روزنامه ابتکار

یک گزارش رونالدینیویی! گفتن از عطاری در روز عطار

گروه جامعه: رونالدینیو، جادوگر برزیلی فوتبال، دریبل مشهوری داشت که در آن به یک سو نگاه و اشاره می‌کرد و به سوی دیگر پاس می‌داد. این دریبل رونالدینیویی، حکایت این گزارش است؛ قرار است به مناسبت روز عطار نیشابوری، نه درباره این شاعر بزرگ قرن 6 و 7 هجری که درباره «عطاری» حرف بزنیم!
فریدالدین ابوحامد محمدبن‏ابوبکر ابراهیم‌بن‏ اسحق عطار کدکنی نیشابوری، چنان که از لقبش برمی‌آید، عطار هم بوده است. مثلا خودش می‌گوید: « گرچه عطاریم و بوی خوش دهیم، خویشتن را به ز کس نشمرده‌ایم». امروز، 25 فروردین‏ماه هم روز بزرگداشت این عطار شاعر صوفی عارف‏مسلک است. با این حال، این گزارش درباره شعرها و البته نثر جناب شاعر نیست. عطاری، در لغت از عطر می‌آید و اگر به مفهوم امروزی به آن نگاه کنیم، انتظار داریم که مغازه‌ای شامل مشک و ختن و گلاب بوده باشد. البته که این عطرهای قدیمی هم در عطاری‌های قدیم به چشم می‌خوردند، اما وجه تسمیه این نام، به بوی خوش گیاهان دارویی هم که در این دکان‌ها عرضه می‌شده و تا امروز نیز می‌شود، بازمی‌گردد. عطاری‌ها در واقع به‏گونه‌ای داروخانه‌های قدیم بوده‌اند و البته هنوز هم نگاه داروشناسی‌شان را بر پایه داروهای طب سنتی و گیاهی حفظ کرده‌اند. البته این روزها گاه عطاری‏کردن با طبابت سنتی ترکیب شده و بعضا عطارها خود از طبله عطاریشان برای دردهای گوناگون نسخه می‌پیچند؛ کاری که از سوی جامعه پزشکی به شدت منع و نهی شده است.
گفته می‌شود که در ایران حدود 8 هزار نوع گونه گیاهی موجود است که از این تعداد، 2300 گونه جزو گیاهان معطر و دارویی هستند. البته از این تعداد نیز تنها 450 گونه در عطاری‌های ایران به فروش می‌رسند. فروش این گیاهان دارویی نیز به اشکال گوناگون انجام می‌پذیرد؛ گاه به شکل عرق و عصاره و گاه به شکل خشک‏شده یا پودرشده.
قُدّومه و بِه‏دونه و بابونه و پونه!


« عناب سه پستون گیاهان بیابون، دوای آبله و آبله مرغون، باد سرخ و وَرَم و زیادیِ خون، قُدّومه و بِه‏دونه و بابونه و پونه، چهارتخمه و هم چهارگل و هم حاجتِ خونَه، پوست بید بولوس، روغن کرچک، ختمی، تاتیزیک، کاسنی و بالهنگ» ... این بخشی از اشعاری است که عطار دوره‌گرد فیلم «حسن‌کچل» مرحوم علی حاتمی که خود را طبیب می‌خواند، در تبلیغ کالاهایش می‌خواند و ادعا می‌کند «درمون می‌کنم، افسون می‌کنم، منم حکیم‌باشی، حیرون می‌کنم». این حکیم‌باشی البته علی‌رغم مورد تمسخر قرارگرفتن از سوی رند مزاحم بازار، ادامه هم می‌دهد: «شیره خشت و زنجفیل و ترنجبین، شاه‏ترّه، شاه‏دانه، انگبین، مرده زنده کرده‌ام صدبار من، مرحبا بر من، به‏به آفرین».
به گفته یک پزشک، عطاری‌ها، اجداد داروخانه‌ها هستند. با این حال با پیشرفت علم شیمی و به تبع آن صنعت داروسازی، مسیر عطاری و داروسازی از هم جدا شد. با این حال چنان که در گذشته عطاری‌ها محل فروش گیاهان دارویی و عرقیات و نه تجویز دارو بوده‌اند، امروز هم نباید موضوعی غیر از این اتفاق بیفتد. دکتر عباس علیمرادیان سرپرست معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی استان مرکزی در این باره گفته است: «عطاری‌ها تنها مجاز به عرضه و فروش گیاهان دارویی به صورت خشک و مفرده و یا عرقیجات بوده و هیچ‏گونه مجوزی برای ترکیب چندین گیاه دارویی با یکدیگر و فروش داروهای گیاهی ترکیبی را ندارند. حتی گیاهان دارویی نیز که به صورت خشک و مفرده توسط عطاری‌ها به فروش می‌رسد، باید در فصول معین مخصوص‏به‏خود کشت شده و برداشت شوند و حتی در فصول خاصی خشک شوند. باید به این نکته توجه داشت که فرآیند تهیه و تولید گیاهان دارویی به چه نوعی است و چگونه توزیع و عرضه می‌شود و به چه نحوی به فروش می‌رسد. گیاهان دارویی که تهیه و تولید و توزیع می‌شوند، باید از هر گونه آلودگی‌های انگلی و قارچی به دور باشند». وی با اشاره به این که برخی بدون مجوزهای لازم اقدام به انجام فرآیندهای طب سنتی می‌کنند، عوارض این اقدام را خطرناک و آن را غیرقانونی دانست. این پزشک در عین حال تاکید کرده است که کسانی که به طور تخصصی از شاخه پزشکی وارد حوزه طب سنتی می‌شوند، فرآیندی کاملا علمی، اصولی و صحیح را طی می‌کنند.
از عطاری تا طبابت
محمدآقا، به گفته خودش نهمین نسل از خانواده‌ای است که نسل‏اندرنسل عطار بوده‌اند. مغازه‌اش در یک منطقه قدیمی مرکز تهران است، با این حال اشاره می‌کند که چند نسل پیشتر، از تبریز به تهران آمده‌اند. دوست ندارد از خودش و مغازه پدری‌اش نشانی در گزارش باشد. به قول خودش نه دلش می‌خواهد تبلیغ کند و نه حوصله دارد اگر حرفی از او کسی را برنجاند، وارد چالشی شود. او درباره حرفه‌اش و تفاوت‌های عطاری امروز و گذشته می‌گوید: «امروز عطاری‌ها مثل بسیاری اصناف بیش از گذشته تحت نظارت‏اند. البته این نظارت‌ها بیشتر جدل‌های مجوزدادن است و در مورد دانش و آگاهی این حساسیت کمتر به چشم می‌خورد. در واقع بسیاری با خواندن چهار کتاب طبِ سنتی فکر می‌کنند الان نه فقط عطار، که طبیب هستند». او تاکید می‌کند: «عطاری محل تجویز دارو نیست. البته همان‏طور که مثلا کسی که سرش درد می‌کند، ممکن است مسکن بخورد، در عطاری‌های هم بسته به تجربه قبلی، خیلی‌ها دیگر می‌دانند که عرق نعنا برای گوارش و نفخ خوب است یا بهارنارنج و گل گاوزبان آرامش‌بخش‏اند. به همین دلیل است که برخی بیماران خودتجویزی می‌کنند یا عطاری‌ها به خود اجازه می‌دهند که تجویز کنند». وی یادآور می‌شود: «در عطاری‌ها مثل ساختاری که میان پزشکان و داروخانه‌ها هست، مکانیزمی برای تحویل گیاه دارویی و داروی گیاهی بر اساس نسخه وجود ندارد و از سوی دیگر ممنوعیتی هم در تحویل این اقلام بدون تجویز و نسخه به چشم نمی‌خورد، در نتیجه عجیب نیست که توصیه‌های پزشکان مبنی بر لزوم پرهیز از استفاده از اقلام، نادیده گرفته شود». محمدآقا اضافه می‌کند: «شخصا برای جان و سلامت مشتری ارزش قائلم. سعی کرده‌ام با گذراندن دوره‌های مرتبط با طب سنتی و مطالعه و البته ترکیب آن با چیزهایی که از پدر و پدربزرگم و البته مادربزرگم یاد گرفته‌ام، در دادن گیاهان دارویی به مردم احتیاط کنم. اگر چیزی هم بخواهند، به آن‌ها توصیه می‌کنم از پزشک‏شان درباره مصرف همزمان با داروهایشان بپرسند. در موارد ساده‌تر هم اغلب عوارض و منع مصرف‌های داروها را مورد اشاره و تاکید قرار می‌دهم. با این همه این رفتار مراجعه‌کنندگان است که نوع مصرف این داروها را تعیین می‌کند». این عطار قدیمی همچنین می‌گوید: «قدیم عطاری‌ها بخش مهمی از گیاهانی که عرضه می‌کردند را خود تهیه و فرآوری می‌کردند. در حال حاضر شرکت‌هایی وجود دارند که این کار را انجام می‌دهند و تفاوت عطاری با عطاری، علاوه بر آگاهی‌های عطار، به شناخت و البته شرافتش برای خرید و عرضه کالای باکیفیت برمی‌گردد. جز این، عطاری‌های امروز تا حد زیادی بیشتر فروشنده به حساب می‌آیند و شاید خیلی عطاری‌ها، از فرآیندهای عطاری بی‏اطلاع باشند». وی در پایان در پاسخ به این که کاسبی عطارها چگونه است، پاسخ می‌دهد: «روزی را خدا می‌دهد. کسب‏وکار ما هم می‌گذرد. با این حال فکر می‌کنم یک سری کارهای جدید و به‏روز، مثل دکور و بسته‌بندی‌های جذاب‏تر، سایت‌های اطلاعات و فروش اینترنتی و... می‌تواند به رونق این کسب‏وکار کمک کند که من هم به فکر انجامشان هستم و کارهایی هم کرده‌ام. برخی همکاران هم روی موج ارگانیک‏بودن سوار شده‌اند که هنوز نفهمیده‌ام یعنی چه! به‏هرحال در عطاری‌ها، ادویه و برخی محصولاتی که دارویی صرف نیستند و غذایی هم هستند فروخته می‌شوند. در مجموع هنوز اقبال مردم به عطاری‌ها بالاست و عطاری اگر «کاسب» خوب و منصف و مردم‌داری باشد، مشتری هم دارد».
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
اسراييل‌ضربه راهبردي خورده است (اعتماد) افتتاح ابرپروژه سد و نیروگاه ایرانی در سریلانکا (جوان) اخبار ویژه (کيهان) عیارسنجی طرح مالیات بر عایدی سرمایه (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
رهبر کره‌شمالی اعلام کرد آمریکا تا پایان سال جاری میلادی زمان دارد تا رویکرد خود را نسبت به مذاکرات تغییر دهد علیرضا صدقی بازخوانی یک «سیلاب» متهم ردیف اول پرونده شرکت بازرگانی پتروشیمی: فردی مامور شده بود مسیر پول ها را پیگیری کند یک گزارش رونالدینیویی! گفتن از عطاری در روز عطار مروری بر فعالیت‌های خانه احزاب از زمان تشکیل تاکنون ریاست خانه احزاب به اصولگرایان رسید «ابتکار» راهکارهای پیشنهادی برای عبور از مشکلات اقتصادی موجود را بررسی می‌کند گردنه سخت بحران‌ و راه‌های عبور! سیل با کانون‌های داخلی و خارجی گرد و غبار در ایران چه کرد؟ خداحافظی موقتی خوزستان با گرد و غبار با موافقت رهبر انقلاب نیروهای جهادی جانباخته در حادثه واژگونی قایق گمیشان «شهید خدمت» محسوب می‌شوند عماد افروغ در گفت‌وگو با «ابتکار» درباره حواشی برنامه «90»: باید برای شعور اجتماعی ارزش قائل شد وزیر دفاع در قرارگاه کربلای نیروهای مسلح در خوزستان: معاون اول رئیس‏جمهوری: رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی: سپاه برگرفته از اصول اصیل انقلاب اسلامی است