درمان در دل سیلاب

سیل که از راه رسید، امدادگران و جوانان هلال‌احمر وارد میدان شدند. آستین همت بالا زدند تا هیچ سیل زده‌ای بی‌پناه نماند و هیچ کودکی شب‌های سرد مناطق سیل زده را با وحشت به صبح نرساند. این میان پزشکان، پرستاران و کادر درمانی هلال‌احمر نیز به دل شهرها و روستاهای محاصره شده در دل سیلاب زدند تا مرهم درد بیماران شوند. آنها هم مثل امدادگران و جوانان سرخ‌پوشی که شانه به شانه مردم سیل‌بند می‌سازند در مقابل طغیان آب، روستا به روستا و خانه به خانه سراغ سیل زدگان می‌روند تا مبادا بیماری‌های واگیردار در مناطق سیل زده شیوع پیدا کند. در ادامه گزارش ما را از نحوه خدمت‌رسانی و فعالیت تیم‌های درمانی هلال‌احمر در مناطق سیل زده استان‌های گلستان، لرستان و خوزستان می‌خوانید. گلستان ارایه خدمات درمانی با قایق امدادی سال نو این بار سیل را برای مردم گلستان هدیه آورده بود. شب‌عید بود که سیل شد مهمان ناخوانده مردم آق قلا. در کوچه و خیابان دوید و بی‌آنکه از قبل خبر داده باشد که چند روزی مهمان شهر است، از در و دیوار خانه وارد شد و طولی نکشید که تمام شهر را در خود بلعید. خانه‌ها، مدارس، ادارات، درمانگاه‌ها و هرچه در شهر بود زیر آب رفت و شب‌عیدی صاحبخانه‌ها را مجبور به ترک خانه کرد. اردوگاه‌های اسکان خیلی زود توسط امدادگران هلال‌احمر برپا شد تا سیل که قصد جان مردم را کرده بود ناکام بماند. امدادگران هلال‌احمر و دیگر نهادهای امدادی نیز از راه رسیدند و تمام خیابان‌های آق قلا جولانگاه قایق‌های امدادی شد. گروهی از امدادگران افرادی را که هنوز در خانه مانده بودند و حالا دیگر راه فراری برایشان نبود با قایق‌های امدادی به محل امن منتقل می‌کردند و این میان پزشکان داوطلب هلال‌احمر نیز دست به کار شدند. سیل در گلستان خیلی زود تبدیل به آب راکدی شد که انگار تمام شهر را در آغوش گرفته بود و همین موضوع می‌توانست زمینه‌ساز شیوع بیماری‌های واگیردار میان سیل زدگان شود. با گسترش سیل از روستاهای اطراف آق قلا به مرکز این شهر، تیم‌های درمانی هلال‌احمر هم از راه رسیدند. منصور قرنجیک،پزشک داوطلبی که از روز نخست وقوع سیل در گلستان مشغول به فعالیت است می‌گوید: «روز دوم وقوع سیل که آق قلا زیر آب رفت، پزشکان داوطلب در قالب تیم‌های درمان اضطراری با قایق به منازل افرادی که هنوز در خانه‌هایشان مانده بودند سر می‌زدند. اوضاع بهداشتی مناسب نبود و رسیدگی به این افراد باید در آن شرایط اضطراری در اولویت قرار می‌گرفت.» ارائه خدمات درمانی در آق قلا به دو روش ثابت و سیار انجام شد. یک واحد ارائه خدمات درمانی در مرکز هلال‌احمر شهرستان آق قلا برای ارائه خدماتی چون معاینه بیماران، پانسمان، آتل‌بندی، خدمات پرستاری و... راه‌اندازی شد و از طرفی واحد درمان اضطراری هم با قایق سراغ افراد گرفتار در خانه‌ها می‌رفت. لرستان روزانه 200 نفر را معاینه می‌کردیم در حالی که همه نگاه‌ها به آق قلا و گمیشان بود، 12 فروردین ماه سیل، پلدختری‌ها را هم غافلگیر کرد. رودخانه‌ها طغیان کردند و سیلاب با آن قدرت مهیبش راه پلدختر، شهرستان چگینی و روستاهای اطرافش را در پیش گرفت. سر راهش خانه‌های بسیاری را ویران کرد و ترس و وحشت را به جان اهالی انداخت. با این وجود امدادرسانی با بالگردهای امدادی به پلدختر و روستاهایی که راه ارتباطی‌شان قطع شده بود آغاز شد. بارش‌ها ادامه داشت و شرایط جوی هم کار را برای امدادرسانی به سیل زدگان دشوارتر می‌کرد. اما همزمان با فعالیت تیم‌های درمانی هلال‌احمر در استان گلستان، تیم‌های درمانی دیگر نیز از استان‌های مختلف راهی مناطق سیل زده لرستان شدند. دکتر ناصر صف آرا یکی از پزشکان داوطلب استان اصفهان که به روستاهای اطراف شهرستان چگینی اعزام شده بود می‌گوید: «شرایط جوی کمی آرام‌تر شده بود که همراه با یک تیم کامل درمانی به روستاهای سیل زده شهرستان چگینی اعزام شدیم. همزمان با تیم ما، تیم‌های درمانی دیگر استان‌ها هم به مناطق سیل زده مجاور اعزام شدند. با وجود اینکه تمام مسیرها به روستاهای سیل زده قطع شده بود، تیم ما در مدت 4 روز حضور در مناطق سیل زده به 15 روستا خدمت‌رسانی کرد.» با توجه به تفاوت سیل لرستان با استان گلستان و خرابی‌های بسیاری که سیلاب در پلدختر و روستاهای اطرافش ایجاد کرد، ارایه خدمات درمانی با اعزام تیم‌های پزشکی به روستاهای سیل زده انجام شد. صف آرا می‌گوید: «وقتی وارد روستاهای سیل زده می‌شدیم با هماهنگی شورای روستا، در محلی که از سیل در امان مانده بود به ارایه خدمات درمانی مشغول می‌شدیم. امدادگران و گروه‌های جهادی نیز مشغول تخلیه گل و لای از خانه‌ها بودند. اما تیم کامل درمانی که شامل پزشک خانم، پزشک آقا، روان‌شناس و پرستار می‌شد هر روز 150 تا 200 نفر را معاینه می‌کرد. در لرستان به دلیل شدت سیلاب، خانه‌های بسیاری خراب شده بود و بیش از بیماری‌های شایعی مانند سرماخوردگی، در کودکان و حتی بزرگسالان با مشکل اضطراب و بیماری‌های روحی و روانی مواجه بودیم. در این شرایط روان‌شناسان وارد عمل می‌شدند تا مرهمی برای دردهای سیل‌زدگان باشند.»در بسیاری از روستاها و مناطق سیل زده استان لرستان، به دلیل شیب زمین و سرعت زیاد سیلاب، مشکل آب راکد و در نتیجه شیوع بیماری‌های واگیردار ناشی از آن کمتر گریبانگیر کادر درمانی هلال‌احمر شد. با این وجود اما تیم‌های درمانی هلال تا روز 27 فروردین 8 هزار و 112 مورد خدمات درمانی شامل ویزیت پزشکی، خدمات پرستاری، بهداشت مادر و کودک و بهداشت روان به سیل زدگان این استان ارایه کردند و با خروج استان‌های اصفهان و همدان فعالیت تیم‌های عملیاتی استان لرستان همچنان ادامه دارد. خوزستان هشدار برای شیوع بیماری‌های انگلی سیل در استان خوزستان آرام آرام از راه رسید. در روستاها و مناطق مختلف از حمیدیه تا شعیبیه و... سیل بندهایی که اهالی روستا ساخته بودند را پشت سر گذاشت و در همان روزهای نخست نزدیک به 100 روستا را به زیر آب برد. تاکنون حدود 90 اردوگاه اسکان موقت هلال‌احمر در خوزستان راه‌اندازی شده و جمعیت زیادی از زنان و کودکان به این مناطق منتقل شدند. در خوزستان اما شرایط ارایه خدمات درمانی به سیل زدگان کمی متفاوت و با توجه به وسعت زیاد مناطق سیل زده اندکی دشوارتر بود. با این وجود پزشکان و پرستاران داوطلب هلال‌احمر در قالب 8 تیم کامل درمانی از 4 استان راهی مناطق سیل زده شدند تا مقابل بیماری‌ها و اثرات روحی و روانی ناشی از سیلاب بایستند. دکتر فرهاد عبادی پزشک یاسوجی هلال‌احمر که همراه با دو تیم BHCU از استان کهگیلویه و بویر احمد به خوزستان اعزام شده است می‌گوید: «تیم درمانی ما از 25 فروردین به خوزستان اعزام شده و همگی در حسینیه‌ای در شهر کوچک الوان از توابع شهرستان شوش مستقر شده‌ایم. تیم‌های دیگر استان‌ها هم هرکدام در نقطه‌ای مستقر شده‌اند و مشغول ارایه خدمات هستند. با توجه به اینکه بیشتر روستاها در محاصره آب هستند و راه ارتباطی‌شان هم قطع شده است، تیم‌های درمانی در خوزستان هر روز به یک روستا اعزام می‌شوند. به‌عنوان مثال یک روز ما همراه با یک تیم کامل درمانی و با کمک افراد محلی به وسیله قایق امدادی به روستای زبید دوات که به‌طور کامل در محاصر سیلاب بود و اهالی روستا با ساخت سیل‌بند مقابل ورود سیلاب به روستا ایستادگی می‌کردند اعزام شدیم.» عبادی از بیماری‌های شایع در خوزستان و تلاش کادر درمانی هلال‌احمر برای خدمت‌رسانی به بیماران می‌گوید: «شباهت سیل در خوزستان با سیل استان گلستان، آب راکدی است که مناطق مسکونی را محاصره کرده است. در چنین شرایطی بیماری‌های گوارشی، تنفسی، عفونی، خشکی پوست و انواع حساسیت‌ها بیشتر گزارش می‌شود. همچنین در این مناطق به دلیل تلف شدن دام‌ها در آب، مسأله آلودگی آب‌ها جدی شده و احتمال شیوع انگل‌ها و بیماری‌ها واگیردار ناشی از سیل بیشتر است.» هر تیم درمان اضطراری هلال‌احمر در استان خوزستان روزانه به‌طور میانگین 150 نفر را با اعزام به روستاهای سیل زده و روستاهای در محاصره سیلاب معاینه کرده و به آنها خدمات درمانی ارایه می‌کند. به گفته کادر درمانی حاضر در استان خوزستان بیمارانی که نیاز به درمان جدی‌تر و اعزام به مراکز درمانی و بیمارستانی دارند از مناطق سیل زده به بیمارستان گلستان اهواز منتقل می‌شوند. از طرفی اردوگاه‌های اسکان موقت در استان خوزستان هم میزبان پزشکانی است که برای ارایه خدمات درمانی به سیل زدگان اعزام شده‌اند. در مجموع در خوزستان تیم‌های درمانی هلال‌احمر تا 27 فروردین ماه 3 هزار و 14 مورد خدمات درمانی به سیل‌زدگان این استان ارایه کرده‌اند و خدمت‌رسانی نیز همچنان ادامه دارد.    از شیوع بیماری جلوگیری کردیم ششمین روز سال نو سیل‌بند هم در گمیشان دیگر تاب نیاورد و آب از سرش گذشت. تمام شهر اندک اندک به زیر آب رفت و مردم می‌دیدند که چگونه‌دار و ندارشان و هر آنچه که سال‌ها برای به دست آوردنش زحمت کشیده‌اند چگونه در آب غرق می‌شود. راه‌های زمینی قطع شد و امدادرسانی تنها با بالگرد و قایق امکان‌پذیر بود. عده‌ای از مردم در محاصر آب بودند و در چنین شرایطی کار تیم‌های درمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کرد. قرنجیک درباره بیماری‌های شایع در مناطق سیل زده گلستان و خدمات درمانی هلال‌احمر می‌گوید: «آبی که تمام شهر را در برگرفته بود بسیار سرد بود. در روزهای نخست موارد بسیاری از گوش دردهای عفونی، گلودرد، کاهش اشتها و... در میان کودکان مشاهده شد. در میان بزرگسالان هم به دلیل‌ تردد در آب سرد سیلاب، موارد زیادی از کمردرد، پا درد و درد مفاصل گزارش شد که تیم‌های درمانی می‌بایست برای خدمت‌رسانی به آنها برنامه‌ریزی می‌کردند.» با راه‌اندازی اردوگاه‌های اسکان اضطراری در گرگان، حدود 8 هزار نفر از ساکنان مناطق سیل زده به این اردوگاه‌ها منتقل شدند و تیم‌های درمانی هلال‌احمر نیز برای معاینه بیماران و بررسی وضعیت سلامت سیل زدگان به اردوگاه‌ها اعزام شدند. این میان اما جمع زیادی از اهالی ترجیح دادند به منازل بستگان خود در روستاهایی که از گزند سیل در امان مانده بود بروند. با این وجود تیم‌های درمانی هلال‌احمر این گروه از سیل زدگان را هم زیر نظر داشتند. قرنجیک که خود همراه با دیگر کادر درمانی هلال‌احمر به این بیماران هم رسیدگی کرده بود، می‌گوید: «جمعی از اهالی شهرهای آق قلا و گمیشان به روستاهای مرتفع‌تری چون پیرآقاج، عثمان‌آباد و... که سیل به آنجا آسیب نزده بود رفتند. با این وجود انواع حساسیت‌ها، بیماری‌های گوارشی، آسم و... که نتیجه ماندن در مناطق سیل زده بود می‌توانست برای خود آنها و ساکنان روستاهای مقصد خطرآفرین باشد. در نتیجه یکی از اهداف و مأموریت‌های کادر درمان هلال‌احمر در گلستان سر زدن به این روستاها و درمان بیماران بود.» تیم‌های درمانی هلال‌احمر در مدت زمان حضور خود در استان گلستان، 3 هزار و 980 مورد خدمات درمانی شامل ویزیت پزشکی، تغذیه، خدمات پرستاری، بهداشت مادر و کودک، بهداشت محیط و بهداشت روان به سیل زدگان آق قلا و گمیشان ارایه کردند و ادامه خدمت‌رسانی به دانشگاه علوم پزشکی استان گلستان واگذار شد.