چند جانبه‌گرایی امریکایی و منافع ملی ایران

محمود اشرفی ‪-‬ انگاره چند جانبه‌گرایی مفهوم حسن همجواری و مساعی جمعی بر ای تحکیم صلح جهانی را به ذهن می‌آورد. این مفهوم با بار معنایی مثبت‌‌ که نشانگر تلاش در راستای توسعه پایدار است، سازمان ملل را برآن داشت که 24 آوریل را‌‌ به عنوان روز بین‌المللی چند جانبه‌گرایی نام‌‌گذاری کند. اما اقدامات اخیر ایالات متحده امریکا که‌‌ تحت عنوان حرکت جمعی کشورها و مساعی جمعی صورت می‌گیرد به هیچ وجه در فهرستگان حرکت‌های چند جانبه ‌گرایی جای‌ نمی‌گیرد. کنش سیاسی اخیر امریکا در مورد‌‌ تحریم ایران در چنین راستایی قرار دارد.این کنش سیاسی فرا قاره‌ای امریکا با قوانین بین المللی‌‌ انطباق ندارد. این حرکت سیاسی مریکا که از آن می‌‌توان به عنوان «شبه چند جانبه‌‌گرایی» نام برد یک حرکت سیاسی بوده که از دو لایه تشکیل‌ می‌‌شود. لایه نخست اعمال فشار سیاسی و اقتصادی بر کشور‌های دیگر به ویژه‌‌ کشور‌های اروپایی بوده که خصومت چندانی با ایران نداشته و حتی از طریق پایبندی به برجام به شیوه دیپلماتیک‌‌ در راه حل مسایل‌‌ تلاش می‌کنند. در مورد این گونه کشورها امریکا نه از طریق مساعی جمعی مبتنی بر چند جانبه ‌گرایی بلکه از طریق تهدید و فشار نیات سیاسی خود را اعمال‌ می‌‌کند. این شیوه عمل سیاسی مبتنی بر دیپلماسی شبه چند جانبه‌گرایی را می‌توان‌‌ دیپلماسی اجبار «‌‌ ‌‌Forced diplomacy»
نامید.
گروه دیگری از کشور‌ها که در این حرکت شبه چند جانبه‌گرایی امریکا قرار دارند؛ عمدتا شامل کشور‌‌‌های منطقه به‌ویژه کشور‌های کرانه جنوبی خلیج فارس است. اساس همراهی این کشور‌ها با امریکا‌‌ نه نیات مبتنی بر اصول چند‌‌ جانبه ‌گرایی بلکه بر حول محول رقابت‌‌‌های منطقه ای و اختلافات‌‌ قومی و مذهبی است.
پارادایم یا انگاره‌‌ ذهنی سیاست‌سازان ایالات‌‌ متحده امریکا در‌‌ اساس شیوه عمل سیاسی منطبق بر یک جانبه‌‌گرایی است‌‌ شیوه ‌ای که با توسل به زور و استفاده از اختلافات منطقه ای به‌‌ عنوان یک‌‌ کنش دیپلماتیک‌‌ چند جانبه‌گرایانه نشان داده می‌‌شود. در جنین شرایطی وظایف ملی ما به جای تند خویی‌های سیاسی؛ در پیش گرفتن شیوه‌‌‌های اصولی‌‌ دیپلماتیک در راستای دفاع از منافع ملی است. اکنون امریکا به جای رویارویی نظامی‌‌ شیوه‌‌‌های دیپلماتیک را بر گزیده و ایران نیز با چنین شیوه‌‌‌‌هایی باید با این فشار‌ها‌‌ مقابله کند. شکایت از اقدامات امریکا به مراجع بین‌المللی نخستین گام در راه پیش رو است. بر کنار از برخی اختلاف سیلقه‌‌‌‌ها و نظر‌ها پیرامون کنش‌‌‌‌های منطقه‌ای ایران تمامی‌‌ مردم ایران باید بر این نکته آگاه شوند که تلاش‌‌ در راه حفاظت از منافع ملی به دور از سلایق و نظامات حاکم بر کشور یک وظیفه ملی است.