30 سال با میراث جاودانه امام

در گفت‌وگو با مجید انصاری مطرح شد
شاخص‌های نظام کارآمد

بررسی مفهوم «مصلحت» در فقه شیعه و اندیشه امام(ره) در گفت‌‌وگو  با  یحیی فوزی


کارویژه مصلحت، کارآمد کردن نظام  است

همراه با گفتارهایی از آیت‌الله موسوی تبریزی، حجت‌الاسلام محسن غرویان احمد علی راغب و...

6 ، 7 ، 8 ، 9 و 10

سالگرد عروج ملکوتی بنیانگذار جمهوری اسلامی همواره مجال و بهانه‌ای است تا صاحبنظران و پژوهشگران به  زوایای مختلف سیره و اندیشه آن فقیه والا مقام نور بتابانند و سایه برخی شبهه‌افکنی‌ها، بی‌توجهی‌ها یا غفلت از عملیاتی کردن میراث گرانبهای آن یار سفر کرده را بزدایند. بیراه نیست که وجه ممیزه امام خمینی به عنوان یک فقیه اصولی با دیگر همقطارانش را در اقدام برای تأسیس حکومت دینی بدانیم. امری که تا پیش از آن در سایه برخی برداشت‌های فقهی سنتی مبنی بر عدم جواز برای تشکیل حکومت در زمان غیبت امام عصر (عج) مانده بود. امام خمینی اما طرحی نو در انداخت و مجاهدت‌های علمی و انقلابی‌اش در نهایت منجر به تشکیل نظام جمهوری اسلامی شد که در نوع خود تجربه‌ای جدید بود. تجربه‌ای که اگر چه حالا 40 ساله شده و فراز و فرودها را پشت سر گذاشته اما چه مرحله تأسیس و چه مقطع استقرار و تثبیت آن آسان نبوده است. در کنار هجمه‌های خارجی، تدوین و تبیین چگونگی اداره جامعه بر اساس آموزه‌های دینی در عین اهتمام به وجوه مدرن حکومتداری کاری سترگ بوده که بخش زیادی از عملیاتی شدن آن مدیون نگاه اصولی و عقلانی آن مرحوم بوده است. آنجا که در برابر برخی برداشت‌های سنتی و تعارض این قبیل رویکردها به مقوله‌های جدید و اقتضائات حکومت داری، با شجاعت دینی نوآوری کرده تا هم امور جاری کشور و نیازمندی‌های عمومی بر زمین نماند و هم مرزهای اصول دین خدشه نبیند. تأکید و اهتمام نسبت به قانون و حق مردم در اداره کشور، رسمیت بخشیدن به تنوع دیدگاه‌ها و سلایق ذیل چارچوب‌های تعریف شده نظام، تبیین اهمیت دانشگاه و علوم جدید و... اگر چه طی طریق حکومت جدید را هموار می‌ساخت اما در این میان اختلاف نظرهای فقهی و حقوقی و سیاسی قابل توجهی هم پیش آمد که بی‌توجهی و عدم چاره‌جویی منطقی برای آنها چه بسا نظام نوپا را با بن‌بست روبه‌رو می‌کرد. توجه امام به کارآمدی نظام اما منجر به ابتکارات بن‌بست شکنانه شد. طرح «مصلحت»، «ولایت مطلقه فقیه» و «حکم حکومتی» به تعبیر یحیی فوزی پژوهشگر اندیشه سیاسی امام از جمله این ابتکارات بود که کارویژه اساسی آنها کارآمد‌تر کردن نظام و تعیین تکلیف در بحث‌های اختلافی بود. در پرونده پیش رو مروری کرده‌ایم بر این سنخ نوآوری‌های امام و اهمیت توجه بنیانگذار انقلاب اسلامی به قانون، رویکرد امام نسبت به نواندیشی دینی، سیره اخلاقی و جایگاه رأی و نظر مردم در اندیشه امام.