روزنامه ایران
1398/02/04
مأموریت دشوار
رئیس جمهوری در حالی که سیلاب تقریباً نیمی از کشور را فراگرفته، رئیس دانشگاه تهران را مأمور تشکیل «هیأت ویژه تدوین گزارش ملی سیلاب‌ها» کرد و به همراه آن 110 سؤال را نیز مشخص کرده و از هیأت خواسته است پاسخ‌های معتبر و دقیق به آنها ارائه کنند. حسن روحانی در بهمن 1395 نیز هیأت مشابهی را برای بررسی حادثه ساختمان پلاسکو تشکیل داد. آن اقدام در فضایی که تصور می‌شد شهردار سابق تهران کاندیدای ریاست جمهوری سال 1396 و رقیب حسن روحانی است، از سوی برخی، سیاسی و اقدامی برای تضعیف شهردار تهران تلقی شد. گزارش خلاصه‌ای که از عملکرد هیأت ویژه تدوین گزارش حادثه پلاسکو در فروردین 1396 منتشر شد – بالاخص گزارش بخش حقوقی – نشان داد که مجموعه‌ای از قصورها و تقصیرها که برخی از آنها متوجه دستگاه‌های دولتی شده بود، در بروز حادثه پلاسکو نقش داشته‌اند. فضای انتخاباتی سال 1396 و عدم انتشار گزارش تفصیلی کارگروه‌های ششگانه آن هیأت که تا به امروز ادامه یافته، سبب شد بازتاب عمومی گسترده‌ای از آن گزارش ایجاد نشود، اگرچه امروز زمان مناسبی است که گزارش‌های کامل کارگروه‌های هیأت که یکی از اعضای آن خبر تکمیل شدن آنها را منتشر کرده بود، اکنون و در فضای تشکیل «هیأت ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها» منتشر شود.
«هیأت ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها» در حالی که تجربه هیأت مربوط به حادثه پلاسکو را پشت سر خود دارد، اما مأموریت بسیار دشوارتری را بر عهده دارد. حادثه سیل بسیار گسترده‌تر از رخداد آتش‌سوزی در ساختمان پلاسکو است و تقریباً نیمی از ایران را در بر گرفته است. فروریزی ساختمان پلاسکو اگرچه بازتاب ملی داشت، اما حادثه‌ای مهم برای شهر تهران و فضای عمومی آن به حساب می‌آمد. هیأت تعیین‌شده توسط رئیس جمهوری با نقطه‌ای مشخص از شهر تهران و مشخصات معینی از یک ساختمان سر و کار داشت. مسأله سیل به کلی متفاوت است و احتمالاً همین گستردگی و اهمیت سبب شده است فهرستی از 110 سؤال در 14 عرصه مختلف پیوست حکم ریاست هیأت ویژه شود تا کم و کیف کار با دقت بیشتری برای هیأت مشخص شده باشد.
هیأت ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها در شرایطی تشکیل میشود که جامعه ایران کم‌اعتمادتر از گذشته شده و هیأت برای جلب اعتماد مردم به دقت، اعتبار، بی‌طرفی و جدی بودن کاری که انجام می‌دهند باید زحمت مضاعفی را متحمل شوند. سیلاب ابهامات بسیاری در ذهن مردم درخصوص کارکرد نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی و سطح آمادگی‌ها پدید آورده است. مردم به یکباره و در شرایطی که کشور در خشکسالی به سر می‌برده با ابهامات جدی درباره تغییرات آب و هوایی کشور و آینده آن مواجه شده‌اند. همچنین این پرسش به صورت جدی مطرح است که سطح آمادگی و تاب‌آوری کشور تا چه اندازه است و مردم تا کجا می‌توانند به آمادگی نهادها و آینده بهبود میزان آمادگی‌ها اعتماد کنند. هیأت ویژه تدوین گزارش حادثه پلاسکو در شرایطی فعالیت خود را آغاز کرد که هنوز مرجعیت شبکه‌های اجتماعی در جامعه ایرانی به اندازه امروز نرسیده بود. شبکه‌های اجتماعی یکی از مهم‌ترین ابزارهای ارتباطی جامعه ایران شده‌اند و متأسفانه شایعات و اخبار نادرست و عموماً ضداعتماد و سرمایه اجتماعی نیز در درون آنها جریان دارد. هیأت ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها تمهیدی است که برای تولید گزارشی معتبر که بر این فضای بی‌اعتمادی غلبه کند اندیشیده شده است.
هیأت همچنین به یکی از نهادهای اجتماعی که هنوز تا اندازه زیادی معتبر است متصل شده است. نهاد دانشگاه به‌عنوان جایگاه تشکیل این هیأت در نظر گرفته شده و 20 شخصیت دانشگاهی که عمده ایشان صرفاً دلمشغولی‌های علمی داشته‌اند و در مجامع علمی مرتبط شناخته‌شده هستند، حلقه واسطی شده‌اند که نهاد دانشگاه را به مسائل اساسی کشور متصل کنند. تجربه هیأت ویژه گزارش ملی حادثه پلاسکو و هیأت اخیر، دو نمونه از مراجعه نظام حکمرانی به دانشگاه برای انجام کارهای عمیق و مولد سرمایه اجتماعی است.
گستره سؤالاتی که در پیوست حکم رئیس هیأت آمده تضمین می‌کند که کار تحقیقاتی و بررسی گسترده‌ای باید درباره ابعاد مختلف مسأله سیل صورت گیرد و همین امر سبب میشود هیأت علاوه بر اعضای خود، به ضرورت با مجموعه گسترده‌تری از استادان، محققان و دانشجویان در دانشگاه‌های کشور همکاری کند.
دانشگاه‌های مهمی در مناطق سیل‌زده واقع شده‌اند و تشکیل هیأت فرصتی است که تعاملی میان دانشگاه‌های تهران – که عمده اعضای هیأت از آنها برگزیده شده‌اند – و دانشگاه‌های استان‌ها حول بررسی یک مسأله ملی ایجاد شود. یکی از کارکردهای طرح، 110 سؤال از سوی رئیس جمهوری برای هیأت آن است که نشان می‌دهد دولت رویکردی چندوجهی با ابعاد متکثر به مسأله سیلاب دارد.
رخدادهایی بزرگ و مهم برای افکار عمومی، نظیر سیلاب، بسرعت مجموعه‌ای از مقامات دولتی سابق، اصحاب قضا و نمایندگان مجلس را به تکاپو می‌اندازد که بسرعت قضاوت کرده و در کوران حادثه و با عنایت به مطالبه مردم و رسانه‌ها، با رویکردهای اغلب تک‌علتی، درخصوص علت حادثه، شیوه تداوم و نتایج آن قضاوت کنند. توجه در 110 سؤال پیوست حکم رئیس هیأت مشخص می‌کند که حسن روحانی ابداً به این رویکردهای تک‌متغیری باور نداشته و 14 بعد متکثر سیل را برشمرده و از آنها خواسته است به همه سؤالات پاسخ گویند.
پرسش‌هایی تعیین‌کننده که با توجه به ضعف‌های ساختاری کشور در زمینه اندازه‌گیری و تولید داده‌های دقیق درباره مسائل مختلف، به دست آوردن داده‌های کافی برای پاسخ گفتن به آنها دشوار است، مأموریتی دشوار به لحاظ فنی و اجتماعی پیش روی اعضای هیأت قرار می‌دهد. آنها باید بر دشواری‌های فنی و مطالعاتی برای پاسخ دادن به سؤالات غلبه کنند و در عین حال به گونه‌ای با دستگاه‌های مختلف بابت کسب این داده‌ها همکاری کنند که اعتبار و استقلال‌شان تحت‌الشعاع قرار نگیرد.
هیأت ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها، مأموریت دشوار تدوین گزارشی دقیق و توأم با پاسخگویی به سؤالات رئیس جمهوری را مد نظر دارد که البته طبق حکم، نتایج آن به مردم نیز ارائه خواهد شد.
اگر این گزارش با داده‌های دقیق، بی‌طرفی، با جامعیت مناسب و توأم با ارتباط گیری مناسب با متخصصان، رسانه‌ها، سمن‌ها و مردم تهیه شود، بر سرمایه اجتماعی جامعه ایران خواهد افزود و هر نتیجه دیگری، بر کم‌اعتمادی‌ها می‌افزاید.
اعضای «هیأت ویژه گزارش ملی سیلاب‌ها» اگرچه اغلب از استادان رشته‌های فنی و غیرعلوم انسانی و اجتماعی برگزیده شده‌اند، اما همگی وظایف اجتماعی و ارتباط گیری با مردم را خواهند داشت. بدیهی است که ارتباط گیری لزوماً توسط خود افراد صورت نمی‌گیرد ولی محتوای اطلاع‌رسانی و ارتباط گیری با مردم، توسط اعضا تولید میشود و بنابراین سهمی در شکل دادن به افکار عمومی بر محور کمیته دارند.
باید منتظر ماند و با اعتماد به کارکرد این هیأت نگریست. سیلاب بالاخره فروخواهد نشست - علی‌رغم همه تلخی‌ها – و جامعه ایرانی که تاب‌آور زیادی در مقابل پدیده‌های طبیعی نظیر سیلاب ندارد، به نتایج این هیأت جهت شناسایی نقطه ضعف‌ها، تداخل‌های سازمانی و سیلی از کاستی‌ها و ارائه راهکارهای حل آنها امیدوار است. زنده نگه داشتن و تقویت کردن گفت‌وگوی اجتماعی بر محور سیلاب نیز می‌تواند بخشی از عناصر وظایف این هیأت باشد.
همه این‌ها مأموریت‌های دشواری است که رئیس جمهوری هیأت را موظف به پرداختن به آنها کرده است. امیدواریم اعضای هیأت بزرگی کاری را که به ایشان محول شده است دریابند و هیأت با رویکردی فعال و همه‌جانبه، مسائل مختلف را به فرصت‌هایی برای اعتمادسازی تبدیل کند.
گزارشی دقیق و معتبر زمینه‌هایی برای پیگیری و اجرایی شدن نیز می‌یابد و شایسته است هیأت ویژه به پیگیری‌های پس از تدوین گزارش نیز عنایت داشته و اصلاحات احتمالی پیشنهادی در گزارش را به عرصه اجرایی بکشاند.
سایر اخبار این روزنامه
واریز ۴۰۰ هزار تومان افزایش حقوق تا پایان هفته
هیچ وقت از مدال گرفتن در آسیا خسته نمی‌شوم
کتاب‌های بی‌کاغذ
سد‌سازی آری سد‌سازی نه
خواب نفتی امریکا تعبیر نمی‌شود
انتخابات مجلس استانی میشود
تنبیه دانش آموزان از خط قرمز گذشته است
دیوار بی‌اعتمادی تکفیر و تحریم با کتاب فرو می ریزد
بهار کتاب ایران
پرونده ویژه «ایران» درباره فروچاله ها در دشت میناب
وکیل وکلا
مأموریت دشوار
درس اجتماعی سیل
نظر آیت‌الله مکارم شیرازی درباره مسابقه «برنده باش»
