روزنامه ابتکار
1398/02/21
همزمان با پاسخ برجامی ایران و افزایش تنش‌ها، دونالد ترامپ بار دیگر پیشنهاد مذاکره را مطرح کرد
بازیگر مرددمحمدرضا ستاری
در سالگرد خروج ایالات متحده آمریکا از توافق هسته‌ای، سیر تحولات پیرامون برجام و افزایش تنش‌ها میان ایران و آمریکا به‌گونه‌ای رقم خورده که به گفته کارشناسان وقایع یک ماه قبل بسیار پیچیده‌تر و مهم‌تر از تمامی اتفاقات در طول یک سال اخیر بوده است.
آمریکا در حالی 18 اردیبهشت پارسال از برجام خارج شد که متعاقب آن در مرداد و آبان ماه 1397، دو مرحله از تحریم‌های ثانویه علیه ایران را اعمال کرد. پس از این ماجرا، در حالی سال 97 به پایان رسید که بلافاصله در سال جدید و همزمان با اعلام مقامات کاخ سفید مبنی بر دو برابر کردن فشارها علیه ایران، ابتدا سپاه پاسداران در لیست گروه‌های تروریستی وزارت خارجه آمریکا قرار گرفت و پس از آن معافیت خریداران نفت ایران نیز تمدید نشد.
این دو اقدام به گفته ناظران، سیر تنش میان تهران و واشنگتن را به نقطه جوش رسانید. در همین راستا و همزمان با تعلل سایر شرکای برجام درخصوص اقدامات عملی برای حفظ و تداوم این توافق بین‌المللی، ایران روز چهارشنبه هفته گذشته با اعلام ضرب‌الاجلی شصت روزه، بخشی از اقدامات خود ذیل برجام، یعنی فروش آب سنگین و اورانیوم را متوقف کرده و به گفته شورای عالی امنیت ملی کشور با طرف‌های برجام اتمام حجت کرد.
هر چند همان روز حسن روحانی رئیس‌جمهوری و محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان بارها تاکید کردند که این اقدام به معنی خروج از برجام نیست، اما طبق بیانیه شورای عالی امنیت ملی در صورت محقق نشدن خواسته‌های ایران مطابق با تعهدات طرف مقابل، بخشی دیگر از اقدامات ایران ذیل برجام مانند شروع غنی‌سازی و موضوع رآکتور اراک از سرگرفته خواهد شد.
اروپای نگران
شکستن سکوت برجامی ایران در مقابل سکوت معنادار سایر شرکای این توافق در حالی با واکنش‌های بسیاری در داخل و خروج روبه‌رو شد که بلافاصله برخی از مقامات اروپایی با تاکید بر اینکه خواستار حفظ برجام هستند، طی بیانیه‌ای تصریح کردند که ضرب الاجل 60 روزه ایران برای توافق هسته‌ای را نمی‌پذیرند. موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به همراه همتایانش از فرانسه، انگلیس و آلمان با بیان اینکه بسیار نگران هستیم، از ایران خواستند تا اقدامات خود را در چارچوب برجام تشدید نکند. آنها همچنین با ابراز تاسف از وضع مجدد تحریم‌های آمریکا علیه ایران و نیز با تاکید بر پایبندی کامل تهران به تعهدات هسته‌ای، اعلام کردند: تلاش‌ها برای ممکن ساختن تجارت با ایران در چارچوب اینستکس ادامه دارد.
از سوی دیگر همزمان با بیانیه اروپا، امانوئل ماکرون رئیس‌جمهوری فرانسه نیز در حاشیه نشست این اتحادیه در رومانی تصریح کرده که توافق هسته‌ای باید حفظ شود و طرف‌های برجام لازم است هرچه در توان دارند برای ماندن ایران در برجام به کار گیرند. آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان نیز در حاشیه این نشست تصریح کرد که اروپا خواستار پایبندی کامل به برجام بوده ضمن آنکه به محدودیت‌های خویش واقف هستیم، اما تمامی ابرازهای دیپلماتیک را به منظور عدم گسترش تنش‌ها به کارخواهیم گرفت.
خط قرمز ایران
این گفته‌ها در حالی مطرح میشود که طی ماه‌های گذشته دائماً مقامات ارشد ایران هشدار دادند که اروپایی‌ها حاضر به هزینه دادن در قبال برجام نیستند و تنها حمایت سیاسی از این توافق در حالی که آمریکا فشارهای خود را به طور روز افزون تشدید می‌کند، فایده‌ای برای حفظ برجام ندارد. در همین راستا، عباس عراقچی در گفت‌و‌گوی ویژه خبری سیما، ضمن تاکید مجدد بر اینکه ایران از برجام خارج نشده اما خروج مرحله به مرحله آن را در دستور کار قرار داده است، تاکید کرد: گام بعدی ایران عدم پایبندی به غنی‌سازی 3.67 و راکتور اراک خواهد بود. عراقچی همچنین در حالی که برخی از مقامات اروپایی گزینه اعمال تحریم علیه ایران را مطرح کرده‌اند، هشدار داد: بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت، خط قرمز ایران است که علاوه بر از بین بردن کامل برجام، با اقدامات بسیار قاطع ایران مواجه خواهد شد.
رفت و برگشت واشنگتن
تمامی این تحولات در روزهای چهارشنبه تا جمعه گذشته در حالی صورت گرفت که به ناگهان و در حالی که ایالات متحده فلزات سنگین ایران را بر خلاف مقررات تجارت جهانی مشمول تحریم قرار داد، دونالد ترامپ بار دیگر خواستار گفتوگو با مقامات کشورمان شد. او در پاسخ به این سوال که آیا خطر تقابل نظامی را جدی می‌بیند، گفت که امیدوارم اینچنین نباشد، اما آنچه خواستارش هستم، این است که مقامات تهران با من تماس بگیرند. البته ترامپ بلافاصله مدعی شد که جان کری وزیر سابق خارجه آمریکا به ایرانی‌ها گفته که چنین کاری را نکنند که این امر موجب نقض قانون لوگان بوده و وی باید تحت تعقیب قضایی قرار بگیرد! او همچنین در بخش دیگری از سخنان خود گفت که ما فقط از ایران می‌‌خواهیم که سلاح هسته‌ای نداشته باشد و این خواسته زیادی نیست. ما به دنبال آسیب زدن به ایران نیستیم و می‌توانیم به یک توافق عادلانه دست پیدا کنیم.
صحبت‌های اخیر ترامپ و آنچه از آن به سیاست پاندولی یا رفت و برگشتی کاخ سفید تعبیر میشود، در حالی مطرح شده که علاوه بر افزایش بی‌سابقه تحریم‌های آمریکا بر علیه ایران، خطر تقابل نظامی نیز موجب نگرانی‌های گسترده‌ای در سطح منطقه و جهان شده است. آمریکا روز گذشته چهار فروند از هواپیماهای بی52 خود را در قطر مستقر کرده و ناو آبراهام لینکلن را نیز به منطقه اعزام کرده است؛ امری که به گفته رسانه‌های آمریکایی تمامی مواد لازم برای شروع یک جنگ را فراهم ساخته است.
به همین دلیل و به گفته ناظران دو سطح تحلیل برای صحبت‌های اخیر ترامپ وجود دارد. نخست از منظر دکترین بازیگر دیوانه که گفته میشود ترامپ در حال اجرای این نقش است؛ نقشی که با بر هم زدن نظم موجود به دنبال ایجاد یک نظم دلخواه است. ترامپ همانطور که در طول دو سال نیم گذشته نشان داده، از یک خط مشی ساده و در عین حال پیچیده پیروی می‌کند. این خط مشی به گفته کارشناسان همان استراتژی آشوب، ابهام، جای خالی و ضربه است.
به همین دلیل او می‌داند که در شرایط کنونی اگر امکان مذاکره‌ای هم فراهم شود، می‌تواند علاوه بر بهره‌برداری از مانورهای بسیار وسیع رسانه‌ای، امتیازات کمتری از نیز پای میز مذاکره به طرف مقابل واگذار کند. همچنین در صورت عدم پاسخ از سوی تهران، این امر برای او می‌تواند نوعی بازی با افکار عمومی مبنی بر پیش قدم شدن برای تنش‌زدایی قلمداد شود. به همین دلیل مهدی مطهرنیا استاد روابط بین‌الملل و آینده‌پژوه سیاسی معتقد است که باید کاملاً نسبت به این اقدام ترامپ مراقب بود. او نه یک نفر بلکه یک جریان بسیار پیچیده است که به خوبی می‌دانند با بی‌نظمی آشوب‌ناک نمی‌توان با نظم کلاسیک برخورد کرد. در نتیجه ترامپ در این بازی نقطه تعادل را یافته و از آن به نفع تعادل خود استفاده می‌کند.
از سوی دیگر سطح تحلیل دوم می‌گوید که ایالات متحده علی‌رغم تهدیدات و اقدامات روزافزونش جهت افزایش فشار بر ایران، اکنون ادامه این سیاست را برای خود پرهزینه می‌بیند. این از گفته برخی از مقامات واشنگتن پیداست که تاکید دارند اقدامات ایران جدی است، به طوری که وزارت خارجه آمریکا روز گذشته در بخشی‌هایی از بیانیه خود اعلام کرده است: به دنبال جنگ با ایران نیستیم و ترامپ امیدوار است روزی با مقامات ارشد ایران دیدار کند.
به گفته ناظران، ایران از چند اهرم مهم در شرایط کنونی برخودار است. نخست همانطور که چند بار هم از سوی مقامات کشور اشاره شد، قطع همکاری‌هایی نظیر کنترل مواد مخدر و به خصوص مهاجران می‌تواند برای اروپایی‌ها نگران کننده باشد. مسئله دوم موضوع تنگه هرمز است که در صورت بالا رفتن قیمت نفت، تبعات قابل ملاحظه‌ای را برای جامعه جهانی در بر خواهد داشت. مسئله سوم توان ایران برای بر هم زدن استراتژی طرف مقابل در منطقه با توجه به نیروهای نزدیک به ایران است. تمامی این موارد می‌تواند برای بالا بردن هزینه‌ها برای طرف‌های مقابل تعیین‌کننده باشد، به همین دلیل است که کارشناسان شواهدی را برای چرخش مواضع آمریکا در مقابل ایران مورد اشاره قرار می‌دهند. شواهدی نظیر لغو سفر مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا به آلمان و دیدار وی از بغداد و لندن. در آنجا بود که ناگهان علی‌رغم گفته‌های قبلی آمریکا، موضوع همکاری در مرحله اول اینستکس با ایران مطرح شد و بلافاصله اخباری مبنی بر سفر مهم ریچارد مور، معاون سیاسی وزارت خارجه انگلیس به تهران در روز پنجشنبه منتشر شد. در همین راستا، می‌توان اینگونه برداشت کرد که ایالات متحده در شرایط کنونی و در حال افزایش فشارها بر روی ایران، ادامه این سیاست را بسیار پرهزینه و حتی خطرناک تلقی کرده و به دنبال چرخش مواضع است. مسئله‌ای که ریچارد نفیو معمار تحریم‌های ایران در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما در کتاب هنر تحریم‌ها بر روی آن تاکید ویژه‌ای کرده است: اینکه سیاست تحریم و فشار از یک جا به بعد اگر منجر به تغییر رفتار طرف مقابل نشود، می‌تواند به ناگهان موجب فروریزش ساختار آن شده و به شکست بینجامد.
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب در دیدار جمعی از طلاب حوزه‌های علمیه کشور
گفتمان‌های انقلابی را تقویت کنید
محمدعلی وکیلی
هنوز کارتی رو نکردهایم
دلایل عبور جریان‌ها و احزاب سیاسی از انتخابات یازدهمین دوره مجلس بررسی شد
سایه 1400 بر انتخابات مجلس
چرا سازوکارهای تامین مالی ترک اعتیاد ناکارآمد هستند؟
اعتیاد، بیماری بدون بیمه
کوپن الکترونیکی به بازار کالاهای اساسی ثبات می‌دهد؟
کالابرگ در راه اقتصاد ایران
کوپن الکترونیکی به بازار کالاهای اساسی ثبات می‌دهد؟
کالابرگ در راه اقتصاد ایران
چرا بازار تاریخی تبریز طعمه آتش شد؟
تاریخ تبریز در آتش سوخت
اهمیت رده‌بندی سنی فیلم‌های سینمایی برای خانواده‌ها و اهالی سینما مرور شد
ورود زیر 18 سال ممنوع
همزمان با پاسخ برجامی ایران و افزایش تنش‌ها، دونالد ترامپ بار دیگر پیشنهاد مذاکره را مطرح کرد
احمد مازنی در گفتوگو با «ابتکار» مطرح کرد
استفاده از ظرفیت دیپلماسی پارلمانی برای رفع موانع برجام
سخنگوی شورای نگهبان:
بررسی طرح اصلاح قانون انتخابات در شورای نگهبان ادامه دارد
رئیس سازمان بازرسی کل کشور مطرح کرد
ارسال گزارش تخلفات بازار خودرو به رئیس قوه قضائیه
رئیس سازمان بازرسی کل کشور مطرح کرد
ارسال گزارش تخلفات بازار خودرو به رئیس قوه قضائیه
آزمون سخت اروپا
