اصحاب یَمین و مُقرّبین

مراتب عبادت (10)
اصحاب یَمین و مُقرّبین
 
روز گذشته در بیان مرتبه پنجم عبادات، به کلامی از حضرت امام اشاره کردیم؛ ایشان مرتبه پنجم را که مرتبه «تصفیه عمل از لذّات روحانی» بود، مخصوص اصحاب یَمین برمی‌شمردند و عبادت مُقرّبین را مرتبه‌ای بالاتر می‌دانستند، روشن است که اشاره امام به اصطلاحاتی است که در آیات سوره واقعه مطرح شده است، بی‌مناسبت نیست تا اندکی درباره این دو گروه از زبان بزرگان، سخن بگوییم: حضرت امام در آداب‌الصلوة می‌نویسند که: «هر کس به افق نبوت نزدیک باشد، از اصحاب یَمین است و هر کس به افق شیطنت نزدیک است، از اصحاب یَسار است.»1 اصحاب یَمین یا اصحاب مَیمَنَه (در مقابل اصحاب یسار یا اصحاب شِمال یا اصحاب مَشئَمَه) به‌معنای اهل بهشت است. درباره اینکه چرا به این گروه، اصحاب یَمین گفته می‌شود، علل و توجیهاتی ذکر شده است2 که مهم‌ترین آنها را چنین برشمرده‌اند: «یا به این جهت که نامه اعمال را در قیامت به دست راست آنها می‌دهند و یا اینکه بگوییم «یَمین» از ریشه «یُمن» به‌معنای سعادت و خوشبختی است و به همین مناسبت به گروه مقابل «اصحاب مَشئَمَه» که از ریشه شوم (نحس، تیره‌روزی، بدبختی) است، گفته می‌شود.»3 برخی از مفسّرین می‌نویسند که: «در روز قیامت مردمان چهار گروه هستند. یک دسته اصحاب یمین‌اند که در طرف راست هستند که حسابشان را به دست راست آنها می‌دهند و گروهی اصحاب یسار هستند که در سوی چپ می‌ایستند و حسابشان را به دست چپ آنها می‌دهند و گروه سوم «سابقون و مقرّبون» هستند که بدون اینکه حسابرسی شوند، از همه مردمان پیش می‌افتند و ایشان از اصحاب یمین هم بالاترند، ایشان در نزد خدا مقرّب می‌باشند و می‌توانند شفاعت دیگران را نیز کنند. گروه چهارمی پشت سر همه هستند که به سبب اینکه خدا نسبت به ایشان غضب شدید دارد، حتی از ایشان سخن نیز به میان نمی‌آورد.»4 و می‌نویسد: «علت اینکه در قرآن ابتدا اصحاب یَمین و اصحاب شمال نام برده می‌شوند و بعد در مرحله سوم، از سابقون و مقربون یاد می‌شود، آن است که سوره «واقعه» برای هشدار است و با این ضرب آهنگ سنگین شروع می‌شود که «إِذَا وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ * لَيْسَ لِوَقْعَتِهَا كَاذِبَةٌ* خَافِضَةٌ رَافِعَةٌ* إِذَا رُجَّتِ الْأَرْضُ رَجًّا* وَبُسَّتِ الْجِبَالُ بَسًّا * (آن واقعه چون وقوع يابد.


ادامه صفحه 11