روزنامه فرهیختگان
1398/01/28
شعله‌های زرد اعتراض پاریس به نوتردام رسید
فرهیختگان: کلیسای نوتردام؛ بنایی که از دو جنگ جهانی ویرانگر جان سالم به‌در برده بود، عصر دوشنبه به دلیل یک اتفاق نامعلوم در آتش سوخت. آتش، گنبد، سقف و دست‌کم یکی از پنجره‌های بزرگ این بنای 850 ساله را که یکی از نمادهای اصلی پایتخت فرانسه به شمار می‌رود به‌طور کامل از بین برد. شاید به همین دلیل است که آنگلا مرکل صدراعظم آلمان، ترزا می و دیگر رهبران اروپایی خیلی سریع نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند. این اولین باری نیست که آتش به جان کلیسای نوتردام می‌افتد. آخرین آسیب جدی به این بنای سمبلیک، به انقلاب کبیر فرانسه (۱۷۹۹–۱۷۸۹) بازمی‌گردد. حالا و در روزهایی که اروپا با یک واگرایی پیچیده درگیر است و امانوئل مکرون تنها ناجی اتحادیه اروپا در کنار مخالفت با آنان، با معترضان داخلی «جلیقه‌زردش» نیز چالش دارد، اروپا پس از انگلیس یک سمبل دیگرش را از دست داد. هرچند تخریب دوسوم بنای کلیسا، فرانسه را در بهت فرو برده اما برای مخالفان مکرون و سیاست‌هایش، آتش‌سوزی کلیسای نوتردام می‌تواند انقلاب دیگری همچون انقلاب کبیر فرانسه را نوید بدهد؛ انقلابی که در واکنش به ظلم پادشاه فرانسه در این کشور به‌وقوع پیوست. هنوز دادستانی فرانسه علت آتش‌سوزی را کشف نکرده اما بررسی اخبار چند ماه گذشته در فرانسه و سلسله آتش‌سوزی‌های عادی تعمدی در پایتخت این کشور، احتمال این را که این اقدامات یک سبک جدید از اعتراض به دولت و سیاست‌های آن باشد، تقویت کرده است. به‌ویژه اینکه این آتش‌سوزی همزمان با سخنرانی مکرون برای اعلام یک‌سری سیاست‌ها و کاستن از خشم جلیقه‌زردها رخ داد و او مجبور شد سخنرانی‌اش را نیمه‌کاره رها کند. با وجود تدابیر امنیتی نسبتا شدید و برخورد خشن پلیس، شنبه گذشته جلیقه‌زردها برای بیست‌ودومین هفته در اعتراض به بی‌عدالتی اقتصادی و سیاست‌های اقتصادی نئولیبرال امانوئل مکرون به خیابان‌ها آمدند. آتش‌سوزی کلیسای نوتردام، برنامه مکرون را به هم ریخت تا او به جای سخنرانی، به محل حادثه برود.در کلیسای نوتردام چه گذشت؟ حوالی ساعت 18:50 به وقت محلی (9 شب به وقت تهران) روز دوشنبه، کلیسای نوتردام در مرکز شهر پاریس دچار حریق شد. حجم این آتش‌سوزی به‌قدری بود که در دقایق ابتدایی بخش مهمی از سقف کلیسا را در برگرفت و دود عظیمی به ارتفاع چندین متر از آن به هوا برخاست. به گزارش «یورونیوز»، عملیات مهار آتش، هشت ساعت طول کشید و درنهایت در ساعت چهار بامداد سه‌شنبه این آتش‌سوزی مهار شد. بر اساس آخرین خبرها، منابع آتش‌نشانی گفته‌اند که دو برج نمادین این کلیسا و اسکلت و چارچوب اصلی آن حفظ شده و تلاش‌ها برای جلوگیری از فروریختن کامل بنا موفقیت‌آمیز بوده است اما سقف کلیسا با طراحی‌های کم‌نظیرش فرو ریخت.
اعتراض خاموش با آتش‌سوزی؟ ساختمان کلیسای نوتردام از سال گذشته به دلیل ترک برداشتن و ریختن بخش‌هایی از ساختمان، در حال تعمیر بود و با اینکه علت دقیق آتش‌سوزی هنوز معلوم نیست، پلیس پاریس گفته است آتش‌سوزی به احتمال زیاد به عملیات بازسازی در این کلیسا مربوط بوده که 6 میلیون و 800 هزار یورو هزینه داشته است. تاکنون هیچ‌منبع رسمی‌ای علت آتش‌سوزی را اعلام نکرده، اما گفته شده است 50 نفر روی پرونده مفصل و پیچیده‌ای مبنی‌بر اینکه عامل آتش‌سوزی چه بوده، در حال تحقیقند. در این بین اما «رمی هیتس»، دادستان پاریس اظهارنظری کرده که کمی قابل‌تامل است. او گفته «هیچ‌نشانه‌ای مبنی‌بر اینکه آتش‌سوزی کلیسای «نوتردام» عمدی بوده است، وجود ندارد.» بنابر گزارش خبرگزاری «اسپوتنیک»، هیتس دیروز گفت: «نشانه‌ای در دست نیست که آتش‌سوزی عمدا آغاز شده باشد و همچنان تصادفی بودن این حادثه، موضوعی است که بیشترین احتمال را درباره آن می‌دهیم.» اگر چه هنوز مقامات فرانسوی نتوانسته‌اند دلیل آتش‌سوزی را کشف کنند، روند رو به‌رشد آتش‌سوزی تعمدی و انفجار در چند ماه گذشته در فرانسه، احتمال عمدی بودن این حادثه را کمی قابل قبول‌تر می‌کند. چند روز پیش نیز در منطقه نوزدهم پاریس یک انفجار مهیب در یک ساختمان مسکونی رخ داد؛ به‌گونه‌ای که طبقات دوم تا پنجم این ساختمان را درگیر خود کرد. وقوع حوادث اینچنینی در سه ماه گذشته برای پنجمین بار و البته در مناطق مختلف فرانسه رخ داده است. به گزارش «ایرنا»، پس از انفجار مهیب سه کپسول گاز در پشت‌بام کتابخانه دانشگاهی در شهر لیون فرانسه که سه نفر مجروح داشت، بر اثر انفجار در یک نانوایی در منطقه هشتم این شهر علاوه‌بر کشته شدن یک مادر و کودک، چهار نفر دیگر نیز زخمی شدند. در حادثه‌ای مشابه نیز در روز بیست‌وهفتم دی‌ماه به دلیل نشت گاز در یک نانوایی در پاریس چهار نفر کشته و 12 تن دیگر زخمی شدند. همچنین در بامداد شانزدهم سال گذشته، بر اثر آتش‌سوزی در یک ساختمان هشت طبقه در منطقه شانزدهم پاریس دست‌کم 10 نفر کشته و بیش از 30 نفر از جمله تعدادی آتش‌نشان زخمی شدند؛ در جریان این حادثه یک زن بازداشت شد. شاید نتوان به‌صراحت گفت چه گروهی پشت این جریان قرار دارند اما به‌طور حتم یک ویژگی آنان، نارضایتی از دولت مکرون و هواداران سیاسی اوست. بهمن سال‌گذشته، منزل «ریچارد فراند»، رئیس مجلس ملی فرانسه که از اعضای حزب امانوئل مکرون است، به آتش کشیده شد. به گفته مقامات رسمی، این آتش‌سوزی عمدی و احتمالا جنایی بوده است. فراند با انتشار عکس‌هایی از خانه سوخته خود در توئیتر، از «خشونت» و «ارعاب» نوشت: «هیچ‌چیز توجیه‌کننده ارعاب نیست. هیچ‌چیز توجیه‌کننده خشونت و تخریب نیست.» این نوشته او مشخص می‌کند که مخالفان دولت دست به چنین اقدامی زده‌اند. درباره عمدی یا غیرعمدی بودن سایر آتش‌سوزی‌ها و انفجارهای پاریس خبری منتشر نشده اما با توجه به سابقه معترضان فرانسوی که خودرو و مغازه‌ها را به آتش می‌کشند، به نظر می‌رسد آتش زدن منازل یا حتی کلیسای نوتردام، نوع جدیدی از واکنش به سیاست‌های دولت فرانسه باشد. در آلمان نیز تشکیل گروه‌های شبه‌نظامی برای مقابله با سیاست مهاجرتی دولت، در همین راستا ارزیابی میشود. اروپا با سقوط سمبل‌هایش و تفکرات واگرایی‌اش، به سمت خشونت کشیده میشود و شاید این خشونت امنیت این قاره را نیز دستخوش تغییرات قابل‌ملاحظه‌ای کند. سمبل 800 ساله اروپا کلیسای نوتردام راوی تاریخی پرفراز و نشیب است. این کلیسا در قرن چهارم میلادی معبدی بود برای عبادت غیر مسیحیان فرانسه اما با رسمیت یافتن مسیحیت در اروپا این محل توسط پیروان مسیحی به‌سرعت به‌عنوان یک کلیسا تغییر ماهیت و نام داد. مسیحیان نام این کلیسا را نوتردام یا همان «بانوی ما» گذاشتند، کلمه‌ای که برای خطاب قرار دادن حضرت مریم(س) به کار می‌بردند. ساختمان واقع‌شده در کنار رود سن‌ریمو هشت قرن پس از تبدیل شدنش به کلیسا به‌خاطر افزایش ناگهانی جمعیت پاریس تخریب شد تا در سال ۱۱۶۳ میلادی بنای ساختمان جدیدی آغاز شود که ظرفیت جای دادن جمعیت بیشتری را داشته باشد. بنای مجدد نوتردام پس از دو قرن در سال ۱۳۴۵ میلادی به اتمام رسید. این کلیسا مراسم ازدواج و تاجگذاری پادشاهان زیادی را به خود دیده است؛ از جمله تاجگذاری ناپلئون در سال 1804 توسط «پی هفتم». پس از این اتفاق، نوتردام که تا مدت‌ها بزرگ‌ترین کلیسای اروپا بود به‌مرور از رونق افتاد تا «ویکتور هوگو»، نویسنده مشهور فرانسوی با نوشتن رمان معروف «گوژپشت نوتردام» در سال 1831 موجبات توجه دوباره به این کلیسا را فراهم کند. بین سال‌های ۱۸۴۴ تا ۱۸۴۶، کلیسای تاریخی نوتردام بازسازی شد. معمار مطرح فرانسوی ویلوت لو دوک، تغییرات عجیبی در بنا ایجاد کرد که تا آن زمان در هیچ‌کلیسای دیگری مشاهده نشده بود. این معمار فرانسوی، نقوش برجسته‌ای را از الهه آب‌ها روی دیوارهای کلیسا حکاکی کرد تا به قول خودش از این دیوارها در برابر نفوذ آب و توفان‌های وحشتناک این ناحیه محافظت کند، اما فراموش کرد برای مقابله با آتش نقوش دیگری را نیز ترسیم کند. نوتردام جز اهمیت تاریخی خود بنا، محل نگهداری مجموعه‌ای ارزشمند از آثار تاریخی و هنری است که طی قرن‌ها گردآوری شده‌اند. یکی از این آثار تاجی است که ادعا میشود عیسی مسیح(ع) در زمان به صلیب کشیده‌شدن بر سر داشته است. در این کلیسا همچنین یک تکه چوب و یک میخ وجود دارد که گفته میشود در زمان مصلوب کردن مسیح(ع) مورد استفاده قرار گرفته‌اند. ناقوس‌های کلیسا که قدمت بزرگ‌ترین آنها به سال ۱۶۸۱ بازمی‌گردد دیگر اثر ارزشمند نوتردام است. این ناقوس‌ها در برهه‌های زمانی بسیار مهم در تاریخ فرانسه از جمله انقلاب فرانسه و جنگ‌های جهانی به صدا در آمده‌اند. کلیسای نوتردام در طول تاریخ بر اثر اتفاقات طبیعی یا جنگ‌ها دچار آسیب‌هایی شده است اما آخرین مورد قبل از آتش‌سوزی اخیر (2019) به روزهای انقلاب فرانسه در سال‌های پایانی قرن هجدهم باز می‌گردد. در این سال تعدادی از انقلابیون خشمگین از پادشاهان فرانسه به کلیسا حمله کردند. آنها در این حمله مجموعه‌ای از مجسمه‌های 12 پادشاه عهد قدیم را که بالای در ورودی کلیسا قرار داشتند با مجسمه پادشاهان فرانسه اشتباه گرفتند و آنها را در سال 1793 به میدان کلیسا بردند و با گیوتین سر آنها را جدا کردند. ۲۱ عدد از سر این مجسمه‌ها که قدمت آنها به قرن ۱۳ بازمی‌گشت در سال ۱۹۷۷ درون دیواری در یکی از محله‌های پاریس کشف شدند. همزمان با تلاش آتش‌نشانان برای مهار آتش، هزاران نفر از ساکنان پاریس در حاشیه رود سن بهت‌زده شاهد نابودی بخشی از این اثر ارزشمند تاریخی چند صدساله و یکی از بهترین نمونه‌های معماری سبک گوتیک در این کشور بودند که آن را «قلب پاریس» می‌دانند. برخی از مردم دعا می‌خواندند و برخی نیز ترانه‌های مذهبی را زمزمه می‌کردند. اهمیت این کلیسا به‌قدری بود که امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز در محل این حادثه حضور یافت. او دقایقی قبل از نیمه‌شب به خبرنگاران گفت که از وقوع بدترین سناریوی ممکن جلوگیری شده است. او اعلام کرد که فرانسه کمپینی را برای بازسازی این کلیسای جامع راه‌اندازی خواهد کرد. تلاش برای جمع‌آوری پول همچنین جذب استعدادها حتی از خارج از کشور بخشی از برنامه‌های این کمپین برای بازسازی کلیسای نوتردام خواهد بود. مکرون گفت: «ما این کلیسا را با هم بازسازی می‌کنیم. این کار بدون شک بخشی از سرنوشت فرانسه و پروژه ما برای سال‌های پیش‌رو خواهد بود.» این بنای تاریخی به‌قدری برای اروپا حائز اهمیت بود که بسیاری از رهبران این قاره و حتی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا نسبت به حادثه آتش‌سوزی واکنش نشان دادند. مرکل نوتردام را نماد فرهنگ اروپایی دانست و ترزا می نخست‌وزیر انگلیس با فرانسویان در این حادثه ابراز همدردی کرد. اما ترامپ با اظهارنظرهای عجیبش دستمایه طنز شد؛ او پیشنهاد کرده بود برای خاموش کردن آتش از هواپیمای آبپاش استفاده شود، ولی فرانسویان در پاسخ وی گفتند که این اقدام باعث سقوط بنا خواهد شد.
