریافت مالیات از سیگار خود می‌تواند نشان از شکست این طرح داشته باشد، به عبارت ساده‌تر باید اذعان داشت که زمانی می‌توان طرح را به مرحله اجرا درآورد که در مرحله اول پشتوانه مالی مناسبی برای آن طرح تعیین شده باشد، در غیراین صورت شکست طرح امری اجتناب‌ناپذیر می‌باشد.
ضرر اجرای طرح تحول به شرکت‌های بیمه
آنچه مسلم است بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که اجرای طرح تحول سلامت متاسفانه ضررهای مالی هنگفتی را به شرکت‌های بیمه‌گذار متحمل ساخته است، به‌گونه‌ای که طبق آمار موجود طرح تحول سلامت ضرر ۲۳۰۰‌میلیاردی به بیمه‌‌ها تحمیل کرده است که البته این نظر خود می‌تواند گویای شکست طرح تحول سلامت باشد. از سوی دیگر باید خاطرنشان کرد که عدم یکپارچگی و همچنین عدم برخورداری از منطق صحیح اقتصادی خود جزو موانع اصلی تحقق اهداف نهایی طرح مذکور می‌باشد، به‌گونه‌ای که با گذشت زمان برخی از آثار مثبت این طرح که با صرف منابع زیادی به دست آمده بود نیز به راحتی از بین رفت و یا اینکه کمرنگ شد. پر واضح است که افزایش اختلالات در تامین دارو خود می‌تواند یکی دیگر از پیامدهای منفی اجرای طرح تحول سلامت محسوب شود چرا که در سایه اجرای این طرح شاهد ایجاد اختلال در تامین زنجیره دارو بودیم از این رو بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که این طرح چندان بر پایه علمی استوار نبوده است که این خود می‌تواند عاملی برای شکست آن باشد. لازم به ذکر است که با انجام حرکات نمایشی نمی‌توان ادعا داشت که زمینه‌ای برای پیشبرد اهداف طرح تحول سلامت فراهم شده است به‌عنوان مثال دولت با اختصاص چند تخت بیمارستان و افزایش آمار زایمان طبیعی نمی‌توان ادعا داشت که طرح تحول سلامت موفق بوده است. بدیهی است که یکی دیگر از چالش‌های پیش روی طرح تحول سلامت تعارض داشتن آن با قوانین بالا دستی می‌باشد به‌عنوان مثال اجرایی نشدن برخی از مفاد برنامه پنجم توسعه خود یکی از این تعارضات می‌باشد. به عبارت ساده‌تر انتظار می‌رفت که طرح تحول سلامت بر پایه برنامه‌های توسعه شکل بگیرد اما متاسفانه به‌دلیل شتابزدگی و نبود برنامه ریزی‌های لازم هیچ‌یک از این قوانین بالا دستی مورد توجه مسئولان قرار نگرفت. ایجاد شکاف درآمدی میان پزشکان و پرستاران خود نیز یکی دیگر از چالش‌های پیش روی طرح تحول سلامت می‌باشد چرا که در سایه تحقق طرح مذکور شاهد افزایش درآمد چشم پزشکان بودیم اما این در حالی است که پرستاران با افزایش درآمد چندانی مواجه نشدند که این خود می‌تواند باعث بروز نارضایتی‌های بسیار برای پرستاران شود. در پایان باید خاطرنشان کرد که برای ایجاد تغییرات عمده در نظام سلامت نیاز به کار کارشناسی، تربیت نیروی انسانی ماهر و همچنین استفاده از تجارب کشورهای پیشرفته در این امر می‌باشد از این رو شتابزدگی خود عاملی اصلی برای شکست طرح تحول سلامت محسوب می‌شود.