روزنامه همدلی
1398/02/02
گفت‌وگوی «همدلی» با احمدرضا احمدی در سالمرگ شاعر و نقاش بزرگ ایران‌زمین؛ «مینای مهتاب» گویاترین زبان «هشت کتاب» سهراب است
همدلی| گروه فرهنگ و هنر: یکی از مهم ترین رویدادهای فرهنگی هنری سال گذشته که بسیار هم مورد توجه فرهیختگان این حوزه قرار گرفت و اظهارنظرهای تامل‌برانگیزی را نیز از سوی آنان در پی داشت، انتشار تازه ترین و در عین حال کامل ترین گزیده صوتی «هشت کتاب» سهراب سپهری با عنوان «مینای مهتاب» بود. این مجموعه با اجرای مهرداد محمدپور و به صورت موسیقی‌گفتار در اوایل پاییز 1397 روانه بازار شد و توانست در کانون توجه دوستداران این شاعر پرآوازه قرار گیرد. یکی از این بزرگان، نویسنده و شاعر شهیر ایران‌زمین، احمدرضا احمدی است که دوستِ هم‌روزگار سهراب نیز هست؛و تعداد قابل ملاحظه‌ای از سروده های او را دکلمه کرده است.احمدی علاوه بر تالیف قصه های مختلف برای کودکان و نوجوانان و نیز تصنیف مجموعه شعرهای متعدد برای بزرگسالان، 9 سال هم به عنوان مدیر واحد موسیقی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به تدوین ردیف های موسیقی ایرانی با آواز محمدرضا شجریان و همچنین تولید گزیده اشعار شعرای شناخته شده دهه های اخیر پرداخت که «صدای شاعر» نام داشت؛ نیما یوشیج، احمد شاملو، نادر نادرپور، فروغ فرخزاد، یدالله رویایی، نصرت رحمانی برخی از آنها بودند. بنابراین باید او را به عنوان پایه گذار آثار فاخری که از گذشته تا کنون، به صورت موسیقی‌گفتار در ایران تولید شده اند؛ تلقی کرد. نمونه هایی از آثار تولید شده تحت سرپرستی او عبارتند از: مجموعه «صدای شاعر» شامل معرفی شعر کلاسیک و معاصر فارسی، مجموعه زندگینامه و آثار موسیقیدانان ایران و جهان، مجموعه آوازهای فولکلور ایرانی، مجموعه تمام ردیف های موسیقی ایرانی، مجموعه بازسازی شده تصنیف های کلاسیک ایرانی و مجموعه قصه هایی برای کودکان.
با توجه به آنچه درباره کارنامه درخشان احمدرضا احمدی در تولید آثار موسیقایی ماندگار گفته شد؛ که بیانگر درک صحیح او نسبت به موسیقی و ادبیات این سرزمین است؛ لذا آگاهی از دیدگاه او در خصوص آلبوم صوتی «مینای مهتاب»، همواره حس کنجکاوی مخاطبان اثر یاد شده را برمی انگیزد.
احمدرضا احمدی که در آستانه 79 سالگی قرار دارد، در سی‌ونهمین سالروز درگذشت سهراب سپهری، شاعر و نقاش بزرگ ایران‌زمین به «همدلی» گفت: «وقتی «مینای مهتاب» به دستم رسید؛ ابتدا تصور نمی کردم شنیدنش چندان برایم جذاب باشد چون هیچگونه شناختی نسبت به مهرداد محمدپور و تخصص‌اش در تولید این گونه آثار نداشتم، اما تنها با یکبار گوش سپردن به چند قطعه از آن در همان دقایق نخست، دیدگاهم در مورد آلبوم صوتی مذکور، کاملا تغییر کرد و از شنیدنش بی نهایت لذت بردم چرا که بین عناصر تشکیل دهنده محتوای تولید شده، شامل شعر، موسیقی و صدای گوینده ای که آن را خوانده است، هماهنگی بی نظیری وجود دارد و مخاطبان همیشگی اثر یاد شده، به خوبی آن را درک می کنند؛ اما برای آنهایی که تاکنون لذت شنیدنش را تجربه نکرده اند، آشنایی با ویژگی‌های منحصر به فرد این اثر ارزشمند، خالی از لطف نیست.»
او با اشاره به ویژگی‌های منحصر به فرد آلبوم «مینای مهتاب» گفت: «نخستین ویژگی جالب توجه در آلبوم صوتی "مینای مهتاب"، تعدد و تنوع شعرهای انتخاب شده است؛ به این معنا که هم بیشترین تعداد از سروده های سهراب در آن دکلمه شده؛ یعنی شصت قطعه، هم ساده ترین و در عین حال دشوارترین سروده هایش. به عنوان مثال می توان به دکلمه دفتر "صدای پای" آب اشاره کرد که شناخته‌شده‌ترین اثر او به شمار می آید و منظومه ای است متشکل از بخش‌های به هم پیوسته، که زبانی ساده و صمیمی دارد و شاعر در آن با لحنی اندرزگونه به بیان مفاهیم مورد نظر خود می پردازد. همچنین دکلمه دفتر "مسافر" که در عین زیبایی، یکی از دشوارترین آثار او نیز محسوب می شود؛ چرا که درک صحیح مضامین و مفاهیم مد نظر شاعر، رابطه مستقیمی با اسطوره شناسی دارد و سفرنامه تاریخی منظومی است؛ که مخاطب را با خود، به اعصار گذشته می برد؛ به دوران کودکی، به سرزمین های مختلف.»
احمدی در ادامه گفت: «علاوه بر این دکلمه هایی نیز از دفتر "شرق اندوه" و شعرهای "هایی" و "تا گلِ هیچ" صورت گرفته؛ که در اوزان ایقاعی، با هجاهایی بلند سروده شده‌اند و به دلیل ویژگی خاصی که این وزن ها دارند؛ معمولا کمتر کسی سراغ‌شان می رود؛ به همین خاطر تا کنون، نه دکلمه ای از این شعرها ارائه شده است؛ نه قطعه آوازی. البته ناگفته نماند فضای حاکم بر اغلب شعرهایی که برای دکلمه انتخاب شده اند نیز کاملا روشن و امیدبخش است؛ و هیچ نشانه ای از ناامیدی یا حتی سیاه‌بینی دهه 30 هم در این آثار دیده نمی شود.»
این نویسنده و شاعر نام‌آشنای سرزمین‌مان به موسیقی اثر هم اشاره کرد و گفت: «دومین ویژگی آلبوم صوتی "مینای مهتاب" که مانند شعرهایش انتخابی است، موسیقی متن آن و تلفیق بی نظیرش با شعرهای سهراب سپهری است که در همان لحظات نخست، توجه ام را به خودش جلب کرد و تحسین مرا نیز برانگیخت، چرا که بسیار هوشمندانه صورت گرفته و نشان‌دهنده شناخت دقیق مهرداد محمدپور از شعر و موسیقی جهت تلفیق هر چه بهتر این دو با یکدیگر است.»
احمدی در ادامه به نکات رعایت شده توسط مهرداد محمدپور در آلبوم «مینای مهتاب» اشاره کرد و گفت: «اتفاقا یکی از مهم ترین عناصری که اثر یاد شده را نسبت به سایر آثار مشابهی که در این زمینه تولید شده اند، متمایز و ممتاز می کند، همین ویژگی است که برای انجام آن باید این نکات را مد نظر قرار داد:
انتخاب و تدوین صحیح موسیقی متن اثر مورد نظر، متناسب با میزان و فضای حاکم بر شعری که برای آن انتخاب شده است؛ به گونه ای که تصور شود:اثر مورد نظر دارای موسیقی تالیفی است، زیرا مدت زمان هر موسیقی، با توجه به این که شعر انتخاب شده برای آن، کوتاه باشد یا بلند، کاهش یا افزایش می یابد.
انطباق دقیق لحن، زبان و موسیقی درونی شعر مورد نظر، با لحن، زبان و ریتم موسیقی انتخاب شده برای آن، به گونه ای که تلفیق این دو، به گوش هر شنونده ای خوشایند باشد و هر بار که به آن گوش می سپارد، ظرافت های بیشتری را از این تلفیق متناسب و متجانس درک کند.
ایجاد هماهنگی بین جنس و رنگ سازهایی که در موسیقی شنیده می شوند، با جنس و رنگ صدای گوینده ای که بر روی آن، دکلمه می کند؛ به گونه ای که هم‌پوشانی شنیداری خوبی نسبت به یکدیگر داشته باشند.
انتخاب بخش هایی از موسیقی که برای قرار گرفتن گفتار البته به صورت کادربندی شده بر روی آن کاملا مناسب باشد؛ به گونه ای که میزان اثربخشی هر یک از این دو، در انتقال حس درونی شان به شنونده، بیش از پیش تقویت شود.»
او صحبت‌هایش را این‌گونه ادامه داد: «ویژگی دیگری که در موسیقی متن "مینای مهتاب" وجود دارد؛ تنوع لحن و زبان آن است که در عین انطباق با فضای حاکم بر شعرهای سهراب، اما بی پیرایه، ساده و صمیمی است؛ به گونه ای که شنونده به راحتی با آن ارتباط برقرار می کند و از شنیدنش لذت هم می برد. با وجود این که تعداد قطعات، پرشمار است؛ یعنی 76 قطعه اما چنان نظمی در نحوه چینش آنها برقرار شده که احتمال یکنواخت شدن ریتم‌شان در ذهن شنونده؛ بعید به نظر می رسد.»
احمدی از اجرای مهرداد محمدپور هم تمجید کرد و گفت: «سومین و البته مهم ترین ویژگی آلبوم صوتی "مینای مهتاب" که می توان بسیار هم از آن آموخت، اجرای بی نظیر مهرداد محمدپور از شعرهای ماندگار سهراب سپهری است؛ که بی تردید باید آن را گام موثری در جهت ارتقای هر چه بیشترکمی و کیفی محتوای این گونه آثار در ایران تلقی کرد. بدون شک هیچ‌یک از گزیده‌های صوتی ارائه شده به صورت موسیقی‌گفتار از سروده‌های "سهراب" با آن قابل مقایسه نیستند؛ چرا که:
اکثر دکلمه های انتشار یافته تاکنون، اغلب توسط افرادی صورت گرفته که صرفا می خواستند علاقه خود را به این شاعر پرآوازه و آثارش ابراز کنند؛ اما دکلمه مهرداد محمدپور را باید به عنوان اجرای شاخصی از یک گوینده بسیار مجرب و کاملا حرفه ای به حساب آورد؛ زیرا در خوانش اشعار، تمام اصول و مبانی مرتبط با فن بیان و گویندگی را با نهایت دقت و ظرافت، مد نظر قرار داده است؛ که از آن جمله می توان به واضح ادا کردن کلمات و نیز تلفظ صحیح مخارج حروف، اشاره کرد؛ به گونه ای که حتی یک غیر فارسی زبان هم، با چند بار گوش سپردن به نحوه بیان او از کلمات، خواهد توانست آنچه را که شنیده است، به خوبی تکرار کند؛ هر چند اگر مفهوم آن را به درستی درنیابد.
ریتم خواندن شعرها در دکلمه او، علاوه بر انطباق با ریتم موسیقی انتخاب شده برای هر شعر، با لحن، زبان و فضای حاکم بر شعرها نیز تناسب دارد؛ همچنین از کشیده خواندن هجاهای بلند، بلند خواندن هجاهای کوتاه و تاکید بیش از حد در ادای برخی کلمات که ذهن را دچار خستگی می کند، به شدت می پرهیزد؛ به همین خاطر گوش سپردن به اجرای او، آن هم به طور مستمر، حتی در دراز مدت نیز برای شنوندگانش کسالت بار نخواهد بود.
لحن و بیانش در دکلمه شعرها، باور پذیر و مختص خود اوست؛ چرا که از خلاقیت در اجرا و نیز درک صحیح مضامین و مفاهیم مطرح شده در شعرها برخوردار است.»
احمدی که درک عمیقی از آثار سهراب سپهری دارد، در ادامه گفت: «چهارمین ویژگی آلبوم صوتی "مینای مهتاب" که بسیار هم درخشان به نظر می رسد: کیفیت ضبط، میکس و مسترینگ آن است؛ به گونه ای که حتی می توان آن را به عنوان الگوی مناسبی، جهت ارتقای هر چه بیشتر سطح کیفی آثاری که در این زمینه تولید می شوند؛ به شمار آورد؛ چرا که:
تمام موسیقی های منتخبی که به صورت آنالوگ ضبط شده بودند؛ پیش از میکس با گفتار، با جدیدترین نرم افزار تخصصی موجود، نویزگیری، پالایش، سپس به صورت دیجیتال تبدیل شدند تا با کیفیت مطلوب تری شنیده شوند. به عنوان مثال می توان به موسیقی هایی از Zbigniew Preisner و David Lanz اشاره کرد که اگر نسخه آنالوگ شان را بشنوید؛ به اهمیت موضوع بیشتر پی خواهید برد.
موسیقی متن اثر یاد شده، چون به صورت اورجینال (audio cd) مورد استفاده قرار گرفته، از کیفیت شنیداری بسیار مطلوبی برخوردار است. کیفیت صوتی قابل قبولی که در همه جای جهان نیز متداول است اما متاسفانه دیگر کمتر می توان نظیر آن را در محتوای تولید شده این گونه آثار ایرانی شنید. زیرا در انتخاب موسیقی متن اکثر آثاری که به صورت موسیقی‌گفتار تولید می شوند؛ سه عنصر تخصص، دقت و کیفیت، اغلب مورد بی توجهی قرار می گیرد؛ که نتیجه آن را می توان در نحوه ارائه نامطلوب این گونه آثار، با نازلترین کیفیت های شنیداری هم در فضای مجازی، هم در فروشگاه های محصولات فرهنگی هنری سراسر کشور، مشاهده کرد. البته این شیوه تولید محتوا، بیشتر به آثاری اختصاص دارد که طی سال های اخیر و به عنوان کتاب گویا، در جامعه ارائه می شوند.اگر چه "مینای مهتاب"، دارای موسیقی متن انتخابی است؛ و در میکس آن با گفتار نیز، محدودیت های بسیاری وجود داشته اما خلاقیتی که در این مرحله از کار صورت گرفته، نه تنها موجب شده تا محدودیت های ناشی از میکس موسیقی متن آلبوم صوتی مذکور با گفتار آن به میزان قابل ملاحظه ای کاهش یابد؛ بلکه در بسیاری از موارد نیز، بر اساس ویژگی های شعرهای انتخاب شده، ساختار میکس آن نیز بنا به ضرورت، تغییر یافته است تا میزان اثر بخشی محتوای تولید شده بر مخاطبانش؛ دو چندان شود.»
احمدی در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «فکر می کنم مهرداد محمدپور "مینای مهتاب" را با این هدف تولید نکرده که صرفا دکلمه ای باشد از اشعار سهراب سپهری؛ چرا که سال ها پیش از او، افراد بسیاری نیز شعرهای "سهراب" را دکلمه کرده اند. هرچند از عهده انجام این کار ارزشمند، به خوبی برآمده است؛ اما مهم‌ترین دغدغه او در تولید اثر یاد شده، ایجاد فضای ذهنی امن و آرام در همه آنهایی است که با گوش سپردن به شعر و موسیقی، استرس ناشی از تنش های روزمره را، آگاهانه و به صورت کاملا ارادی از خود دور می کنند؛ تا به تدریج علاوه بر کاهش هیجانات درونی و ایجاد تعادل در ریتم بدن، حس تخیل و قدرت تفکرشان نیز تقویت شود. آن وقت خواهند توانست حتی مفاهیم عمیق نهفته در شعرهای سهراب را بهتر درک کنند و از شنیدن‌شان بیشتر لذت ببرند.»
احمدرضا احمدی در پایان گفت: «با توجه با آنچه گفته شد؛ مهرداد محمدپور و "مینای مهتاب" را باید گویاترین زبان هشت کتاب سهراب دانست؛ چرا که با لحنی صمیمی و بیانی دلنشین، که از عمق وجودش سرچشمه می گیرد و هر شنونده اهل ذوقی را سر شوق می آورد؛ به‌گزین‌هایی از شعرهای او را همچون صدای پای آب، مسافر، شاسوسا، گل آینه، با موسیقی های روح نوازی از Zbigniew Preisner ،Vassilis Saleas ،Karunesh ،David Lanz آن هم به صورت موسیقی‌گفتار، که در ضبط، میکس و مسترینگ، کیفیتی مثال زدنی دارد؛ به همه علاقمندان همیشگی شعر و موسیقی، به ویژه دوستدارانش، پیشکش کرده است؛ که بی تردید و به مرور زمان، با استقبال گرمی از سوی آنان مواجه خواهد شد؛ و نیز جایگزین بسیار مناسبی برای همه دکلمه هایی که تا کنون از سروده های او، صورت گرفته است؛ تا بین شیفتگان شعر و ادب فارسی، با میراث معنوی سرزمین شان، پیوند عمیق تری ایجاد شود.»
سایر اخبار این روزنامه
آسیب‌شناسی «همدلی » از لاینحل ماندن یک بحران اقتصادی که رکود تولید را تمدید کرده است
«همدلی» از مصرف خودسرانه دارو در کشور گزارش می‌دهد دارو بیشتر از نسخه
گفت‌وگوی اختصاصی «همدلی» با «سید امیرخرم» کنشگر سیاسی و عضو ارشد سابق نهضت آزادی ایران پیرامون موضوعات سیاسی و تحلیلی کلی از شرایط فعلی کشور؛
پنج برداشت از نسخه منتشر شده گزارش رابرت مالر پیشنهاد استیضاح
نقدی بر انتخاب اعضای هیات ویژه گزارش ملی سیلاب
حملات تروریستی همزمان در روز عید پاک در چند نقطه از سری‌لانکا، چند کلیسا و هتل را به خاک و خون کشید
نخست وزیر پاکستان به زیارت حرم مطهر امام رضا (ع) رفت
بازدید رئیس شورای شهر تهران از مناطق سیل‌زده خوزستان
با حکم فرمانده معظم کل قوا؛ سردار سرلشکر پاسدار حسین سلامی به فرماندهی کل سپاه منصوب شد
با حکم فرمانده معظم کل قوا؛ سردار سرلشکر پاسدار حسین سلامی به فرماندهی کل سپاه منصوب شد
گفت‌وگوی «همدلی» با احمدرضا احمدی در سالمرگ شاعر و نقاش بزرگ ایران‌زمین؛ «مینای مهتاب» گویاترین زبان «هشت کتاب» سهراب است
