تدوین آئین‌نامه تماشاخانه‌های خصوصی در کشاکش دولت، خانه تئاتر و انجمن صنفی یک بام و سه هوا

قرار است برای سالن‌های خصوصی تئاتر آئین‌نامه‌ای تدوین شود. یک‌سال است این قرار گذاشته شده ولی کشمکش اولیه آن تمام نشده؛ تدوین این آئین‌نامه حق چه کسی است؟ دولت، خانه تئاتر یا انجمن صنفی تماشاخانه‌های خصوصی؟ این روزها در کنار همه هیاهوها و فریادهای برآمده از مشکلات روزمره در یک گوشه‌، کاغذی بر زمین افتاده و سه تن دورش نشسته‌اند: دولت، خانه تئاتر و انجمن تماشاخانه‌های خصوصی. کاغذ، «آئین‌نامه تماشاخانه‌های خصوصی» است. آن‌که دستش را روی کاغذ گذاشته تا کسی گوشه‌ای از آن را هم تغییر ندهد، دولت است. کنارش، خانه تئاتر سعی می‌کند هر طور شده لای این کاغذ را ببیند. کمی آن‌طرف‌تر، نظاره‌گر این ماجرا همان کسی است که آئین‌نامه برای او تدوین می‌شود؛ انجمن صنفی تماشاخانه‌های خصوصی.
یک سال کش و قوس
این نخستین بار است که پس از حدود ۱۰ سال، سه طرف برای این هدف تلاش می‌کنند. یک دهه از راه‌اندازی تماشاخانه‌های خصوصی در ایران به شکل آنچه امروز می‌شناسیم، می‌گذرد و یک سال است که زمزمه تدوین آئین‌نامه‌ای برای این سالن‌ها به گوش می‌رسد؛ سندی که قرار است به تشریح جایگاه، وظایف و حقوق مدیران سالن‌ها، تماشاگران، صنف تئاتر و اداره‌کل هنرهای نمایشی به‌عنوان طرف دولتی بپردازد.
به گزارش ایلنا، سال گذشته با حضور شهرام کرمی در اداره‌کل هنرهای نمایشی، روند تدوین این آئین‌نامه سرعت گرفت؛ ابتدا طرح اولیه‌ای در چند برگ از سوی این اداره‌کل برای دریافت پیشنهاد و انتقاد به انجمن صنفی تماشاخانه‌های خصوصی ارسال شد. اما بر اساس آنچه شاهین چگینی، رئیس این انجمن گفت، این نسخه ابتدایی دارای ایرادها و کاستی‌های اساسی بوده است. به گفته چگینی، پس از مدتی نسخه کامل‌تری در حدود ۱۰ صفحه این‌بار از سوی خانه تئاتر برای انجمن فرستاده شد اما آن‌هم به اعتقاد هیات مدیره انجمن، دارای مشکلاتی بود و منافع تماشاخانه‌های خصوصی در آن لحاظ نشد.


انتشار نسخه پیش‌نویس آئین‌نامه
با گذشت حدود یک‌سال از پیگیری جدی موضوع تدوین آئین‌نامه تماشاخانه‌های خصوصی، خانه تئاتر در اختتامیه شانزدهمین دوره گرامی‌داشت هفته تئاتر، نسخه‌ای از پیش‌نویس آئین‌نامه مدنظر خود را در قالب کتابچه‌ای ارائه کرد؛ سندی در ۲۱ ماده، ۹۰ بند و ۴۳ وند شامل تاریخچه و مدخل، شرح موارد و وظایف هر بخش. انتشار نسخه آئین‌نامه موردنظر خانه تئاتر در حالی رخ داد که شهرام کرمی، مدیرکل هنرهای نمایشی گفت که نسخه نهایی آئین‌نامه، مراحل نگارش را تمام کرده و تدوین شده است.
مشورت خواستن، وظیفه خانه تئاتر نبود
محمودرضا رحیمی، سخنگوی خانه تئاتر و دبیر کارگروه تدوین پیش‌نویس آئین‌نامه تماشاخانه‌های خصوصی درباره چگونگی همکاری با صنف تماشاخانه‌های خصوصی در تدوین این نسخه پیش‌نویس، به این نکته اشاره کرد که نسخه پیشنهادی اولیه از سوی اداره‌کل هنرهای نمایشی، پیش از خانه تئاتر در اختیار صنف قرار گرفته اما از طرف این اداره‌کل به صورت شفاهی به او گفته شده که استقبال چندانی از سوی انجمن صنفی تماشاخانه‌های خصوصی صورت نگرفته و انجمن معتقد بوده با توجه به شرایط فعلی تماشاخانه‌ها، وضع چنین تصمیماتی در قالب یک آئین‌نامه، نشدنی است.
او با تاکید بر اینکه «وظیفه ما نبود از انجمن صنفی تماشاخانه‌های خصوصی مشورت بخواهیم، چون اداره‌کل هنرهای نمایشی کار تدوین نسخه پیش‌نویس را از ما خواسته بود.» ادامه داد: «فکر کردیم حالا که بزرگ‌ترین تشکل صنفی تئاترمان، خانه تئاتر است، بهتر است در این خانه برای تدوین آئین‌نامه، تعداد نفرات بیشتری حضور داشته باشند. در نهایت وقتی نسخه پیش‌نویس ابتدایی را برای مسئول صنف تماشاخانه‌دارها فرستادم. او با وکیلش مشورتی داشت و اعتراضی منطقی کرد مبنی بر اینکه صنف خودش یک شورای داوری دارد. ما هم گفتیم چه بهتر، در آئین‌نامه برای اموری مانند داوری و نظارت، از سه نهاد خانه تئاتر، انجمن صنفی تماشاخانه‌های خصوی و اداره‌کل هنرهای نمایشی هرکدام یک نماینده حضور داشته باشد؛ این پیشنهادی بود که در سند پیش‌نویس هم لحاظ شد.»
روایت محمودرضا رحیمی درباره روند تدوین نسخه پیش‌نویسی که به تازگی از طرف خانه تئاتر منتشر شده، شنیدنی است؛ او در این باره گفت: «ما در ۲۵ شهریور سال ۹۷ نسخه پیش‌نویس فعلی را که اکنون منتشر کرده‌ایم به شهرام کرمی تقدیم کردیم و بعد از آن دیگر از ماجرا بی‌خبر بودیم تا اینکه او گفت مواردی در این نسخه پیشنهادی مخالف با قانون است.»
بندهای دردسرساز
نگاهی گذرا به چند ماده این نسخه پیش‌نویس که به تازگی منتشر شده، حاوی نکات جالبی است. در ماده یک این سند که به تعریف تماشاخانه خصوصی اشاره دارد، «استثناهایی» ذکر شده که جالب توجه است: «تماشاخانه‌های خصوصی که وارد حیطه‌های کلیشه‌ای صرف و نمایش‌های شادی‌ساز با تشخیص مدیر مسئول و یا صاحب امتیاز به قصد تامین منافع مالی {شوند}، در متن این آیین‌نامه قرار نمی‌گیرند. تشخیص این موارد نیز توسط شورای راهبردی (ماده ۱۳ همین آیین‌نامه) و نمایندگانی از اداره‌کل هنرهای نمایشی، نماینده منتخب تماشاخانه‌های خصوصی و نماینده خانه تئاتر خواهد بود.»
در ماده پنج آئین‌نامه هم با عنوان چشم‌انداز بر این موضوع تصریح شده که خودکفایی تئاتر را باید از تعامل بین سه بخش تعاون، دولت و بخش خصوصی ایجاد کرد و تاکید شده: «حصول به خودکفایی تماشاخانه تا رسیدن به کمپانی تئاتر به عنوان مهم‌ترین چشم‌انداز این آیین‌نامه بستگی به ادامه قدرتمند روند حمایت‌های دولت دارد.»
دولت کجاست؟
یکی از نکات ضروری در چنین آئین‌نامه‌ای قطعا شفاف شدن نحوه و میزان کمک دولت به تماشاخانه‌های خصوصی تصریح شده در این سند است. در سند «سیاست‌‌های هنرهای نمایشی» مصوبه سال ۱۳۷۸ شورای عالی انقلاب فرهنگی در بند مرتبط با «حمایت دولت» به‌طور صریح چنین آمده است: «با توجه به بند۲۴ از اصول سیاست فرهنگی، دولت موظف است شرایط مادی و معنوی لازم را برای تولید نمایش و ایجاد مکان‌های نمایشی در سراسر کشور فراهم آورد و حمایت لازم را برای گسترش و اعتلای هنر تئاتر انجام دهد.»
پایان عصر بلیت‌های 500 هزار تومانی تئاتر
چیزی تا رونمایی از آئین‌نامه‌ای که قرار است در نهایت تصویب شده و برای تماشاخانه‌های خصوصی لازم‌الاجرا شود نمانده است؛ آئین‌نامه‌ای که هنوز از جزئیات نهایی آن به طور دقیق خبری در دست نیست. اما شاهین چگینی ویژگی‌های یک آئین‌نامه مطلوب برای تماشاخانه‌های خصوصی را این‌گونه توصیف کرد: «اولین مسئله مربوط به نحوه درجه‌بندی تماشاخانه‌هاست. در این‌صورت ما با تعدادی تماشاخانه طرفیم که طبق این استانداردهای مشخص درجه‌بندی می‌شوند و مثلا رتبه A, B, C می‌گیرند. بعد از آن، شورای صنفی براساس این درجه‌بندی تصمیم می‌گیرد که سقف و کف قیمت بلیت نمایش در هر کدام از این سالن‌ها چقدر می‌تواند باشد و دیگر با بلیت‌های ۲۰۰ و ۵۰۰ هزار تومانی مواجه نخواهیم بود.»
سایر اخبار این روزنامه