روزنامه خراسان

توانمندسازی نیازمندان راهبرد کریم اهل بیت(ع)

در آموزه‌های اسلامی، کمک به نیازمندان، یکی از بهترین و برترین اعمال است. کسانی که با انفاق اموالشان، مشکلات همنوعان خود را برطرف می‌کنند و به آن ها زندگی دوباره می‌بخشند، در قرآن کریم، این‌گونه توصیف شده‌اند: «مَثَلُ الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابلَ فی‏ کُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَ اللَّهُ یُضاعِفُ لِمَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ؛ مَثَل [صدقاتِ‏] کسانی که اموالِ خود را در راه خدا انفاق می ‏کنند همانند دانه‏ ای است که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه‏ ای صد دانه باشد؛ و خداوند برای هر کس که بخواهد [آن را] چند برابر می کند، و خداوند گشایشگر داناست‏.»(بقره-261) اما نباید از یاد برد که در موضوع بخشش مال و گشودن گره از کار خلق، چگونه انجام دادن کار نیز، مهم است. بسیار پیش می‌آید که فرد خیّری، به یاری برادر دینی خود بر می‌خیزد، اما گره از کار فرو بسته او، باز نمی‌شود. در واقع باید اهمیت چگونه بخشیدن را فراتر از خود بخشیدن دانست. یکی از ویژگی‌های سیره امام حسن مجتبی(ع)، بخشندگی و سخاوت آن حضرت است؛ تا آن‌جا که امام(ع)، به واسطه این خُلق الهی، ملقب به کریم اهل‌بیت(ع) شدند. آن حضرت، در سراسر عمر بابرکتشان، دو بار تمام اموال و دارایی‌های خود را در راه خدا انفاق کردند و سه بار، نیمی از دارایی خود را به مستمندان مرحمت فرمودند. سفره‌داری امام مجتبی(ع) در شهر مدینه، در میان خاص و عام مشهور بود و بسیار بودند در راه ماندگان و نیازمندانی که بر خوان پرسخاوت پسر رسول‌خدا(ص) گرسنه نشستند و سیر برخاستند. با این حال، مطالعه سیره سبط اکبر(ع) نشان می‌دهد که آن حضرت، برای اعطای کمک مالی، آداب مخصوصی داشتند و پاسخ دادنشان به خواهش‌ها و نیازهای دیگران، به گونه‌ای بود که ضمن تأمین حرمت و شرافت امروز، عزت و کرامت فردا را برای فرد در پی داشت. به مناسبت سالروز ولادت باسعادت کریم اهل بیت(ع)، برآنیم تا به بررسی شاخص های چگونه بخشیدن در سیره آن امام همام، بپردازیم.
بخشیدن، پیش از درخواست
امام حسن مجتبی(ع)، هنگامی که از درماندگی و نیاز فردی آگاهی می‌یافتند، برای کمک کردن به او، درنگ نمی‌کردند. آن حضرت به اطرافیان و یارانشان می‌فرمودند: «الإعطاءُ قَبلَ السُّؤالِ مِن أکبَرِ السُّؤدُد؛ بخشیدن پیش از طلب کردن، از بزرگ ترین سروری هاست.» امام(ع) در اعطا کردن مال به دیگران، همواره عزت و آبروی افراد را مد نظر قرار می‌دادند و منتظر نمی‌ماندند که کارد به استخوان فرد برسد و او خود، نیازش را مطرح کند. در بطن این رفتار الهی، اولاً توجه به اطرافیان و غافل نبودن از معیشت و زندگی آن ها و ثانیاً، پیش‌دستی در اعطای مال به نیازمند، پیش از درخواست وی، به عنوان دو آموزه راهبردی برای آنان که می‌خواهند در اجر عظیم و خیر کثیر کمک به همنوعان شریک باشند، قابل احصاست.
اعطای به اندازه


نکته بسیار مهم دیگری که در سیره امام حسن مجتبی(ع) درباره بخشیدن و اعطای مال به نیازمندان جلوه می‌کند، در نظر گرفتن اندازه نیاز و اعطای بر اساس آن است. گاه بخشش بی‌جا و بیش‌ از اندازه، به جای آن‌که کارگشا باشد، باعث فساد و تباهی است. توجه امام حسن مجتبی(ع) به این مقوله را، می‌توان در روایتی که علامه مجلسی در جلد 43 بحارالانوار آورده است، مشاهده کرد: روزی مردی نیازمند وارد مسجدالنبی(ص) شد و به سراغ یکی از صحابه رفت و از او کمک خواست. آن فرد پنج درهم به وی بخشید؛ اما آن نیازمند درخواست مبلغ بیشتری کرد و از او خواست اگر توانایی ندارد، وی را به فردی معرفی کند که به اندازه می‌بخشد. آن صحابی، امام حسن(ع) را که در گوشه‌ای از مسجد نشسته بودند، نشان داد. مرد نیازمند به خدمت امام(ع) شرفیاب شد و عرض نیاز کرد. امام مجتبی(ع) فرمودند: از دیگران کمک مالی خواستن، تنها در سه مورد رواست؛ دیه‌ای بر گردن انسان باشد و نتواند پرداخت کند یا بدهی کمرشکنی که از بازپرداخت آن عاجز باشد یا فقر و عسرتی که نتواند از آن خلاصی یابد و دستش هم به جایی نرسد. برای تو، کدام یک از این مشکلات پیش آمده است؟ مرد نیازمند موضوع نیاز خود را که یکی از این سه مورد بود، اظهار کرد و امام حسن(ع)، 50 دینار به وی بخشید. هنگامی که مرد نیازمند دوباره از کنار آن صحابی گذشت، وی از نتیجه درخواست پرسید و آن مرد گفت: از تو کمک خواستم و به من پول دادی و نپرسیدی که برای چه می‌خواهم؛ اما او، از من درباره نیازم پرسید و به اندازه عطا کرد.
بخشش کارساز
امام حسن مجتبی(ع)، در صورت امکان، طوری به فرد نیازمند می‌بخشید که وی، از درخواست دوباره کمک مالی، بی‌نیاز شود. در واقع هدف امام(ع) از اعطای کمک مالی به فرد نیازمند، ایجاد زندگی آبرومندانه و ریشه‌کن کردن فقر و عسرت از خانواده وی بود. گاه پیش می‌آمد که آن حضرت، مبلغ قابل توجهی را به افراد نیازمند می‌بخشید؛ طوری که باعث حیرت و شگفتی اطرافیان می‌شد؛ اما همین کمک به موقع و کافی، می‌توانست همه نیازهای روزمره فرد را برآورد و برای او، زندگی آبرومندی فراهم کند. در واقع امام مجتبی(ع) هنگامی که در فرد نیازمندی، این توانایی را می‌دید که قادر است با کمک مالی، دستش را بر زانو بگذارد و برخیزد، از کمک به اندازه و به هنگام، دریغ نمی‌کرد.
منابع:
حیات فکری و سیاسی امامان شیعه(ع)؛  رسول جعفریان؛ انتشارات انصاریان؛ 1381
سیره پیشوایان؛ مهدی پیشوایی؛ انتشارات مؤسسه امام صادق(ع)؛ 1382
 
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) جنگ رسانه‌ای در فضای موشکی (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
مدیرکل صندوق بازنشستگی خراسان رضوی: وظیفه بنده نیست توانمندسازی نیازمندان راهبرد کریم اهل بیت(ع) دل‌های بزرگِ بخشنده‌های کوچک راهبرد موازنه ای عراق در بن بست! درخواست عجیب یک وزیر برای دریافت نفت خام سعید مظفری: به گذشته بازگردم سراغ حرفه دیگری می روم «سهامداران جنگ» و حادثه بغداد  پاسخ عملی به بدعهدی دیدار جمعی از شاعران و اهالی فرهنگ و ادب با رهبر انقلاب 4 دلیل جنگ آمریکا با هواوی تعیین مجازات ۵ تا ۲۵ سال حبس برای اسیدپاشان اظهارات رئیس دادگاه درباره نحوه اعطای فرصت به متهمان دسیسه در «منطقه سبز» شگرد 2 جوان برای سرکیسه کردن بیمه ها و رانندگان سقوط دلار به مرز کانال 13 هزار تومان