نقش توریسم ورزشی در توسعه شهری

ورزش در عصر حاضر از یک نوع فعالیت تفریحی و سرگرمی فراتر رفته، مفهوم و حوزه وسیع به خود گرفته است. ورزش امروزه یک واقعه نیست، مینیاتوری کوچک از مدیریت، درایت، اقتصاد، فرهنگ و سیاست است. ورزش در دنیای کنونی با مقولات و مفاهیمی چون توسعه اقتصادی، توسعه اجتماعی، صلح، مشارکت، محیط زیست و توسعه شهرها گره خورده است بطوریکه رویدادهای ورزشی در سطوح مختلف به عنوان مؤلفه نیرومند به توسعه شهرهای بنام دنیا منجر شده است. به عنوان مثال بازی‌های المپیک زمستانی در ژاپن 1972، ژاپنی‌ها را با تفریحات زمستانی اسکی آشنا کرد و طبق آمار به یکباره 14 میلیون علاقمند به اسکی پدیدآورد، بواسطه این اقبال عمومی، صنعت لوازم اسکی ژاپن پاگرفت و یکی از وجوه صادرات ژاپن به کشورها تبدیل شد.
برگزاری رویدادهای ورزشی در هر نقطه‌ای از دنیا معمولاً به توسعه شهرها کمک کرده است، به علت ایجاد فضاهای شهری موردنیاز توریست‌های ورزشی مانند ورزشگاه‌ها، هتل‌ها، مراکز تفریحی و شبکه‌های دسترسی (مترو-اتوبان)، چهره شهرها دگرگون می‌شود. به عنوان مثال برگزاری المپیک بارسلون در اسپانیا، باعث شد نه فقط کلیه تاسیسات ورزشی شهر نوسازی شد بلکه فضاهای شهری و شبکه‌های دسترسی جدید نیز ساخته شد، از جمله اتوبان‌های شهری، مسیرهای دوچرخه سواری و اتومبیلرانی احداث شد و امروزه بارسلون به یک کانون قدرتمند برای جلب توریست و خلق ثروت تبدیل شده است  و یا المپیک سیدنی 2000 نیز اثرات ویژه‌ای بر توسعه شهر سیدنی برجای گذاشت. تحقیقات دیگر نشان داده که میزبانی برزیل برای جام جهانی 2014 و بازی‌های المپیک 2016 باعث شد که اقتصاد این کشور پنچ پله صعود کند.
برگزاری مسابقات ورزشی بزرگ که جلوه‌ای از «توریسم ورزشی» است نقشی مؤثر بر توسعه شهری را نشان می‌دهد. گردشگری ورزشی به دلیل اثرگذاری عمیق در ابعاد مختلف اجتماعی و زیست محیطی، به موضوع بسیار راهبردی مبدل شده است.
 گردشگری ورزشی صنعتی است که از ترکیب دو «صنعت گردشگری» و «صنعت ورزش» پدید می‌آید. گردشگری ورزشی یعنی مسافرت به دلایل غیر تجاری برای مشاهده یا مشارکت در فعالیت‌های ورزشی است و یا به عبارت دیگر سفری بر پایه تفریح یا تماشای ورزش است. امروزه ورزش ابزار مهم در ایجاد انگیزه برای مسافرت و سیاحت شده است در واقع ورزشگاه‌ها و اماکن ورزشی، بجای اینکه فقط مکانی برای فعالیت‌های حرکتی باشند در حال تبدیل شدن به یک مقصد گردشگری هستند. این مؤلفه می‌تواند باعث رونق و توسعه شهرها، سبب درآمدزایی پایدار برای شهرها و در نتیجه رشد اقتصادی کشورها ‌شود. فعالیت‌های تجاری، کسب درآمد و اشتغال زایی یکی از ثمرات اقتصادی صنعت گردشگری است. توسعه این صنعت موجب ایجاد اشتغال مستقیم مانند مشاغل هتلداری، رستوران داری و اشتغال غیرمستقیم در صنایع غذایی، بهداشت و درمان در جامعه مقصد است. از دیگر دستاوردهای توریسم ورزشی می‌توان به بهبود کیفیت زندگی مردم، ایجاد زمینه‌های توسعه در بخش‌های مختلف کشورها، تعاملات فرهنگی، برقراری تفاهم و صلح، حمایت از محیط زیست و سرمایه‌گذاری جدید برای زیرساخت‌های شهری اشاره کرد. لذا صنعت گردشگری ورزشی، بحثی استراتژیک است و منافع بسیاری را نصیب کشورهای میزبان می‌کند.


در این میان تهران و تعدادی دیگر از کلانشهرهای کشور با موقعیت ژئوپولیتیک خاص و با دارا بودن پتانسیل جغرافیایی، بستر مناسبی جهت فعالیت رشته‌های ورزشی (حتی در سطح غیررقابتی و تفریحی) هستند و به تبع آن مستعد ورود گردشگر ورزشی. در عین حال بسیاری از شهرهای کشورمان با داشتن ظرفیت‌های فراوان مانند اماکن تاریخی و هنری، مناظر و چشم انداز‌های دیدنی، فضای سبز، خدمات و نمادهای شهری، فضاهای تفریحی و سیاحتی مقصد خوبی برای گردشگرانی هستند که به واسطه میزبانی‌ رویدادهای ورزشی منطقه‌ای و بین‌المللی، می‌توانند مورد توجه قرار بگیرند.
* مدرس دانشگاه