مرتبه پنجم: تصفیه عمل از لذّات روحانیه

مراتب عبادت (9)
مرتبه پنجم: تصفیه عمل از لذّات روحانیه
 
در بخش‌های قبل نوشتم که عبادت جز با تفکّر و شناخت حاصل نمی شود و شناخت بیشتر، عبادت کامل را در پی دارد. چنانکه مولی الموحدین(ع) می فرماید: «درعبادتی که قرین با علم نباشد، هیچ خیر و خوبی وجود ندارد.»1 و هم‌چنین مراتب اولیه عبادت را از لسان امام خمینی(ره) مرور کردیم. حضرت امام پنجمین مرتبه از مراتب عبادت را «تصفیه عمل از رسیدن به سعادت عقلیه و لذّات روحانیه دائمه ازلیه ابدیه» بر می شمارد.2و می نویسند در این مرتبه عبادت کننده تلاش می کند تا «در سلک کروبییّن منسلک شود و در جرگه عقول قادسه و ملائکه مقرّبین، منخرط [و ملحق] گردد.»3 ایشان سپس اضافه می‌کنند که: «و این درجه، گرچه، درجه بزرگ و مقصد عالی مهمی است، و‏‎ ‎‏حکماء و محقّقین به این مرتبه از سعادت خیلی اهمّیّت دادند و برای او ارزش‏‎ ‎‏قائل شدند، ولی در مسلک [و مرام] اهل اللّه، این مرتبه نیز از نقصان سلوک [برخوردار است] و سالک آن‏‎ ‎‏نیز، کاسب و از اجیران به شمار می‌رود، گرچه در متجر [و آنچه تجارت می کند] و مکسب [و آنچه به وسیله آن کاسبی می‌کند] با سایرین‏‎ ‎‏فرق‌ها دارد.‏»4 قبل از توضیح، برخی از اصطلاحات حضرت امام، لازم است اشاره کنیم که روح کلام ایشان آن است که «وقتی عبادت برای چیزی غیر از خدا باشد، این عمل، نوعی تجارت است چراکه از خدا چیزی را می‌گیریم و در ازای آن او را می پرستیم. و در این میان فرقی نمی‌کند که چه چیزی می گیریم. البته همّت برخی، حور و غلمان است و برخی «انخراط [و الحاق] در جرگه عقول» را هدف می‌گیرند.» و این همان فرمایش امام صادق(ع) است که در پاسخ به اینکه «حقیقت عبودیت چیست؟» می‌فرمایند: «حقیقت عبودیّت آن است که بنده در آنچه به او عطا شده است، برای خود هیچ مالکیتی قائل نباشد»5 و روشن است که اگر کسی برای خود هیچ مالکیتی قائل نباشد تا آنجا که «وجود خود» را هم اعطای حق بداند، هیچ نگاه مستقل به شخصیت خویش ندارد و «خودی» در میان نمی آورد تا بخواهد برای آن تجارت کند. توجه کنیم که سابقاً گفتیم ثواب‌های اخروی، بخشی جسمانی هستند به این معنی که مربوط به «عالم مثال» می‌باشند و این دسته همان‌ها هستند که در موارد بسیار، وعده داده شده‌اند؛....


ادامه صفحه 11