روزنامه خراسان

فرمول «خیام» برای جذب مخاطب جهانی

اکرم انتصاری-اهل شعر، سیدعلی میرافضلی را بیشتر با مجموعه اشعار کوتاهش مانند «گنجشک ناتمام»، «مرا می‌نویسی» و «کارنامه تبر» می‌شناسند. هرچند او به همان اندازه در پژوهش ادبی، به خصوص در زمینه شعر کوتاه و رباعی شناخته شده است. این شاعر اهل رفسنجان به تازگی مقاله‌ای 50 صفحه‌ای را به عنوان مقدمه  کتاب تازه منتشر شده «گزیده رباعیات بیدل دهلوی» به کوشش محمد کاظم کاظمی به رشته تحریر درآورده است. او به خیام علاقه ویژه‌ای دارد و می‌گوید حدود 30 سال از عمر 50 ساله خود را صرف پژوهش درباره خیام و رباعیاتش کرده که قرار است تا پایان سال، در قالب یک کتاب منتشر شود. آن چه در پی می آید، گفت و گوی خراسان با این شاعر و پژوهشگر ادبی نام آشنا، درباره خیام و ویژگی‌های شعر اوست.
 
شعر خیام توسط افراد زیادی مانند صادق هدایت گردآوری شده است. بهترین گردآوری که در این سال‌ها از اشعار خیام خوانده‌اید، کدام گردآوری است؟
کتابی که به نظرم تا حدود زیادی به ما خیام واقعی‌تری را نشان می‌دهد، یک کتاب مهجور به نام «حکیم عمرخیام و رباعیات» است. این کتاب، پژوهشی توسط مرحوم کاظم برگ‌نیسی است که در قالب یک مجموعه نفیس به همراه مینیاتور در سال 83 منتشر شد. این کتاب یک مقدمه دقیق و موشکافانه درباره زندگی خیام دارد که به نظرم با نگاه نکته‌بینی که مولف به دست‌نوشته‌های کهن و متون ادبی فارسی و انگلیسی داشته است، آن بد‌فهمی‌هایی را که از خیام وجود دارد، رفع می‌کند. اگرچه همه آن چه را در این کتاب هست، به عنوان سخن خیام تلقی نمی‌کنم، منتها این کتاب نسبت به آثار دیگر،  وزن و اعتبار پژوهشی بیشتری دارد. دوست داشتم این کتاب در قالب غیرنفیس هم عرضه می‌شد تا هم پژوهشگران به آن توجه می‌کردند و هم مخاطبان عام.
آیا خیام شاعر مورد علاقه‌ شماست؟
حدود 30 سال می‌شود که ذهنم درگیر رباعیات خیام است. می‌شود گفت ایامی نیست که به این رباعیات فکر نکرده باشم. برنامه بعدی من که سعی می‌کنم تا پایان امسال به ثمر برسد، چاپ گزیده‌ای از رباعیات خیام است که مستند، پالوده از رباعیات دیگران و نزدیک به شیوه سخن‌سرایی دوره سلجوقیان یعنی دوره حیات خیام باشد. البته قبلا پیش‌نویسی از آن را در قالب یک مقاله با 24 رباعی منتشر کردم اما شکل تکامل‌یافته‌اش این کتاب است که امیدوارم بتوانم گزیده آن چیزی را که در این سه دهه از رباعیات خیام فهمیدم ،در آن عرضه کنم.


طبق همان نظری که معتقدید رباعی‌ها تا زمان خیام چهارقافیه‌ای بوده‌اند؟
یکی از معیارها این است. شکل فرمی اغلب رباعی‌ها در دوره حیات خیام چهار‌قافیه‌ای بوده و این حرف، مستند است به نمونه‌ آثار شاعران هم‌عصر خیام.
چه ویژگی باعث شده است رباعیات خیام مورد توجه سیاستمداران جهان مانند آبراهام لینکلن، پوتین یا حتی بورخس شاعر و نویسنده آرژانتینی قرار گیرد؟
خیام در رباعیاتش از دغدغه‌های مشترک انسانی صحبت می‌کند. ناپایداری حیات، مسئله مرگ، دم غنیمت‌شمری و در لحظه زندگی کردن؛ این‌ها مسائلی است که همه آدم‌ها در تمام تاریخ درگیرش بوده‌اند و خیام توانسته این چند مسئله را با پیوندی به سامان، به صورت یک فلسفه فکری برای زندگی مطرح کند. این فلسفه که او دغدغه بهتر و شاد زیستن دارد و می‌خواهد از لحظه لحظه زندگی‌اش بیشترین بهره را ببرد، برای همه آدم‌ها جذاب است؛ یک روش متعالی برای زندگی‌ کردن که فکر کنم هرکسی حداقل از فکر کردن به این شیوه زندگی لذت می‌برد و اگر بتواند آن طور زندگی کند که نهایت مطلوب است. چیزی که عرفای ما هم به دنبالش بودند و خیام این فلسفه را خیلی خوب و در یک قالب مختصر آورده است؛ به این معنا که در یک لحظه همان‌قدر که زندگی می‌تواند کوتاه باشد، قالب هم می‌تواند یک تلنگری به ذهن باشد و با چهار خط، جهانی از کلمه را عرضه کند.
به همین دلیل است که خیام چهره جهانی‌تری نسبت به دیگر شاعران ایرانی دارد؟
البته خیام خوش‌اقبال هم بوده است که یک ترجمه بسیار عالی از رباعیاتش به زبان انگلیسی توسط فیتز جرالد منتشر شد که خودش شاعر است و در واقع، گوهر شعر در این ترجمه حضور دارد. این باعث شده است نگاه مردم جهان بیشتر به آن معطوف شود.
از رباعی که قالب اصلی شعری خیام است، صحبت کردید. به نظر شما، با توجه به فراگیری اشعار کوتاه، هایکو و ... قالب رباعی هنوز هم مورد توجه است؟
بعد از این که نیما پیشنهادش را در شعر امروز مطرح کرد و جریان‌های بعدی در شعر فارسی حضور پررنگی پیدا کردند، مدتی شعر کلاسیک در محاق رفت. در 30 سال اخیر، دوباره نگاهی به قالب های کلاسیک از جمله رباعی شده است. اتفاقا در دهه گذشته، همراه با رویکرد شاعران به قالب‌های کوتاه در همه شکل‌های شعری سپید، نیمایی و سه‌گانی، رباعی هم مورد توجه قرار گرفته است. شاعران جوان زیادی هستند که رباعی اصلی‌ترین قالب شعرشان است. به هر حال، این‌ها شاعران جوانی هستند که دارند توانمندی خودشان را محک می‌زنند، باید از نگاه منتقدان هم رد شوند و تایید آن‌ها را هم بگیرند. من فکر می‌کنم از بین این افراد متفاوت، چهره‌های جدیدی به عرصه می‌آیند و آثار ارزشمندی را خلق می‌کنند. در کل به این که این قالب دوباره مورد توجه قرار بگیرد، امیدوارم.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
اوضاع این رژیم حسابی بیخ پیدا کرده است (یادداشت روز) (کيهان) مطالبه تأمین اجتماعی برزمین‌مانده کارگران (جوان) نیاز متقابل ارمنستان و ترکیه به ترمیم روابط (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
طرح سه گانه استاندار برای پایان زیاده خواهی تامین اجتماعی فرمول «خیام» برای جذب مخاطب جهانی طرح حذف پرونده های برداشت غیرمجاز از حساب های بانکی قدم زدن روی مخ دیگران! خسروی آبی‌ها محبوب فوتبالی‌ها! دیالوگ های موزون برای قلدرها و لوتی ها! برش‌هایی از سبک زندگی آیت‌ا... بهجت در سالروز رحلت ایشان فصلی نوین در جنگ یمن صف شکنی با کالابرگ الکترونیک فرمول طلایى براى سه گانه سرخ ها پایان رویایى پدیده و یحیى مهلا مومن زاده؛ کیمیای جدید تکواندوی ایران زلزله در جریان صدر رئیسی : مخبرین فساد اقتصادی تشویق خواهند شد  وزیر ارتباطات: آزمایش سپر دفاع سایبری با موفقیت انجام شد درآمد حاصل از صرفه‌جویی‌ در محرومیت‌زدایی و اشتغال زایی جوانان صرف می شود جنگ میکروبی به سبک دراکولا!