« ابتکار» تازه‌ترین تحولات میان ایران، آمریکا و اروپا را بررسی می‌کند شماره تلفنی که در دسترس نیست!

محمدرضا ستاری
تشدید فشارهای ایالات متحده آمریکا علیه ایران در حالی به صورت روزافزون ادامه دارد که پس از اقدام متقابل ایران در کاهش بخشی از اقدامات هسته‌ای خود ذیل توافق برجام، دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری این کشور بار دیگر درخواست مذاکره مستقیم با ایران را مطرح کرد.
وی جمعه گذشته اعلام کرد امیدوار است مقامات ایرانی با او تماس بگیرند و مدعی شد که تنها درخواستش این است که ایران بمب هسته‌ای نسازد. ترامپ در حالی گفته که به دنبال یک توافق عادلانه با ایران است و یک مقام دیپلماتیک این کشور به شبکه خبری سی‌ان‌ان گفته که شماره تلفنی در همین خصوص در اختیار سفارت سوئیس در تهران گذاشته شده است.
همزمان با این درخواست رئیس‌جمهوری آمریکا و در حالی که گمانه‌زنی‌های مختلفی از سوی مقامات و کارشناسان داخلی در خصوص امکان مذاکره میان دو کشور مطرح می‌شود، ایالت متحده آمریکا اقدام به تحرکات نظامی در منطقه خاورمیانه کرده است. در همین راستا، دو ناو هواپیمابر به منطقه اعزام شده و روز جمعه نیز چهار فروند از بمب‌افکن‌های بی-52 این کشور در پایگاه نظامی قطر مستقر شده است؛ امری که موجب نگرانی جامعه جهانی مبنی بر قصد احتمالی ایالات متحده در خصوص تقابل مستقیم نظامی با ایران شده است.


در همین رابطه و در شرایط کنونی که توافق هسته‌ای به گفته محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران در شرایط اضطراری قرار دارد و ایران یک اتمام حجت دوماه با سایر شرکای برجام به خصوص اروپا داشته است، به گفته ناظران دو سطح تحلیل در خصوص دورنمای تحولات جاری وجود دارد.
درهای بسته مذاکره
نخستین سطح تحلیل مربوط به موضوع مذاکره است؛ امری که بسیاری از مقامات کشورمان آن را در موقعیت کنونی امکان‏پذیر ندانسته و تاکید دارند که این ایالات متحده است که میز مذاکره را ترک کرده و با توجه به 12 شرطی که وزیر خارجه این کشور برای تنش‌زدایی با ایران اعلام کرده، درهای مذاکره را بسته است.
این در حالی است که ترامپ اخیراً با دادن شماره تماسی درخواست گفت‏وگو با مقامات کشورمان را داشته است. در خصوص این اقدام رئیس‌جمهوری، برخی از کارشناسان معقتدند که این عمل در واقع نوعی بازی با افکار عمومی تلقی می‌شود و ترامپ می‌داند که ایران فعلاً قصدی برای انجام این گفت‏وگو ندارد. در همین رابطه طی روزهای گذشته شاهد بودیم که اظهارنظرهایی از سوی مقامات کشورمان مطرح شده است؛ به عنوان نمونه عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت خارجه ایران در گفت‏وگویی با اشاره به درخواست کاخ سفید برای برقراری تماس با تهران، گفته است: برای خروج از شرایط بحرانی نیاز به میانجی‌گری و یا شماره تلفن نیست. اگر آنها نیازی به مذاکره با ایران دارند، شماره ما را در اختیار دارند.
این گفته‌های عراقچی در میان برخی از کارشناسان داخلی نیز مورد تائید است، چرا که آنها نیز تاکید دارند، این ایالات متحده است که شرایط کنونی را ایجاد کرد و خود باید با تغییر سیاست‌های فعلی، گام‌های مثبتی در جهت تنش‌زدایی بردارد. به همین دلیل حشمت‌الله فلاحت‏پیشه رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز روز گذشته به خبرنگاران گفت: ایران در طول چهل سال گذشته یک بار مذاکره جدی با آمریکا را تجربه کرده و معتقدم که امروز شرایط مذاکره فراهم نیست. به همین دلیل کسی به آنها زنگ نخواهد زد.
موضوع چقدر جدی است؟
سطح تحلیل دوم مربوط به موضوع تقابل مستقیم میان دو کشور است، امری که بار دیگر به گفته بسیاری از مقامات ایرانی امکان وقوع آن منتفی است. این در حالی که برخی معتقدند با توجه به تحرکات نظامی اخیر آمریکا در منطقه این نگرانی‌های افزایش پیدا کرده است. در همین راستا چندی قبل وزیر خارجه کشورمان در سفر به نیویورک امکان جنگ در آینده‌ای نزدیک را منتفی دانسته و گفت: معتقدم ترامپ خودش به دنبال جنگ نیست، اما تیم ب متشکل از بن زاید، بن سلمان، بنیامین نتانیاهو و جان بولتون خواستار سوق‏دادن ایالات متحده به یک درگیری نظامی هستند. در چنین شرایطی، طی دو روز اخیر برخی از مقامات فعلی و سابق آمریکایی به طور علنی تصریح کرده‌اند که ایالات متحده به دنبال جنگ با ایران نیست. به طور مثال برایان هوک نماینده ویژه آمریکا در امور ایران روز گذشته طی گفت‏وگویی با روزنامه ساندی تایمز گفته که به دنبال توافق بهتر با ایران هستیم نه جنگ.
از سوی دیگر، ایلان گلدنبرگ که به مدت سه سال سرپرست تیم ایران در وزارت دفاع آمریکا بوده، طی سلسله توئیت‌هایی خواستار خاتمه بزرگ‌نمایی‌ها در خصوص جنگ با ایران شده و تصریح کرده است: از بزرگ‌نمایی دست بردارید. استقرار ناو هواپیمابر در منطقه دلیلی بر تغییر بازی استراتژیک آمریکا نیست.
به طور کلی برخی از تحلیل‌گران معتقدند که اساساً ایران علاوه بر اینکه تمامی راهبردهای خود را رو نکرده، در طول چند سال گذشته سیاستش مبنی بر پرهیز از تنش نظامی را نیز نشان داده است.
از سوی دیگر، برخی ناظران معتقدند که در صورت افزایش درگیری‌ها در منطقه، نتایج آن برای تمامی طرف‌ها قابل برآورد و بررسی نیست. به همین دلیل اروپایی‌ها با توجه به ضرب‌الاجل شصت روزه ایران که به تعابیری منجر به غافلگیری کشورهای اروپایی شده، اکنون اوضاع را برای خود بسیار پرهزینه قلمداد می‌کنند؛ به طوری که اخیراً اندیشکده شورای روابط خارجی اروپا طی گزارشی خواستار توجه جدی به اولتیماتوم ایران شده و آورده است: طبق برجام، اروپا متعهد به ارائه مزایای اقتصادی قابل توجهی در روابط با ایران است.؛ بنابراین باید فورا و سریعا گسترش روابط تجاری و اقتصادی با تهران را در دستور کار قرار دهد.
این در حالی است که بنا برگزارش خبرگزاری دویچه‏وله آلمان، امید نوری‌پور سخنگوی سیاست خارجی فراکسیون حزب سبزها در پارلمان فدرال آلمان (بوندس‌تاگ) از هایکو ماس وزیر خارجه این کشور خواسته با توجه به تشدید مناقشه در خلیج فارس، هرچه سریع‌تر به تهران برود و به هفته‏نامه اشپیگل گفته است: دولت آلمان باید برای نجات توافق هسته‌ای میان ایران و شش قدرت جهانی با جدیت بیشتری اقدام کند.