روزنامه جوان
1398/03/08
تالاب تیتانیومی ۱۰۰۰ میلیاردی!
سرویس جامعه جوان آنلاین: طرح جامع مدیریت یکپارچه حفاظت از تالاب انزلی در سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ توسط دفتر جایکا (آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن) تهیه شد. طی سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲ فاز اول طرح مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی اجرا و فاز دوم از سال ۲۰۱۵ آغاز و قرار بود تا تابستان ۲۰۱۹ ادامه داشته باشد.از حذف گونه‌های مهاجم تا لایروبی
کارشناسان ایرانی و ژاپنی همه تلاش خود را برای اجرای طرح مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی انجام داده و به نتایج خوبی دست یافته‌اند که تأسیس کمیته مدیریت تالاب انزلی از جمله مهم‌ترین نتایج این همکاری‌ها بوده است. تمامی مسائل و مشکلات مربوط به حوزه انزلی در کمیته مدیریت تالاب انزلی با حضور سازمان حفاظت محیط‌زیست و سایر دستگاه‌های متولی بررسی میشود. به گفته هیتوشی واتانابه، نماینده دفتر جایکا برای جلوگیری از فرسایش کوهستانی و برای طرح‌های فرهنگسازی و مشارکت مردمی به صورت پایلوت، پروژه‌هایی اجرا شد. مطالعه ردیابی ماهواره‌ای برای پرندگان در حوزه آبخیز انزلی، حذف گونه گیاهی مهاجم، اقداماتی مثل لایروبی و بند‌سازی که بررسی‌ها نشان می‌دهد پس از انجام لایروبی تعداد پرندگان تالاب انزلی به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته که از اقدامات مهم طرح جامع مدیریت تالاب بود.
یک سال ۹۰۰ میلیارد!
دی سال گذشته بود که تفاهمنامه‌ای میان یک شرکت و سازمان حفاظت محیط‌زیست به امضا رسید. این شرکت مدعی بود با استفاده از نانو مواد راهکاری برای حذف رسوبات تالاب انزلی ارائه کرده است. اما قسمت جالب ماجرا این بود که مدیران این شرکت مدعی شدند، این شرکت به نسبت «جایکا» تکنیک قیمت ارزان و اقتصادی را برای رسوب‌زدایی تالاب انزلی پیشنهاد داده‌اند و در نهایت تفاهمنامه ۹۰۰ میلیارد تومانی برای یک‌سال امضا شد. حال آنکه طرح جایکا برای چهار سال فقط ۱۰ میلیون دلار (آن هم در دوران دلار ۳ هزار و ۵۰۰ تومانی) هزینه برد. حتی اگر با دلار فعلی محاسبه کنیم، میشود ۱۳۰ میلیارد تومان برای چهار سال!
برای نخستین بار در جهان
این شرکت با استفاده از نانو ذرات تیتانیوم قصد دارد رسوبات تالاب را از بین ببرد. اما حسین آخانی، استاد زیست‌شناسی دانشگاه تهران در مورد مشکلات تالاب انزلی می‌گوید: «در دیداری که از تالاب انزلی داشتم شاهد اجرای یک پروژه بسیار خطرناک توسط افرادی غیر محیط زیستی بودم. در ابتدا فکر می‌کردم آنچه می‌شنوم، شوخی است تا اینکه به منطقه رفتم و در جریان جزئیات قرار گرفتم. داستان از این قرار است یک شرکتی که رئیس هیئت‌مدیره آن در سابقه خود، قائم‌مقامی خانه کشاورز را دارد، مدعی شده که با استفاده از نانوذرات تیتانیوم می‌تواند مشکل تالاب انزلی را حل کند.»
این در حالی است که بنا بر اخبار منتشره در رسانه‌ها، عیسی کلانتری از سهامداران این شرکت است؛ شرکتی که به رغم اقدامات ژاپنی‌ها قرار است پروژه تکراری، اما جدید احیای انزلی را برپا کرد.
جالب اینجاست شرکتی که متولی رسوب‌زدایی از تالاب انزلی است، به جای رفع مشکل اساسی می‌خواهد روشی به کار گیرد که تا به حال در هیچ کشور دنیا اجرایی نشده است. طبق اطلاعات پژوهشگران شیمی ماده تیتانیوم می‌تواند باعث تغییر در «دی ان‌ای» موجودات تالاب شده و آثار زیست‌محیطی بسیار خطرناکی را برای گیلان و حتی کشور به وجود آورد.
تست شنا برای متولیان
محمد لاهوری، کارشناس محیط‌زیست هم با اشاره به ادعا‌های شرکت مذکور، با بیان اینکه نانو ذرات اکسید تیتانیوم در آب حل نشده و بعد از فرآیند تصفیه به شکل رسوب در کف ته‌نشین می‌شوند، می‌گوید: «این شرکت هنوز پاسخی درباره تکلیف هزاران تن رسوب اکسید تیتانیومی که در این فرآیند نشست کرده و به همراه غذای آبزیان به سفره‌های حاشیه‌نشینان و حتی سایر شهر‌ها و استان‌ها منتقل خواهد شد، نداده است. مضاف بر اینکه تاکنون هیچ سابقه‌ای برای اجرای روش یاد شده در محیط آبی زنده وجود نداشته و به ادعای شرکت مجری، نخستین بار است که در دنیا اجرا میشود.»
وی با تکرار سؤال بسیاری از فعالان محیط‌زیست می‌پرسد که «آیا تیم اجرایی این روش احیا، حاضر به شناکردن در محیط آزمایشی خود هستند یا حاضر هستند از ماهیان که در این محیط پایلوت نشانه‌گذاری خواهند شد، به‌عنوان غذا استفاده کنند؟ اگر این سؤال مثبت باشد، می‌توان ادعا داشت که این روش می‌تواند احتمالاً برای تالاب انزلی مفید باشد و سرطان را به جای غذا سر سفره مردم نیاورد.»
۱۵ سانتیمتر در ازای ۱۵ هزار لیتر
سرپرست دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها در سازمان محیط‌زیست در پاسخ به این سؤال که چطور سازمان محیط‌زیست با این طرح موافقت کرده، می‌گوید: «این طرح ابتدا در حوضچه‌های پرورش ماهی انجام شد و نتیجه مثبت داد؛ به همین دلیل حالا در تالاب، عملیات آن آغاز شده و در مرحله نخست حدود ۱۵ هزار لیتر مایع حاوی این ذرات نانو در محل ریخته شده و پس از هر بار اضافه کردن مایع، باید هوادهی صورت گیرد که قایق‌ها با دور زدن در محل این کار را انجام می‌دهند.»
به گفته مسعود باقرزاده‌کریمی، ذرات نانو در صورت هوادهی باعث هضم مواد آلی شده که می‌توانند به مصرف ماهی‌ها برسند. وی خاطر نشان می‌کند: «هضم مواد آلی می‌تواند تا حدی مسئله لجن‌ها و کاهش ارتفاع تالاب را حل کند. در همین چند روزی که این کار شروع شده، حدود ۱۵ سانتیمتر عمق تالاب در محل مورد نظر بیشتر شده، ضمن اینکه رسوبات داخل تالاب نیز به این وسیله از حالت سفت و سیمانی خارج شده و می‌توانند در صورت بروز سیلاب به دریا ریخته شده یا به طرق دیگری خارج شوند.»
بی‌توجهی به مرکز تحقیقات نانو
حجت‌الاسلام سیدعبدالجواد شمس‌الدین، امام جمعه انزلی معتقد است: «مسئولان پاسخ دقیق و روشن دهند که اگر این پروژه کار درستی بود، چرا مخفیانه آن را آغاز کردند؟ چرا طرح یک‌هزار میلیاردی شما تا این حد مبهم است؟ چرا نام مسئولانی که پشت این پروژه هستند هیچ‌گاه فاش نشده است؟ چرا برای مردم توضیح نمی‌دهید چه افرادی با چه اهدافی پشت این پروژه هستند؟»
حسن خسته‌بند، نماینده انزلی در مجلس علیه اجراکنندگان این پروژه، متن‌های شکایت تنظیم و به دستگاه‌های نظارتی و بازرسی کشور ارسال کرده است.
این در حالی است که مرکز تحقیقات نانو کشور قرار بود گزارش خود را در مورد احیای تالاب انزلی به روش نانو ارسال کند، اما تاکنون این گزارش ارسال نشده است. مجریان طرح احیای تالاب انزلی هم در تخلفی آشکار و بدون توجه به عدم ارسال گزارش مرکز تحقیقات نانو اقدام به اجرای پروژه کرده‌اند.
این تالاب هم‌اکنون در فهرست «مونترآل» قرار گرفته و قرار گرفتن در این فهرست به معنای این است که تالاب در حال از دست رفتن است و به مراقبت و احیا نیاز دارد.
