روزنامه ابتکار
1398/01/29
برخی از ناشران و کتابفروشان از دلایل عدم شرکت در سیودومین نمایشگاه کتاب گفتند به نمایشگاه کتاب نمی‌آییم
فاطمه امینالرعایافروشگاهی بودن نمایشگاه کتاب سال‌ها است که محل بحث برخی ناشران و کتابفروشان است. بسیاری از این افراد معتقدند فروش کتاب در نمایشگاه بین‌المللی تهران منجر به خالی شدن سفره کتابفروشان خواهد شد و تا چندین ماه وضعیت معیشتی آنان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل برخی ناشران برای حمایت از صنف کتابفروشان و اعتراض به روند فعلی نمایشگاه بین‌المللی تهران در این رویداد فرهنگی شرکت نمی‌کنند.
چندی پیش نشستی با عنوان «ناشران غایب سیودومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران» در دفتر نشر قطره برگزار شد. در این نشست بهرام فیاضی، مدیرمسئول نشر قطره؛ شهرام اقبال‌زاده، عضو انجمن نویسندگان کودک و نوجوان؛ افسر صفائیان، مدیر نشر فائق؛ مرتضی جمشید‌نژاد، مدیر کتابفروشی «وارش»؛ فرشته سنگری، مدیر کتابفروشی «افرا‌کتاب»؛ زیبا جلالی‌نائینی، مدیر نشر شیرازه؛ عباس حق‌روستا، ناشر و توزیع‌کننده؛ حمید‌رضا شعبانی، مدیرمسئول نشر دف و ابراهیم رحیمی خامنه‌‌ای، مدیر انتشارات «مرغ آمین» حضور داشتند.
لزوم حضور یک ناشر در شورای سیاستگذاری
افسر صفائیان، مدیر نشر فائق در این نشست با انتقاد از سیاست‌‌های واگذاری‌های نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به صنف گفت: در چهار، پنج سال اخیر قرار بر این شد که نمایشگاه بین‌المللی کتاب برای اجرا به صنف واگذار شود. این ماجرا شروع شد، قسمت‌هایی واگذار شد و قرار بر این شد که کمیته‌های موجود به صنف واکذار شود تا سال چهارم و پنجم تمام واگذاری صورت گرفته باشد. متاسفانه در طول این چند سال نه‌تنها این اتفاق نیفتاده بلکه امسال جریان بسیار بدتر از سال‌های دیگر شده است. متاسفانه موسسه نمایشگاه‌ها امسال تمام بحث‌های مالی را بر عهده گرفته و کارهای سخت به صنف واگذار شده و قسمت تبلیغات که نتیجه مالی برای صنف داشت را هم امسال گرفتند.
او افزود: آنچه مهم است این است که تعدادی از ناشران هم از این نمایشگاه راضی نیستند چون از دید من این فرم برگزاری، توهین به ناشران است. از سوی دیگر همه موزعان و کتابفروشان این نارضایتی را دارند. کم‌کاری‌ها درباره فروشگاهی بودن نمایشگاه به گردن اتحادیه است. اتحادیه به عنوان متولی برگزاری نمایشگاه باید درصدد باشد که آن را از حالت فروشگاهی خارج کند اما تاکنون این امر محقق نشده و امیدواریم این اتفاق رخ بدهند.
او همچنین ضمن انتقاد از انجام امور صنفی توسط افراد غیرصنفی گفت: در هیچ صنفی نمی‌بینیم که افرادی خارج از صنف برای امور صنفی برنامه‌ریزی کنند. حتی در شورای سیاستگذاری هیچ ناشری وجود ندارد، چون کسی به عنوان ناشر مستقل در آن حضور ندارد و البته ممکن است کسی که ناشر است، در سمت دیگری در این شورا حاضر باشد اما به عنوان ناشر نیست. من امیدوارم این تغییر در شواری سیاستگذاری انجام شود.
ما با نمایشگاه مخالف نیستیم، با فروشگاهی بودنش مخالفیم
مرتضی جمشید‌نژاد، مدیر کتابفروشی «وارش» نیز با اعتراض به چگونگی برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب و همچنین نمایشگاه‌های کتاب استانی گفت: من هم در تهران و هم در شهرستان کتابفروشی داشته‌ام و شاهد آسیب‌های نمایشگاه به این کتابفروشی‌ها بوده‌ام. در عرصه فرهنگی، بین موزعان، ناشران و کتابفروشان اختلافی وجود ندارد اما منافع اقتصادی‌شان با هم دچار تضاد میشود. البته این تضاد، آشتی‌ناپذیر نیست. ناشر پس از مشخص شدن سود و هزینه‌اش، 40 درصد به قیمت کتاب اضافه می‌کند و این 40 درصد منافع توزیع‌کننده کل و جزء است (یعنی موزعان و کتابفروشان). بنابراین وقتی ناشر به صورت مستقیم با تخفیف کتاب را به فروش می‌رساند، کتابفروش نمی‌تواند با او رقابت کند. وظیفه ناشر تولید است و کتابفروشان باید خدمات بدهند. وقتی ناشران تک‌فروشی می‌کنند، در حقیقت تداخل صنفی صورت می‌گیرد بنابراین زمانی که ناشر در نمایشگاهی (بین‌المللی یا استانی) شرکت می‌کند یا کتاب‌ها را در سایت خودش با تخفیف ارائه می‌کند، به کتابفروشان آسیب جدی می‌زند و باعث بسته‌شدن آن‌ها میشود. وضعیت فروش کتابفروشان از دو ماه قبل از نمایشگاه تا دو ماه بعد از آن تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد و فروش‌شان کاهش پیدا می‌کند. ما با نمایشگاه مخالفت نداریم، ما با فروشگاهی بودن آن مخالفیم.
خرید هیجانی، کمکی به معرفی کتاب نمی‌کند
فرشته سنگری، مدیر کتاب فروشی «افرا‌کتاب»، درباره چگونگی معرفی کتاب و تاثیر نمایشگاه درباره آن گفت: معرفی کتاب باید به گونه‌ای باشد که در طول سال برای مخاطبان ایجاد نیاز کند و خرید هیجانی در نمایشگاه کتاب، کمک موثر و خوبی نیست. اگر نمایشگاه انرژی و فرصت خود را به معرفی و برنامه‌های فرهنگی ناشران اختصاص دهد، ناشر بیشتر میتواند در طول سال کتاب بفروشد. از سوی دیگر در نمایشگاه کتاب‌های کتاب‌سازی‌شده ارائه میشود. وقتی ارشاد اجازه می‌دهد چنین کتاب‌هایی در نمایشگاه به فروش برسد، مخاطب اعتماد خود را به بازار نشر از دست می‌دهد.
او ادامه داد: به نظر من باید برای معرفی و خدمات بیشتر انرژی گذاشته شود و این تنها مختص زمان و محل نمایشگاه نیست. نمایشگاه میتواند اطلاع‌رسان باشد اما فروش آن را تحت‌الشعاع قرار داده است و فرصتی برای نیازسنجی، شناخت ناشر یا شناخت مخاطب وجود ندارد.
باید به ناشران واگذار شود
زیبا جلالی‌نائینی، مدیر نشر شیرازه که به دلیل حمایت از کتابفروشان در نمایشگاه شرکت نمی‌کند نیز در این نشست گفت: من تجربه 24 سال حضور در نمایشگاه را دارم و امسال نخستین سالی است که در آن شرکت نمی‌کنم. نمایشگاه فعلی از هدف اصلی و اصیل خود فاصله گرفته است. در نمایشگاه جنبه فرهنگی آن فدای جنبه اقتصادی شده و اسباب سودجویی برخی را فراهم کرده است؛ مثل بن‌های کتاب یا تخفیف‌های بی‌رویه برخی ناشران و... اگر این عرصه به ناشران واگذار شود، با روند بهتری روبه‌رو خواهیم بود.
نمایشگاه شدن کتابفروشی‌ها و فروشگاه شدن نمایشگاه‌ها
عباس حق‌روستا، ناشر و توزیع‌کننده ضمن گله از فعالیت‌های موازی در عرصه کتاب گفت: فعالیت‌های موازی به خرده‌فروش و عمده‌فروش ضربه می‌زند. کتاب کالای مصرفی نیست که پس از نمایشگاه به سراغ خرده‌فروش (کتابفروش) برود و منتظر تخفیف نماند. در گذشته کتابفروشی‌ها پاتوق‌های فرهنگی بودند و امروز فعالان زنجیره نشر از همان فضا وارد عرصه، تولید و توزیع کتاب شده‌اند. در چند سال اخیر که تعداد ناشران زیاد شده تنها تلاش بر فروش کتاب است، ممکن است در کوتاه‌مدت کتاب به فروش برسد اما تاثیر مثبت کتابفروشی را هرگز نمی‌توان نادیده گرفت. امروز بسیاری از کتابفروشی‌ها تعطیل شده و این معضلی جدی است.
او درباره تاثیر نمایشگاه کتاب بر کتابفروشان گفت: تاثیر نمایشگاه تنها به تهران ختم نمی‌شود. افراد ساکن شهرستان‌ها به تهران مراجعه می‌کنند. کتاب‌شان را از طریق پست ارسال می‌کنند. ناشر از طریق دنیای مجازی هم میتواند کتاب‌هایش را به فروش برساند و با پست به شهرهای مختلف بفرستد. حالا با چنین اقداماتی توقعی بی‌جا برای خریداران کتاب ایجاد میشود که قیمت کتاب گزاف است و وقتی ناشران می‌توانند در نمایشگاه یا سایت‌های خود تخفیف بدهند، کتابفروشان هم باید به آن‌ها تخفیف بدهند. متاسفانه امروز شاهد هستیم که کتابفروشی‌ها به نمایشگاه تبدیل شده‌اند و نمایشگاه به فروشگاه. کتابفروشی یک نهاد فرهنگی است که اگر آن را از دست بدهیم باید هزینه بالایی را برای احیای آن بپردازیم.
ضرر 50 میلیون تومانی به کتابفروشان
ابراهیم رحیمی خامنه‌‌ای، مدیر انتشارات «مرغ آمین» که در هر دو حوزه نشر و کتابفروشی فعالیت کرده و حدود 2 دهه در نمایشگاه بین‌المللی کتاب حضور داشته است، گفت: ناشران با شرکت در نمایشگاه به نوعی گور خودشان را می‌کنند. کتابفروشی‌ها ویترین‌های ما هستند. اگر کتابفروشی‌ها بسته شوند، ما ویترین خود را از دست می‌دهیم. بنابر آمار منتشر شده از سوی ارشاد، گفته شده فروش کتاب در نمایشگاه بین 170 تا 200 میلیارد تومان بوده است و بنابر این آمار تعداد کتابفروشی‌ها 1300 باب است. اگر 170 میلیارد را به این رقم تقسیم کنیم، از هر کتابفروشی 53 میلیون تومان دریغ کردیم و اگر 300 روز کاری داشته باشیم، ما به هر کتابفروشی روزانه 500 هزار تومان ضرر زده‌ایم و این یعنی نمایشگاه، روزانه 100 هزار تومان به سودی که کتابفروشان می‌توانستند داشته باشند، صدمه زده است. از سوی دیگر نمایشگاه‌های استانی هم چنین لطمه‌ای را به کتابفروشان وارد می‌کند. ما از موزعان نیز با نمایشگاه 16 میلیون دریغ کرده‌ایم، یعنی نمایشگاه در حقیقت کتابفروشان و موزعان را از بین می‌برد.
او ادامه داد: وقتی ما ناشران ویترین‌های خود را از دست بدهیم، کجا می‌خواهیم آن‌ها را به نمایش بگذاریم؟ به نظر من ناشر به هیچ طریقی نباید حق تک‌فروشی داشته باشد. نمایشگاه بین‌المللی میتواند به جنبه‌های دیگری به جز فروش بپردازد. نمایشگاه میتواند به حالت دینامیک تبدیل شود. این موضوع باید به گوش خارجی‌ها هم برسد، خارجی‌ها هم باید بدانند اینجا نمایشگاه است و اگر می‌خواهند آثارشان در اینجا به فروش برسد یا باید کتابفروشی دایر کنند یا به کتابفروشی‌ها نمایندگی بدهند.
به رسمیت شناختن حق بقای کتابفروشان
حمید‌رضا شعبانی، مدیرمسئول نشر «دف» با مطرح کردن این پرسش که «آیا ما حق مبارزه با بقای کتابفروشان را به رسمیت می‌شناسیم یا خیر؟» گفت: ما به صورت جدی در صنف خودمان مواجه هستیم که آینده کتابفروشی را تیره می‌بینند یا حتی معتقدند که کتابفروش یک عامل مزاحم است و حضورش با توجه به تحولات تکنولوژیک بی‌معنی است و تنها قیمت را برای مصرف‌کننده بالا می‌برد و امتیاز دیگری را برای مصرف‌کننده و چرخه نشر به‌همراه ندارد. اما به نظر من کتابفروشی‌ها بزرگ‌ترین ذخایر معنوی بشریت هستند که هر روز در آن‌ها رویداد‌های مهم فرهنگی رخ می‌دهد. همچنان که شهر به فضای سبز نیاز دارد، به کتابفروشی نیز احتیاج دارد. حذف کتابفروشی‌ها ممکن است آسیب‌های جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. بنابراین حق کتابفروشان را برای بقای فعالیت به رسمیت می‌شناسیم
او ادامه داد: تنها یکی از مشکلات پیش‌روی کتابفروشان نمایشگاه است. به جز فروش کتاب در سایت‌ها توسط ناشران، شبکه‌ای در فضای مجازی ایجاد شده که محصولات متعددی از جمله کتاب را با قیمتی پایین‌تر به دست مصرف‌کنندگان می‌رساند.
هزینه‌های نمایشگاه شفاف‌سازی شود
در ادامه بهرام فیاضی، مدیرمسئول نشر قطره که یکی دیگر از ناشرانی است که برای حمایت از کتابفروشان در نمایشگاه کتاب حضور نخواهد داشت، گفت: کتاب به عنوان یک کالای فرهنگی، فرآیندی برای تولید دارد که از نویسنده و مترجم آغاز میشود نه ناشر. در این فرآیند تولید، بیشترین سود به ناشران، خصوصا ناشران بزرگ می‌رسد. اما اگر نگاهی به حلقه نخست بیندازیم، به جز چند نویسنده و مترجم، وضع بسیاری از آن‌ها خوب نیست و هر روز از چرخه تولید حذف می‌شوند. در انتهای چرخه هم کتابفروشان قرار دارند که آن‌ها هم در حال تعطیل شدن هستند. ناشران در لحظه سود می‌برند اما در نهایت به ضرر آن‌ها خواهد بود. در فرآیند تولید، امتیازهای فراوانی به ناشران داده میشود، امتیاز‌هایی مثل معافیت مالیاتی، تخفیف بیمه تامین اجتماعی، کاغذ یارانه‌ای و... از سوی دیگر تمام ناشران، با هر سطح درآمدی از مالیات معاف هستند، حتی آن‌هایی که سود میلیاردی دارند و قدرتمند شده‌اند. در هیچ جای دنیا کل یک صنف از مالیات معاف نیستند و بر اساس میزان فروش و به‌صورت تساعدی مالیات محاسبه میشود. اما ما معافیت مالیاتی برای همه ناشران داریم. چرا چنین اتفاقی افتاده است؟
او ادامه داد: در نمایشگاه بین‌المللی کتاب هم تنها ناشران بزرگ سود می‌برند. با حضور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب با فروش مستقیم کتاب توسط ناشر، سودی که در قیمت پشت جلد برای موزع و کتابفروش در نظر گرفته شده به ناشر تعلق می‌گیرد و به علت فروش نقدی این سود به 50 درصد می‌رسد و حتی با 20 درصد تخفیف نمایشگاهی، 30 درصد بیش از سودی که در قیمت تمام‌شده کتاب به ناشر تعلق می‌گیرد، نصیبش میشود. از سوی دیگر سود ناشران در نمایشگاه، به کدام ناشران تعلق می‌گیرد؟ اگر این را کنار معافیت مالیاتی قرار دهیم، خواهیم دید که در این میان هدف تنها ناشران بزرگ هستند. در این میان ناشران کوچک هم باید باشند که ناشر بزرگ بگوید همه ناشران در این امر سهیم هستند.
فیاضی با اشاره به فساد در حوزه کتاب گفت: فروش کتاب قاچاق در بازار یا نمایشگاه‌ها هم جزو فساد‌های صنفی است. بن‌های کتاب هم بخش دیگری از این ماجرا است. سال‌های گذشته در برخی غرفه‌ها بن‌های زیادی کشیده می‌شد. ما از اتحادیه می‌خواهیم درباره هزینه‌های نمایشگاه شفاف‌سازی شود.
او افزود: بازدیدکنندگان زیادی به نمایشگاه کتاب مراجعه می‌کنند، اما آیا همه این افراد کتابخوان هستند؟ کسانی که طرفدار نمایشگاه کتاب به صورت فروشگاهی هستند، افرادی هستند که یا دست‌شان به فساد آلوده است یا به‌دنبال پز فرهنگی هستند و یا ناشران بزرگ هستند. من درحقیقت علاوه بر حمایت از کتابفروشان برای حمایت از خودم در نمایشگاه شرکت نمی‌کنم، چون نمی‌خواهم زمین بخورم و می‌خواهم در درازمدت فعالیت کنم. امیدوارم هدف از نمایشگاه کتاب، شفاف مشخص شود. حتی اگر هدف فروش است، آن را ساماندهی کنند که امکان مقایسه و دسترسی راحت‌تر برای بازدیدکنندگان فراهم باشد. با نمایشگاه کتاب بیشتر جو کتاب خریدن ایجاد میشود که باعث ورشکستگی کتابفروشان خواهد شد.
از بین رفتن حلقه‌های زنجیره نشر
در انتها شهرام اقبال‌زاده، عضو انجمن نویسندگان کودک و نوجوان به عنوان اهل قلم گفت: ظاهرا سهم مردم از کتاب، سالی یک بار است، آن هم در نمایشگاه. البته بیشتر کتاب‌ها هم کتاب‌های کمک‌درسی هستند. هدف تولید کتاب ایجاد تفکر و خلاقیت است. در کشوری که تولید تفکر نباشد، تفکر تولید هم نیست. وقتی تیراژ کتاب به پایین‌ترین حد می‌رسد، ناشر از بین نویسندگان گزینش می‌کند و این یعنی تنها فروش اهمیت دارد. وقتی حلقه‌های زنجیره اعم از نویسنده و کتابفروشی‌ها از بین برود، ناشران بزرگ هم تنها می‌مانند.
سایر اخبار این روزنامه
برخی از ناشران و کتابفروشان از دلایل عدم شرکت در سیودومین نمایشگاه کتاب گفتند
به نمایشگاه کتاب نمی‌آییم
محمدرضا ستاری
آنچه اروپا از ایران می‌خواهد
بانک مرکزی با واردات کالا به جای انتقال ارز موافقت کرد
راهی برای بازگشت ارزش ارز
«ابتکار» پیامدهای قطع همکاری روسیه با ناتو در پیوند با سایر کمشکش‌های موجود را بررسی می‌کند
به مناسبت همزمانی روز جوان و روز ارتش، ارتباط این دو حوزه بررسی شد
جوانان در لباس پلنگی!
اهالی روستای سیل‌زده شیخیتر خوزستان با به دنیا آمدن یک نوزاد دلشاد شدند
«سارا» دختر سیلاب
قصه‌های «سیما» برای شب‌های «رمضان ۹۸»
از کشف حجاب تا دلدادگی
آیا سمپاشی بهترین راه مبارزه با ملخ‌هایی است که از عربستان به سوی ایران می‌آیند؟
رهبر انقلاب اسلامی در دیدارفرماندهان ارتش و نیروی زمینی:
از هرکاری که دشمن را جَری کند، پرهیز شود
رئیسجمهور در جلسه هیئت دولت:
با کمک هم خرابی‌های سیل را بهتر از گذشته خواهیم ساخت
حضور بانوان وزنه‌بردار ایرانی در مسابقات بین‌المللی
نامه مهم وزیر خارجه به همتایان خود در جهان
همه دولتها برای جلوگیری از اقدام یکجانبه آمریکا باید دست به کار شوند
پارادوکس بن سلمان؛طلای سیاه و ژنرال حفتر
