روزنامه ابتکار
1398/02/08
آیا حاضریم برای حفظ کتابفروشی‌ها، از نمایشگاه‌های کتاب خرید نکنیم؟ غول بزرگ پاتوق‌های فرهنگی را می‌بلعد
فاطمه امینالرعایاکتابفروشی کوچک قدیمی محله پاتوق همیشگی‌اش بود. هر وقت فرصتی داشت راهش را کج می‌کرد تا هم چند جمله‌ای با کتابفروش گپ بزند و هم خودش را لابه‌لای انبوه ورق‌ها گم کند و چند دقیقه‌ای از هیاهوی زندگی شهری فاصله بگیرد. در آخرین گفت‌وگویش، آقای کتابفروش می‌گفت دیگر بازار خراب شده و به فکر تعطیل کردن کتابفروشی است. می‌گفت مردم می‌آیند کتاب‌ها را ورق می‌زنند اما می‌روند از نمایشگاه با تخفیف کتاب‌های‌شان را می‌خرند. می‌گفت دیگر دخل و خرجش با هم نمی‌خواند...
چند ماهی است که هرازگاهی خبر تعطیل شدن کتابفروشی‌های قدیمی را می‌شنویم. وضعیت در شهرستان‌ها به مراتب از تهران بدتر است. مشکلات برای این صنف هر روز بیشتر از روز گذشته میشود. ضروری نبودن حضور کتاب در سبد خرید خانواده‌ها، افزایش قیمت کتاب به دنبال افزایش قیمت کاغذ، بالا رفتن هزینه‌های جاری این صنف و... از جمله مسائلی هستند که این قشر فرهنگی هر روز با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند. یکی دیگر از مهم‌ترین مشکلاتی که بر سر راه ادامه حیات کتابفروشی‌ها وجود دارد، برگزاری نمایشگاه‌های کتاب با عناوین مختلف و با درصد تخفیف‌های گوناگون است. ناشران با شرکت در این نمایشگاه‌ها با حذف توزیع‌کنندگان و کتابفروشان، مستقیما کتاب‌ها را به مخاطبان می‌فروشند تا هم قیمت برای مخاطبان پایین‌تر باشد و هم سود خودشان بیشتر! اما آیا در درازمدت این اقدام ناشران، به نوعی مرگ تدریجی منجر نخواهد شد؟
سه عنصر ناشر، پخش‌کننده و کتابفروش چرخه نشر را کامل می‌کنند که با حذف هر یک، به ادامه این چرخه آسیب وارد میشود. کتابفروشی‌ها در این میان به دلیل ایفای نقش ویترین در طول سال اهمیت ویژه‌ای دارند که ناشر و مخاطب هر دو با آن سروکار دارند و از بین رفتنش به هر دو آسیب می‌رساند.
چند سالی است که موضوع فروش فیزیکی کتاب در نمایشگاه بین‌المللی کتاب و برتری وجهه فروشگاهی به نسبت نمایشگاهی آن و آسیبش به اقتصاد کتابفروشان محل بحث اصحاب اندیشه و فرهنگ است. بارها درباره آسیب‌های فروش فیزیکی کتاب توسط ناشران در این نمایشگاه گفت‌وگو شده است تا جایی که در طول چند سال اخیر برخی از ناشران با تاکید بر اهمیت نقش کتابفروشان، برای حمایت از آن‌ها از شرکت در نمایشگاه بین‌المللی کتاب به عنوان بزرگ‌ترین نمایشگاه یا بهتر بگوییم بزرگ‌ترین فروشگاه کتاب شرکت نمی‌کنند، اما ما به عنوان مخاطبان و حلقه پایانی زنجیره نشر در قبال حفظ این پاتوق‌های فرهنگی چه وظیفه‌ای داریم؟ آیا حاضریم از تخفیف درنظر گرفته شده چشم‌پوشی کنیم تا کتابفروشی‌ها را زنده نگه داریم؟
گفت‌وگوی مردمی با بازدیدکنندگان نمایشگاه کمی مشکل است. به دلایلی نامعلوم مردم علاقه‌ای ندارند با خبرنگاران گفت‌وگو کنند، حتی اگر نام و نشانی از آن‌ها ذکر نشود. اما در این میان علی و دوستش که از یکی از استان‌های شمالی به نمایشگاه آمده‌اند، حاضر می‌شوند چند دقیقه‌ای درباره موضوع صحبت کنند. علی می‌گوید امسال بن‌های دوستانش را هم جمع کرده که برای همه کتاب بخرد. او می‌گوید حدود 900 هزار تومان از نمایشگاه کتاب خریده است. او در پاسخ به این سوال که آیا اگر نمایشگاه کتاب تنها جنبه نمایشگاهی داشته باشد، باز هم در آن شرکت می‌کنید تا تازه‌های نشر را ببینید، می‌گوید: باید در شرایطش قرار گرفت اما به نظر من دیدار با اهل قلم یا تنها اطلاع از تازه‌های نشر جواب نمی‌دهد، مثلا در نمایشگاه مطبوعات چندان از نشست‌ها و برنامه‌ها استقبال نمی‌شود و بیشتر از فروش کتاب استقبال میشود. البته من شخصا در نمایشگاهی که تنها نمایشگاه باشد شرکت می‌کنم.
او می‌گوید چند وقتی است که مطالبی را در شبکه‌های اجتماعی درباره آسیب فروش کتاب در نمایشگاه به کتابفروشان خوانده است. او معتقد است باید سیاستگذاران به این بخش فکر کنند نه مخاطبان و باید راهکاری اندیشیده شود که مردم بیشتر به سمت کتابفروشی‌ها سوق داده شود، مثلا همزمان با نمایشگاه کتاب در کتابفروشی‌ها هم کتاب‌ها با تخفیف به فروش برسند. او می‌گوید باید راهکاری فرهنگی پیدا شود که هم مردم از کتابفروشی‌ها کتاب بخرند هم نمایشگاه کتاب خلوت نشود.
دختر و پسری خسته روی پله‌های روبه‌روی شبستان نشسته‌اند، چندین نایلون هم کنارشان روی زمین چیده شده است. وقتی می‌فهمند می‌خواهم برای روزنامه با آن‌ها گفت‌وگو کنم، گارد می‌گیرند. علاقه‌ای ندارند به سوالات پاسخ بدهند. به آن‌ها اطمینان میدهم که اسم و مشخصات‌شان را نمی‌نویسم. دختر می‌گوید در طول سال هم زیاد کتاب می‌خرد اما الان فقط دو کتاب خریده است. او ادامه می‌دهد: ترجیح میدهم کتاب‌های عمومی و ادبی را در طول سال از کتابفروشی‌ها تهیه کنم. الان هم فقط دو کتابی را خریده‌ام که به سختی در کتابفروشی پیدا می‌کنم و کتاب‌های تخصصی هستند و بیرون از نمایشگاه قیمت بسیار بالایی دارند.
او ادامه می‌دهد: در محل ما یک کتابفروشی خوب وجود دارد که ترجیح میدهم از آنجا کتاب‌های مورد نیازم را تهیه کنم تا آنجا هم بتواند فعالیت کند.
یک گروه دانش‌آموزی در سایه دیوار شبستان دور هم نشسته‌اند و غذا می‌خورند. اطراف هرکدام‌شان حداقل دو سه نایلون کتاب است. اجازه می‌گیرم که چند سوال بپرسم. هرکدام بین 150 تا 300 هزار تومان کتاب خریده‌اند که بیشترشان هم رمان و ادبیات معاصر است تا کتاب‌های درسی. یکی از آن‌ها می‌گوید بار اولی است که نمایشگاه آمده و این هم از طرف مدرسه است.
از آن‌ها می‌پرسم در طول سال چقدر از کتابفروشی‌ها کتاب می‌خرید؟ یکی می‌گوید کم، دیگری می‌گوید بیشتر کتاب امانت می‌گیریم، دیگری می‌گوید اصلا کتاب نمی‌خریم و... می‌پرسم اگر بدانید که خرید از نمایشگاه کتاب ممکن است به کتابفروشان آسیب بزند، باز هم حاضرید به خاطر تخفیف از نمایشگاه خرید کنید؟ با تعجب نگاهم می‌کنند! باورشان نمی‌شود ممکن است فروش کتاب در نمایشگاه چنین عواقبی داشته باشد و می‌گویند اگر بدانند چنین اتفاقی می‌افتد دیگر از نمایشگاه کتاب نمی‌خرند.
درست است که حمایت از اصناف، بیشتر نیازمند برنامه‌ریزی‌های دولتی و کلان است اما نباید از اهمیت نقش ما به عنوان مردم و مصرف‌کننده هم در بازار نشر غافل شد. شاید لازم باشد این‌بار کمی بیشتر به نقش خودمان در حفظ این پاتوق‌های فرهنگی مهم فکر کنیم و به اندازه خودمان گامی در جهت کمک به ادامه حیاتش برداریم.
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» از رقابت انتخابات درون‌حزبی میان برنی سندرز و جو بایدن گزارش می‌دهد
علیرضا صدقی
حبس مدیران در کلیدواژه‌های تکراری
«ابتکار» از نبود گفتمان‌سازی بین جریان‌های سیاسی گزارش می‌دهد
جریان‌های سیاسی در بن‌بست گفتمانی
چالش‌های تعیین کرایه تاکسی‌ها بررسی شد
مستقیم، امسال چند؟
آیا حاضریم برای حفظ کتابفروشی‌ها، از نمایشگاه‌های کتاب خرید نکنیم؟
غول بزرگ پاتوق‌های فرهنگی را می‌بلعد
وزارتخانه شدن میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همچنان در بی‌خبری است
هشدار وزارت اطلاعات به تبعات عدم حفظ میراث تاریخی
رضا میرکریمی:
مدیریت ما است که شرایط را بد می‌کند
«ابتکار» به‌مناسبت هفته کاروکارگر وضعیت معیشتی کارگران را بررسی می‌کند
کارگر و کارفرما قربانی تورم!
شخص ترامپ به دنبال جنگ با ایران نیست
آیت‌الله مکارم شیرازی:
اساس وهابیت بر کشتن انسان‌های بی‌گناه است
پایان کار شاگردان بنا در روز نخست قهرمانی آسیا با ۲ طلا و ۲ برنز
رئیس قوه قضاییه:
ظرفیت‌های دیوان عالی کشور باید احیا شود
با صدور احکام جداگانه از سوی وزیر کشور
روسای ستاد انتخابات و امنیت انتخابات تعیین شدند
شباهت‌ها و تفاوت های انقلاب های عربی و آفریقایی
