ماشه نفتی

هنگامی که اسامی و شماره نفتکش‌های منهدم‌شده اماراتی به تفکیک منتشر شد، برای اماراتی ها چاره ای نبود جز آن که گام به گام انفجارهای پیاپی در فجیره تاریخی‌ترین بندر شیخ نشین امارات و«عروس پایانه های نفتی» این کشوررا تایید کنند.هرچندتاکنون هیچ کس مسئولیت این انفجارها را بر عهده نگرفته است و امارات نیز با سانسور خبری شدید از درز اطلاعات بیشتر از چند و چون ماجرا از جمله مکان دقیق حمله، نوع حمله، خسارات وارد شده مالی و جانی و ... جلوگیری می‌کند. یادداشت حاضر به دنبال پاسخ‌گویی به این پرسش‌هاست که این حادثه ممکن است توسط چه کسانی و با چه انگیزه‌هایی روی داده باشد و چه تبعات احتمالی در تحولات آینده منطقه‌ و حتی جهانی به جا خواهد گذاشت؟واقعیت این است که درباره عاملان حادثه انفجار در بندر فجیره چندین و چند  سناریو محتمل است.از یک طرف اختلافات بین امارات و سلطنت عمان باعث طرح این سؤال می‌شود که آیا هدف حمله فشار وارد کردن به دولت عمان است یا خیر؟ از طرف دیگر اختلاف بین خود امارتی‌ها با دولت اتحادیه ـ یعنی ابوظبی ـ
 هم سوالاتی را ایجاد می‌کند. چه بسا دزدهای دریایی سومالیایی نیز  دستی در این ماجرا دارند و... به هرحال سناریوهای متعددی می توان نام برد امابه نظر می‌رسد سه گروه اصلی پشت پرده این ماجرا می توانند باشند:1-آمریکا و متحدانش برای این‌که امارات و عربستان را علیه ایران، بیشتر از قبل تهییج و تشجیع کنند، دست به چنین اقدامی زده‌اند و می‌کوشند تا ایران و متحدان منطقه‌ای‌اش را طراح و عامل این عملیات معرفی کنند. «عبدالباری عطوان» تحلیل گر برجسته عرب می نویسد: «ممکن است که انفجارهای فجیره توسط «هسته‌ های خفته ‌ای در منطقه یا نیروهای اسرائیلی انجام شده که می‌ خواهند از آب گل‌ آلود خلیج‌ فارس ماهی بگیرند و آغاز درگیری ‌های نظامی را باعث شوند.» حتی در همین زمینه، چند روز قبل از حادثه، اداره دریانوردی آمریکا هشدار داده بود شاید ایران کشتی‌ های تجاری آمریکا، از جمله نفتکش‌ ها را هدف قرار دهد.» 2-امارات و عربستان خود در این ماجرا نقش‌آفرینی کرده‌اند تا با مقصر جلوه دادن ایران، زمینه‌ تشدید خصومت‌ورزی آمریکا علیه ایران را فراهم کرده باشند. در این سناریو، امارات و عربستان با خودزنی، در پی فشار بین‌المللی بر ایران برای تامین امنیت بیشتر انتقال انرژی به‌خصوص از تنگه هرمز هستند. به باور برخی وقتی عربستان تاکید می کند که یکی از نفتکش های آسیب دیده اش در حال سفر به آمریکا بود، این نشان دهنده آن است که عربستان قصد دارد ادعای حمله به نفتکش‌ها در آب های خلیج فارس را به منافع آمریکا ارتباط دهد و پای واشنگتن را به این ماجرا باز کند. خبردعوت امارات از یک تیم آمریکایی برای بررسی علل این حادثه  نیز بر این شائبه می افزاید. 3-گروه های مقاومت متحد ایران، دست به چنین عملیاتی زده‌اند تا این پیام جدی را به طرف مقابل تفهیم کنند که  تداوم جنایت ریاض-ابوظبی در این کشورها و همراهی با تحریم‌های آمریکا علیه تهران، بدون هزینه نخواهد بود. البته آمریکا نیز مخاطب این عملیات است تا به قدرت نامتقارن ایران برای ناامن‌سازی منطقه – در صورت نبود امنیت برای خود- پی ببرد. با وجود این، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان با اشاره به تاثیر منفی این حوادث بر سلامت کشتیرانی و امنیت عبور و مرور دریایی درباره هرگونه دسیسه از سوی بدخواهان برای برهم زدن ثبات و امنیت در منطقه هشدار دادو خواهان روشن شدن ابعاد دقیق این حادثه شد. اما فارغ از این که چه کسی در این حملات نقش داشته و چه انگیزه هایی در پس آن نهفته است، این حادثه نقطه عطفی در تحولات اقتصادی،سیاسی، امنیتی و حقوقی محیط بین المللی حوزه خلیج فارس خواهد بود.نقطه عطفی که عملاچشم انداز تحولات احتمالی دراین منطقه را در صورت بروز تنش جدی و حتی درگیری تا حد زیادی ترسیم کرد. به عبارتی آن چه در ماجرای هدف قرارگرفتن و انفجار چند نفتکش در بندر فجیره امارات  خود را نشان داد، در دونکته اساسی  نهفته است .اول این که  هر گونه تنش و درگیری در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز  به عنوان آب راه عبور حدود 30 درصد نفت مصرفی جهان به سرعت به تمام نقاط منطقه و حتی بازارهای جهانی تسری  خواهد یافت و تاثیرات مخرب خود را نشان خواهد داد  و  نمی توان انتظار داشت  تبعات درگیری یا حادثه در گوشه ای از خلیج فارس به همان گوشه منحصر بماند.
نکته دوم که شاید مهم تر باشد این که  این اتفاق نشان داد امروز خلیج فارس تنها تنگه هرمز نیست که به دلایل متعدد بین المللی و حقوقی بستن یا ناامن کردن آن هزینه زیادی داشته باشد یا بتوان با احداث خط لوله ومسیر فرعی آن را دور زد  بلکه  تنش در هر گوشه ای از این پهنه آبی به سرعت قابل تسری به کل منطقه  است. این یعنی پیامی روشن به خصوص به  امارات وعربستان  و متحدان و مشتریان نفتی آن ها که نباید به باز بودن آغوش بنادر نفتی دلخوش باشند، چرا که حادثه فجیره نشان داد چقدر شریان حیات انبارداران نفتی خلیج فارس به مویی بند است و کسی برگ برنده را دارد که بتواند ماشه نفتی را بچکاند.