روزنامه ایران
1398/03/13
پمپئو: حاضریم بدون پیش‌شرط با ایران گفت‌وگو کنیم
مریم سالاری
خبرنگار دیپلماسی
امیدواری ریاض به کسب نتایجی که می‌توانست از برگزاری چند نشست متعدد در شهر مکه حاصل کند، از دست رفت و مقام‌های سعودی را بیش از پیش با این واقعیت روبه‌رو کرد که وضعیت حاکم بر منطقه تقویت کننده موضعگیری ضد ایرانی جبهه بازیگران عربی منطقه نیست. درست در روزهایی که ملغمه تحریم و فشار امریکا علیه تهران، باعث شده عربستان سعودی در فقدان متحدان قدرتمند اروپایی‌اش پیش روی ایران بایستد و بکوشد کشورهای عربی را به بهانه معرفی ایران به عنوان مهم‌ترین خطر منطقه دور هم جمع کند، شکاف قابل ملاحظه بین سعودی‌ها و نزدیک‌ترین همپیمانان‌شان نشان داد چنان که باید راه همواری پیش روی ریاض قرار ندارد. سه نشست اخیر که در فاصله زمانی کوتاهی در شهر مکه برگزار شد، فراهم کننده فرصتی بود که ریاض تلاش کرد آنها را به محملی برای ادامه جبهه‌سازی علیه ایران تبدیل کند. خاصه با نمایشی که پرده اولش با نشست سران اتحادیه عرب و بیانیه نمادین این نشست آغاز شد و در ادامه با گردهمایی اعضای شورای همکاری خلیج فارس ادامه یافت و پرده آخر این نمایش نیز با نشست نه چندان نتیجه بخش اعضای سازمان همکاری اسلامی ناتمام ماند. اگرچه ریاض برای پیوند دادن مسائل اخیر منطقه از جمله انفجار نفتکش‌های مستقر در آب‌های امارات و بی ثبات‌سازی در منطقه به جمهوری اسلامی ایران سنگ تمام گذاشت اما کمتر ناظری معتقد است که سعودی‌ها به رغم این ادعاها از سه نشست یاد شده دست پر خارج شده باشند. چه خودداری عراق به عنوان یکی از کشورهای ذی نفوذ عربی در نشست اتحادیه سران عرب از امضای بیانیه پایانی که ایران را متهم به ایجاد ناامنی در منطقه می‌کرد، در کنار حضور نیافتن پادشاه قطر در این نشست از جمله نشانه‌های واگرایی در سیاست ضد ایرانی ریاض به شمار می‌آید. به نظر می‌رسد که بغداد بر خلاف ریاض و متحدان منطقه‌ای‌اش سامان بخشی مناسبات و ترتیبات منطقه‌ای را تا حدود زیادی متأثر از نقش آفرینی مؤثر تهران در معادلات منطقه می‌داند. این چنین بود که امیر کویت نیز از پذیرش درخواست ریاض برای روی آوردن به روش‌های قلدرمآبانه علیه ایران امتناع کرد و خواستار پیگیری رویکرد مبتنی بر درایت و گفت‌وگو شد. مسقط هم حضور قابل اعتنایی در نشست‌های مکه نداشت و تنها به پرکردن نمادین کرسی کشورش با مقام‌های سطح پایین در اجلاس‌های مکه بسنده کرد.
این در حالی است که گزاره تنها ماندن سعودی‌ها در عرصه دیپلماتیک منطقه از نگاه رسانه‌های عربی منطقه در تبیین دستاوردهای اجلاس‌های مکه دور نماند. چنان که المیادین نشست‌های سه گانه در مکه را نشان دهنده این دانست که عربستان تنها امارات و شورای نظامی سودان، اسرائیل و باز‌های امریکایی را در کنار خود دارد. الجزیره هم در گزارشی می‌نویسد: «ترامپ با نادیده گرفتن خواسته متحدان عربش به دنبال جنگ‌هایی نیست که در آن سربازان زیادی را از دست بدهد، آن هم در حالی که یکی از وعده‌های انتخاباتی‌اش، خارج کردن نیروهای امریکایی از مناطق درگیری، عدم ورود به جنگ‌های تازه و استفاده از جنگ‌های دیپلماتیک و زبان سیاست بود.»
رقابت در منطقه ذیل سیاست پرفراز و فرود امریکا
رقابت میان ایران و عربستان که تاکنون در حوزه‌های مختلفی چون عراق، سوریه و یمن بروز یافته است مانع از آن نیست که مجموع این رویدادها در سطحی فراتر و در چارچوب رابطه ایران و امریکا دیده نشود. یکی از عرصه‌های جدی که واشنگتن برای تقابل با تهران برگزید قرار گرفتن در جبهه کشورهای عربی برای پیگیری سیاست خاومیانه‌ای اش بود.هدفی که بی تردید تنها به هدف ضد ایرانی ترامپ خلاصه نمی‌شود و منافع اقتصادی پروپیمان حاصل از معاملات هنگفت تسلیحاتی با کشورهای عربی را هم دربر می‌گیرد. منافعی که تا حدی زیادی نزدیکی‌اش به شرکای منطقه‌ای واشنگتن را توجیه می‌کند. سوی دیگر این وضعیت نیاز حیاتی دولت ترامپ به کسب موفقیتی سیاسی و حل یکی از بحران‌های اصلی سیاست خارجی دولتش برای تضمین موفقیت در انتخابات دور بعدی ریاست جمهوری است. نیازی که ترامپ پیشتر کوشیده بود از طریق برقراری زمینه مذاکره با پیونگ یانگ یکی از وجوه آن را تحقق ببخشد و از سوی دیگر با پیگیری سیاست تحریم و فشار منطقه‌ای، چشم امیدی هم به واداشتن تهران برای نشستن بر سر میز مذاکره داشته باشد.
یعنی همان سیاستی که حالا متحدان عرب همپیمان امریکا را متوجه این واقعیت کرده که نمی‌توان به شکل قطعی از غیرقابل اجتناب بودن رویارویی مستقیم ایران و امریکا یا خروج از وضعیت بحرانی کنونی از یک شرایط غیرقابل کنترل سخن گفت. از جمله نشانه‌های این شرایط پیش بینی ناپذیر انزوای عربستان در نشست با شمار زیادی از کشورهای عرب، دست کشیدن ترامپ از حمایت ریاض در جنگ فاجعه بار یمن، عقب‌نشینی او از شروط پیش گفته‌اش برای مذاکره با ایران و ترغیب نخست وزیر ژاپن به عنوان نزدیک ترین متحد آسیایی اش برای سفر به تهران جهت مهیا کردن میز مذاکره میان ایران و امریکاست. رویدادهایی که حالا پیشنهاد بدون شرط مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا برای مذاکره با ایران که خبرگزاری رویترز روز گذشته روی خروجی اخبار خود قرار داد، این دیدگاه را تقویت می‌کند که عزم امریکا برای تحقق بخشیدن به دستاورد سیاسی سیاست خاورمیانه‌اش یعنی حل بحران رابطه با ایران بر پیگیری مزیت اقتصادی ناشی از رابطه با شرکای عربش سنگینی می‌کند.
این رویکرد امریکا که ناکامی ریاض در نشست‌های بی نتیجه مکه بیش از پیش آن را نمایان کرد، چه بسا موجب میشود دیگر کشورها چون امارات که تحت تأثیر سیطره موهوم ریاض در منطقه امیدوار به دستیابی به اهداف‌شان هستند، با پیام‌های ضد و نقیض ترامپ به تهران دیگر چندان امید و اتکایی به همراهی او در میدان مبارزه با کشورمان را نداشته باشند. چنانکه اسفندماه سال گذشته علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان، با بیان اینکه بسیاری از کشورهای عربی حتی در حاشیه جنوبی خلیج فارس روابط دوستانه ای با ایران دارند و لزومی برای ایجاد ائتلاف نظامی یا امنیتی در برابر ایران نمی بینند، گفته بود: «برعکس کشورهایی مانند عمان، قطر و کویت به دنبال جلوگیری از تنش آفرینی‌های کاذب هستند و تلاش‌های خوبی هم در دستور کار دارند. حتی امارات هم مواضع کاملاً منطبقی با عربستان ندارد و در داخل امارات متحده حاکمانی هستند که پیام همکاری و رفع سوء تفاهم می‌دهند.»
بعد از این اظهارنظر شبکه الجزیره به نقل از تحلیلگران مسائل منطقه ای صحت اطلاعات شمخانی مبنی بر ارسال پیام‌های سری دوستانه برخی مسئولان اماراتی برای تهران را تأیید کرد؛ پیام‌هایی مبنی بر مخالفت اماراتی‌ها با تنش‌زایی سیاسی و نظامی با ایران و ضرورت گفت‌وگو بین دو طرف.
الجزیره به نقل از این تحلیلگران نوشته بود: «شیخ‌نشین‌های الفجیره، الشارجه و دوبی، روابط و منافع مستحکمی با تهران دارند و این امارت‌ها از سیاست ابوظبی در قبال ایران راضی نیستند.»
همه اینها را باید در کنار این واقعیت گذاشت که ایران در میانه چنین روزهای پرتنشی با واشنگتن، ریاض و متحدان منطقه‌ای‌اش واکنشی کاملاً متفاوت و البته در امتداد سیاست خارجی دولت روحانی بروز داده است.
تقویت رابطه دوجانبه و چندجانبه با کشورهای منطقه، پیگیری ایده تشکیل مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای و صلح جویی در عین داشتن نفوذ و قدرت منطقه‌ای دست کم در ماه‌هایی که گذشت مانع از آن شد که مجادله‌های کلامی پرخاشگرایانه امریکا و ایران به درگیری‌های بیشتر تبدیل شود و چه بسا استمرار آن به تفوق عقلانیت و کنار رفتن سیاست متوهمانه برای گوشه‌نشین کردن تهران بینجامد.
پمپئو: حاضریم بدون پیش‌شرط با ایران گفت‌وگو کنیم
پاسخ ایران: تغییر رویکرد ملاک است، نه بازی با کلمات
واشنگتن باز هم به تهران پیشنهاد مذاکره داد. این بار وزیر خارجه امریکا که به سوئیس سفر کرده است در نشست خبری مشترک با وزیر خارجه این کشور گفته کاخ سفید حاضر است بدون پیش شرط با ایران مذاکره کند. مایک پمپئو اگرچه مدعی شده امریکا همچنان تلاش برای خنثی کردن سیاست ایران را ادامه می‌دهد اما برای نخستین بار از گفت وگوی بدون پیش‌شرط با ایران سخن گفته است. شاید مقدمه طرح چنین پیشنهادی را ترامپ در خلال سفر به توکیو و در دیدار با شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن فراهم کرد جایی که رئیس جمهوری امریکا تأکید کرد که به دنبال تغییر رژیم در ایران نیست و گفت: «ایران با همین رهبران موقعیت تبدیل شدن به کشوری بزرگ را دارد. می‌خواهم به صراحت بگویم که ما به دنبال تغییر رژیم نیستیم. ما به دنبال جلوگیری از تسلیحات هسته‌ای هستیم.» او همچنین تأکید کرد که حاضر است برای رسیدن به توافقی تازه با تهران مذاکره کند. این موضعگیری بویژه از آن جهت حائز اهمیت میشود که پیشتر شروط 12 گانه جنجالی امریکا که چندی پیش در بیانیه‌ای از سوی وزیر خارجه این کشور قرائت شد عملاً چشم‌اندازی ناممکن از احتمال گفت‌وگوی تهران و واشنگتن به تصویر کشیده بود. اما دعوت جدید ترامپ به مذاکره که در توکیو مطرح شد، بلافاصله از سوی حسن روحانی، همتای ایرانی‌اش در نشست یکشنبه شب با ورزشکاران کشورمان چنین پاسخ گرفت که «ما اهل منطق و مذاکره‌ایم؛ اگر با احترام کامل و در چارچوب مقررات بین‌المللی به کنار میز مذاکره بنشیند و نه اینکه فرمان مذاکره صادر کند.» در پی چنین کنش و واکنشی بود که با قطعی شدن سفر نخست وزیر ژاپن به تهران که خبر آن را رسانه‌های ژاپنی بلافاصله بعد از سفر ترامپ به این کشور منتشر کردند، گمانه‌زنی‌ها درباره ورود توکیو به عرصه میانجیگری میان ایران و امریکا تقویت شد. «آبه» قرار است طی روزهای۲۲ تا ۲۴ خرداد برای نخستین بار پس از انقلاب اسلامی به ایران سفر کند و احتمال می‌رود در کنار رایزنی پیرامون روابط دوجانبه برای مهیا کردن زمینه مذاکره میان تهران و واشنگتن هم پا پیش بگذارد. با این حال چنانکه مقام‌های ایرانی تأکید کرده‌اند، به نظر می‌رسد تا زمانی که امریکا در عرصه مناسبات با تهران از سیاست فشار حداکثری خود عقب‌نشینی نکند، فراهم شدن شرایط گفت‌وگوی رو در رو امری دور از ذهن باشد.
واکنش وزارت خارجه به دعوت پمپئو
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در واکنش به اظهارات وزیر امور خارجه امریکا مبنی بر آمادگی بدون پیش شرط ایالات متحده برای مذاکره با «ایران» گفت: برای جمهوری اسلامی ایران بازی با کلمات و بیان اهداف پنهانی در قالب کلمات جدید ملاک عمل نیست؛ بلکه تغییر رویکرد کلی و رفتار عملی ایالات متحده امریکا در قبال ملت ایران ملاک است که تأکید آقای پمپئو مبنی بر تداوم کارزار فشار حداکثری بر ایران نشان دهنده تداوم رویکرد نادرست قبلی است که لازم است اصلاح شود.
ظریف: احترام شاید مؤثر باشد
وزیر خارجه کشورمان هم دیروز در گفت‌وگو با شبکه خبری ای‌بی‌سی امریکا درباره چشم‌انداز گفت‌وگوهای احتمالی با امریکا گفت که مذاکره با امریکا چندان محتمل نیست چون در واقع این مذاکرات ادامه روند فشار است. به گزارش فارس، محمدجواد ظریف تأکید کرد: تنها چیزی که با ایران کارایی دارد، احترام است. من قبلاً نیز گفتم که تهدیدات علیه ایران کارایی ندارد. هرگز یک ایرانی را تهدید نکنید. تلاش کنید که احترام بگذارید و این کار شاید مؤثر واقع شود.
سایر اخبار این روزنامه
ایام رحلت امام خمینی(ره) تسلیت باد
گزارش حادثه؛ کیفرخواست پرونده نجفی صادر نشده است
اقامه نماز عید سعید فطر تهران به امامت رهبر انقلاب
هت‌تریک شاگردان کولاکوویچ در لیگ ملت‌ها
دیدار پگاه آهنگرانی با سخنگوی شورای نگهبان
30 سال با میراث جاودانه امام
ایجاد یک میلیون شغل درسال 98
پمپئو: حاضریم بدون پیش‌شرط با ایران گفت‌وگو کنیم
شاداب سازی با نه به خشونت علیه دانش آموزان
نشست بدبختی و نکبت
قیمت روزنامه ایران از روز شنبه آینده سراسری می شود
