تهران - دوشنبه پس از 4 سال در مسیر دوستی

به تازگی تحرکات جدید دیپلماتیک در سطوح بالا میان ایران و تاجیکستان دیده می شود تاجایی که تاجیکستان دو روز پیش از رئیس جمهور کشورمان برای حضور در اجلاس سران «سیکا» که قرار است ۲۵ خرداد در دوشنبه آغاز به کار کند، دعوت کرد. موضوعی که تا همین چهار سال پیش خیلی به چشم نمی آمد اما از سال  2015 به بعد با اخراج مسئولان فرهنگی ایرانی و تعطیل شدن نهادهایی همچون دفاتر فرهنگی و کمیته امداد از سوی این کشور، روابط دوشنبه و تهران به سردی گرایید؛ آن هم دو کشوری که زبان رایج شان فارسی است و قرابت های فرهنگی و مذهبی بسیاری دارند. بهانه دولت تاجیکستان برای این رفتارهای عجیب و ناگهانی حضور «محی‌الدین کبیری»، رهبر حزب «نهضت اسلامی تاجیکستان» در ایران در زمستان 94 بود. سفری که به نوشته تسنیم «بنا بر روال سال‌های گذشته در کنفرانس وحدت اسلامی» بود اما با واکنش شدید دولت «امام علی رحمان» مواجه شد. همان سال دولت تاجیکستان در روایتی که در رسانه‌ها و محافل رسمی ارائه داد، ژنرال عبدالحلیم نظرزاده یکی از مقامات نظامی این کشور را به عنوان یک کودتاگر معرفی کرد و وی و چند نفر از همراهانش را در یک درگیری به قتل رساند. به این ترتیب دادگاه عالی جمهوری تاجیکستان این اتفاق را به حزب «نهضت اسلامی تاجیکستان» مرتبط دانسته و آن را منحل کرده بود. با این حال درباره این که چرا تاجیکستان ناگهان روابطش را با ایران برهم زد دلایل متعددی مطرح می شود. خواسته صهیونیست ها از مقامات تاجیکستان تسنیم در تحلیلی راجع به تیرگی روابط تاجیکستان با ایران، چهره‌های وابسته به مراکز صهیونیستی را که از سال 2010 در این کشور فعال شده اند عامل اصلی معرفی می کند و می نویسد: « از سال 2011 که سفیر غیرمقیم اسرائیل در تاجیکستان، «حیلل نیومن» به دوشنبه آمد و دیدارهای زیادی با مسئولان تاجیک داشت، بنیان‌ فعالیت‌های ضدایرانی در تاجیکستان نیز بنا نهاده شد. بنا بر گفته یکی از منابع آگاه، واستوک‌نیوز در وزارت امور خارجه تاجیکستان، در سفر معاون اوراسیایی وزارت امور خارجه اسرائیل از مقامات تاجیک درخواست می‌کند تا برای افزایش سرمایه‌گذاری اسرائیل و هم‌پیمانانش در تاجیکستان، این کشور از فعالیت‌ نهادهای ایرانی در کشورش پیشگیری کند. در این دیدار تصریح می‌شود که به هر بهانه‌ای باید این نهادها تعطیل شوند.» وعده های دلاری سعودی به تاجیکستان «حبیب اله ابوالحسن شیرازی»استاد دانشگاه  هم در مقاله ای  با اشاره به بسترهای همگرایی و زمینه های واگرایی روابط دوکشور نوشته بود: «...عربستان سعودی از یک سو از سردی روزافزون روابط تهران- دوشنبه استفاده کرده و از سوی دیگر، خود به سردی بیش از پیش این روابط دامن زده است. سعودی‌ها کوشش می‌کنند که با وعده کمک 108 میلیون دلاری به مقامات تاجیک با حداکثر بهره‌برداری از روابط ایران و تاجیکستان روند یارگیری کامل روابط تهران و دوشنبه را در حوزه‌های امنیتی و ژئوپلیتیکی چون ائتلاف ناتوی اسلامی و ... فراهم کنند.» تاثیر قدرت های فرامنطقه ای تابناک نیز در تحلیلی راجع به عوامل موثر بر تیرگی روابط دو کشور با اشاره به «حساسیت قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به توسعه روابط ایران و تاجیکستان» می نویسد: «حقیقت این است که با وجود روابط همواره مساعد ایران با روسیه، روس‌ها هیچ‌گاه ـ دست کم تا همین دو سال اخیر ـ نظر مساعدی درباره افزایش فعالیت ایران در منطقه خارج نزدیک خود نداشته‌اند.  البته فقط رویکرد روسیه به عنوان قدرت مسلط منطقه‌ای در آسیای مرکزی است، وگرنه مخالفت آمریکا با هرگونه توسعه نفوذ منطقه‌ای ایران و تلاش برای مهار تهران نیز در این عرصه بی‌تأثیر نبوده است.» قدم های جدی و جدید ایران و تاجیکستان با این حال سفر دو روز پیش سراج‌الدین مهرالدین، وزیر خارجه تاجیکستان به تهران و دیدارهایش با ظریف و روحانی و دعوت او از رئیس جمهور کشورمان برای حضور در اجلاس «سیکا» روابط دوکشور را پس از چهار سال وارد شرایط جدیدی کرده است. دراین باره هادی شوشتری عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به خراسان گفت: بعد از سوءتفاهم هایی که بین دو کشور به وجود آمد روابط تا حدودی رو به افول گذاشت اما از آن جایی که این سوءتفاهم ها نه به نفع ایران بود و نه به نفع تاجیکستان  با تلاش وزارت خارجه و دستگاه های مربوط این سوءتفاهم ها  رفع شد و هم اکنون شاهد هستیم دو کشور در جهت توسعه و ارتقای روابط  گام های جدی برداشته اند. همچنین «کوروش کرم پور حقیقی» رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران و تاجیکستان در گفت وگو با خراسان اظهارکرد: «با وجود تلاش رقبا و دشمنان دو کشور، ایران و تاجیکستان در زمینه تقویت روابط خود در تلاش هستند  و  به همین منظور وزیر خارجه تاجیکستان  همزمان با روز جهانی قدس به تهران سفر و با مقامات بلند پایه کشورمان دیدار و گفت  وگو کرد.»اکنون باید دید آیا سفر دکتر روحانی به تاجیکستان را که احتمالا هفته آینده انجام خواهد شد می توان  عقب نشینی دوشنبه از رفتارهای سوء این کشور در چهار سال اخیر تعبیر کرد و منتظر روابط گرم تر دو کشور فارسی زبان بود یا بازهم لابی های اسرائیلی و سعودی این روابط را تیره تر خواهد کرد؟