سخت‌گیری در امور اقتصادی در سیره علوی

از دیدگاه امام علی(ع) رابطه حکومت با مردم یک رابطه یک طرفه نیست که دولت حق حاکمیت و مردم تکلیف اطاعت داشته باشند. برعکس، این رابطه یک عقد طرفینی است زیرا به گفته علی(ع): «من همان حقوقی را نسبت به شما دارم که شما تبعیت کنندکان نسبت به من دارید. من رفاه و امنیت و تعلیم شما را به عهده دارم، شما هم اطاعت از قوانین و مقررات و نظارت بر من (والی) را بر عهده دارید، خداوند به هیچ کس در زندگی اجتماعی، حقوقی واگذار نمی‌نماید مگر آنکه حقوقی متقابل برای دیگران را به عهده وی گذارد.»
به تمام کارگزاران خود طی بخشنامه‌هایی سفارش می‌کند که مبادا تصور کنید که این سمت یا والی گری را که من به شما داده‌ام، غنیمتی است برای خوردن مردم، به عکس، شما وظیفه خدمت به آن‌ها را دارید. 
مولا علی (ع) هنگامی که مالک اشتر را والی مصر می‌گرداند، به وی سفارش می‌کند: «محبت و رأفت و رحمت نسبت به رعیت (شهروندان) را در دل خودت جای بده، مبادا نسبت به آنها همچون درنده‌ای مهاجم باشی که منتظر آنها است. و بدان مردم دو دسته‌اند: یا در دین برادر توأند یا در آفرینش برابر تو (هم دین یا هم نوع) آنها نسبت به تو حقوقی دارند و تونسبت به آنها تکالیفی.» 
آن حضرت برخلاف رفتار سیاسی غیر تبعیض‌آمیز نسبت به شهروندان که با خطاهای آن‌ها با تسامح و عفو و گذشت برخورد می‌کرد، در امور اقتصادی جدی و سخت گیر و دقیق بود. 


در دومین روز خلافت خود، در مورد سوء استفاده‌کنندگان از بیت‌المال در عهد حاکم پیشین می‌گوید: « به خدا قسم اگر آن اموال را بیابم که با آن عقد ازدواج بسته و به کابین همسران داده‌اند، یا آنکه با آن برده خریداری کرده‌اند، همه را به بیت المال برمی‌گردانم، به درستی که در عدالت گشایشی است و هرکس که از رعایت عدالت، احساس تنگی و ناخشنودی کند، ستم و ظلم بر او گرانتر فشار خواهد آورد.»
بعد از این خطبه اقدام عملی را شروع و از مصادره اموال حاکمان متخلف پیشین آغاز نمود و تمام اموالی را که به عنوان پاداش و بخشش به اقوام و نزدیکان حاکم پیشین داده شده بود به خزانه برگردانید. او حتی از کوچکترین بخششی به اقوام و نزدیکان خود، چون برادر، عموزاده، همسر و داماد خود با دقت شدید خودداری می‌نمود. 
رسیدگی به احوال مردم به ویژه محرومان و دفاع در برابر تعدی و ظلم اقتصادی ظالمان، یک اصل مهم اجتماعی-سیاسی اوست. او نه تبعیض را می‌پذیرد و نه در برابر اختلاف شدید طبقاتی آرام می‌گرفت. 
به دنبال همین سیاست عدالت گسترانه و سخت گیری در امورمالی و توزیع عادلانه درآمد و ثروت بود، که طی حدود پنج سال حکومت، درگیر جنگ و فتنه‌های رنگارنگ دشمنانش بود، با جدیت به کارهای عمرانی و توسعه و تامین معیشت و رفاه شهروندان پرداخت. به طوری که در همان آخرین روزهای حیات، اعلام داشت: «امروز در کوفه هیچ کس نیست که از نان گندم (خوراک)، سایبان(مسکن) و دسترسی به آب فرات بی‌بهره باشد.» پنج سال حکومت علی(ع) حداقل زندگی را برای تمام شهروندان کوفه تامین نمود. پس علی(ع) نه فقط در امر سیاسی یک دموکرات کامل بود، در امر اقتصادی و توزیع درآمد، عدالت طلب تمام عیار و در امر توسعه و عمران و رفاه یک توسعه گرای فعال و موفق بود. 
قاطعیت و سازش ناپذیری کامل در برابر اغنیاء و طالبان سوء استفاده از امکانات اقتصادی کشور، از ویژگی‌های اصلی سیره علوی است. 
طی 40 سال پس از انقلاب اسلامی ایران، شکاف طبقاتی همچنان رو به گسترش است و رانت خواران و بهره-مندان از درآمدهای بادآورده را می‌بینیم که همچنان بر اریکه قدرت سوارند که باید  با تأسی از سیره علوی بر آنان سخت گرفت و با آنان و نیز با صاحب منصبانی که در برابر خرج کردن از اموال عمومی برای مصارف شخصی و تبلیغی و در برابر ریخت و پاش‌های وحشتناک و اشرافی و تخصیص اموال عمومی به هم فکران و دوستان و خویشان و فرزندان خود سهل می‌گیرند! مجدانه برخورد قاطعانه قضایی صورت پذیرد.