اشک‌های گوژپشت نُتردام

شیرزاد عبداللهی ‪-‬ هیچ اثری به اندازه کلیسای نُتردام نماینده و سمبل فرانسه نبود. سالانه 14 میلیون توریست از این کلیسا بازدید می کنند. برج ایفل دیگر نماد فرانسه فقط 100 سال قدمت دارد در حالی که کلیسای نُتردام اثری مربوط به قرون وسطی و دارای 850 سال قدمت است. آتش سوزی مهیب دوشنبه شب بخش‌هایی از این کلیسا را نابود کرد. سقف کلیسا و یکی از مناره های آن فروریخت اما با تلاش آتش نشان ها، بخش اصلی کلیسا محفوظ ماند. در جریان آتش سوزی یک تیم امدادی بخشی از آثار هنری و مذهبی موجود در کلیسا از جمله «تاج خار» منسوب به عیسی مسیح را از کلیسا خارج کردند. مکرون رییس جمهور فرانسه که در محل حاضر شده بود این آتش سوزی را یک تراژدی وحشتناک خواند و وعده داد که با جمع آوری کمک های بین المللی کلیسا را بازسازی خواهد کرد. یک میلیاردر فرانسوی به نام فرانسوا هنری پینالت متعهد شد که مبلغ 100 میلیون یورو بابت بازسازی کلیسا پرداخت کند. موسسه خیریه فرانسوی دو پاتریمونت، برای بازسازی این میراث فرهنگی ثبت شده در یونسکو در خواست کمک مالی کرده است. در عملیات فرونشاندن آتش 500 آتش نشان شرکت داشتند و رئیس جمهور از شجاعت آنها تشکر کرد. بخشی از شهرت این کلیسا به خاطر رمان معروف ویکتور هوگو نویسنده فرانسوی به نام « گوژپشت نتردام» است . این رمان در سال 1830 نوشته شده است. ویکتور هوگو در ایران بیشتر با رمان «بینوایان» شناخته می شود.
پیش از این کلیسای نتردام در جریان انقلاب فرانسه(۱۷۹۹–۱۷۸۹) آسیب دیده بود اما در جریان دو جنگ جهانی در قرن بیستم آسیبی به این اثر تاریخی وارد نشد. واکنش مردم عادی فرانسه در نوع خود جالب بود. هزاران فرانسوی در خیابان‌های اطراف کلیسا گرد آمده بودند و با اندوه به شعله های اتش خیره شده بودند. عده‌ای آشکارا اشک می ریختند و عده ای سرودها و دعاهای مذهبی می خواندند. واکنش سران کشورها به این حادثه متفاوت بود . خانم مَی نخست وزیر انگلیس این حادثه را «وحشتناک» توصیف کرد. خانم انجلا مرکل صدر اعظم آلمان، کلیسای نتردام را «نماد فرهنگ اروپا و فرانسه» نامید. واتیکان این حادثه را «شوک آور و غم‌انگیز» خواند . اما واکنش دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا متفاوت و ارشادی بود.
ترامپ پیشنهاد کرد که با «تانکرهای هوایی» بر روی شعله ها آب بریزند.اما مسئولان فرانسوی محترمانه این پیشنهاد را رد کردند و گفتند که استفاده از تانکرهای پرنده برای اطفای حریق ممکن است باعث فروریختن کامل ساختمان شود. بدون تعارف برخورد ما با فجایع طبیعی و غیر طبیعی، اغلب سیاست زده و عاری از مسئولیت اخلاقی است. حوادثی مانند سیل، طوفان، آتش سوزی، زلزله، کشتار جمعی و... در همه جای دنیا اتفاق می افتد. مساله اصلی نحوه مواجهه شخصیت ها و نهادهای حکومتی و نهادهای مدنی و مردم عادی با این گونه حوادث است. مقایسه واکنش ها به سیل اخیر در ایران و آتش سوزی پاریس و حوادث مشابه در کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که برخوردهای ما با این حوادث اغلب، سیاسی، احساسی، زودگذر و نمایشی و ناهماهنگ است. این گونه اتفاقات به جای اینکه تبدیل به بستری برای اتفاق نظر و همبستگی شود اغلب تبدیل به عاملی برای تسویه حساب های سیاسی می‌شود. حتی مردم عادی با فرافکنی دنبال تفسیری مبتنی بر تئوری توطئه می روند.
موضوع وقتی اهمیت پیدا می کند که همه می‌دانیم ایران یکی از کشورهایی است که در معرض این گونه اتفاقات غیر مترقبه قرار دارد و مثلا هر 10 سال یک زمین لرزه بزرگ و ویرانگر داریم. جریان های سیاسی باید به این توافق برسند که نهادهایی مانند آتش نشانی، هلال احمر، کمیته امداد،شهرداری‌ها، پلیس، نیروهای نظامی و... بیطرف و غیرسیاسی شناخته شوند و اجازه یابند که فارغ از سیاست، وظایف ذاتی خود را انجام دهند. علاوه بر این به جای بی اعتمادی مطلق به نهادهای غیر حکومتی، این نهادها اجازه یابند که در چهارچوب قانونی کمک های مردمی را جذب و در اختیار مردم آسیب دیده بگذارند. کشور ما برای مواجهه با بحران های اجتماعی به یک منطقه الفراغ سیاسی نیاز دارد. جایی که همه جریان‌ها و جناح ها استقلال آن را به رسمیت بشناسند. در غیاب نهادهای تخصصی دولتی و غیر دولتی میدان برای نمایش و خودنمایی ها و سوء استفاده ها باز می شود.
مسئولانی که در عملیاتی نمایشی تا زانو در سیلاب فرو رفته اند، مردمی که در فضای مجازی همه چیز را زیر سوال می برند. نهادهای مدنی‌ای که متهم می شوند و بالاخره شمار زیادی از شهروندانی که با نیت خوب اما بدون سازماندهی به مناطق مصیبت زده می روند و اغلب به حجم مشکلات می افزایند. ما هم در سطح حکومتی و هم در سطح مدنی و غیر حکومتی نیاز به نهادهای بیطرف و مورد وثوق داریم.