ارتش سودان عمر البشیر را کنار زد اما مخالفان از قدرت‌گیری دوباره نظامیان ناراضی‌اند

انقلابیون سودان، علیه کودتا
همدلی| گروه جهان- روح‌اله نخعی: عمر البشیر به پایان رسید اما انقلاب به پایان نرسیده است. بعد از هفته‌ها تظاهرات اعتراضی علیه رئیس‌جمهور سودان که به درگیری‌های خونین نیز منجر شد، پنج‌شنبه، ۲۲ فروردین و با فشار ارتش، پایان دوران عمر البشیر نیز اعلام شد. عوض احمد بن عوف، وزیر دفاع سودان با اعلام سقوط عمر البشیر گفت ارتش بشیر را به مکانی امن منتقل کرده و او را تحت حفاظت نگه داشته است. وزیر دفاع همچنین با قرائت بیانیه‌ای تلویزیونی اعلام کرد شورای نظامی کشور را برای دوره گذاری دو ساله اداره خواهد کرد و در پایان این دوره به برگزاری انتخابات خواهد پرداخت.
یورونیوز فارسی می‌نویسد، این خبر را پیشتر منابعی از درون دولت سودان و نیز یکی از وزرای کابینه البشیر تایید کرده بودند. این منابع گفته بودند که رایزنی‌هایی برای تشکیل «شورای انتقالی» در جریان است. عادل محجوب حسین، وزیر اقتصاد سودان با اعلام این خبر به شبکه تلویزیونی الحدث دوبی گفته بود: «رایزنی‌هایی در جریان است تا با تشکیل یک شورای نظامی تکلیف قدرت پس از استعفای بشیر معلوم شود.» وزیر دفاع سودان همچنین اعلام کرد که تمامی مرزهای زمینی و هوایی کشور تا اطلاع ثانوی بسته است. ساعاتی پس از انتشار این خبر، عوض احمد بن عوف به مدت یک ماه «مقررات منع آمدوشد شبانه» در سراسر کشور اعلام کرد: «من از هم اکنون به مدت یک ماه مقررات منع آمدوشد شبانه از ساعت ۱۰ شب تا ۴ صبح در سراسر کشور اعلام
می‌کنم.»


اما به نظر می‌رسد، مردم سودان نیز مانند مردم الجزایر، حاضر نیستند به صرف برکنارشدن حاکمی که علیه حکومت او به پا خاسته‌اند، با رضایت به خانه برگردند و قدرت‌گرفتن دوباره نظامیان را به صرف حذف گزینه نامطلوب، بپذیرند. گزارش‌ها حاکی است با وجود اعلام رسمی سقوط رژیم عمر البشیر، رهبران مخالفان این تغییر را ظاهری‌تر از آن می‌دانند که آن را پیروزی به حساب بیاورند. به اعتقاد مخالفان، کنارزدن عمر البشیر توسط ارتش و شکل‌گیری نهادها توسط نظامیان برای اداره کشور به نام دوران گذار، تنها یک کودتای نظامی درون رژیم است. با همین نگاه، آن‌ها از مردم خواسته‌اند همچنان در خیابان‌ها بمانند و به اعتراض خود ادامه دهند. گروه «اتحاد برای آزادی و تغییر» در بیانیه‌ای که در واکنش به این خبر منتشر کرده به صراحت گفته است این کودتا توسط رژیم انجام شده و در آن «دوباره همان چهره‌هایی که مردم علیه آن‌ها قیام کرده بودند» بر سر کار آورده شده‌اند. با این استدلال این بیانیه نیز خواستار «ادامه تحصن در برابر ستاد کل ارتش» شده است.
آنچه در سودان اتفاق افتاده به نظر نسخه خونین‌تری از روند اتفاقات الجزایر است. نهادهای نظامی در پی ضعیف‌شدن حاکم مستبد، وارد صحنه شده و او را به عنوان رهبری فاقد مقبولیت و در اقدامی به ظاهر در راستای خواست مردم، کنار می‌زنند و خود قدرت را به دست می‌گیرند، اما برخلاف نمونه‌های مشابه قبلی در این منطقه، این بار مردم هدف انقلابشان را نه‌کناررفتن افراد که خروج کامل گروه حاکمی می‌خوانند که مقصر و مسئول حاکمیت ناسالم پیشین بوده است. پیشتر، حذف نام‌های بزرگی مانند حسنی مبارک در مصر، معمر قذافی در لیبی و بن‌علی در تونس به معنای موفقیت اعتراضات و گذار به مرحله ساخت کشور قلمداد می‌شود اما انصراف و بعدتر استعفای بوتفلیقه از ریاست‌جمهوری الجزایر و حالا کنارگذاشتن عمر البشیر از ریاست‌جمهوری سودان، صرفاً یکی از اتفاقات روند کلی انقلاب دیده می‌شود که از قضا از دید مخالفان کشور را در معرض خطر جدی‌تری قرار داده است.
ادامه اعتراضات با ادامه درگیری‌ها نیز همراه بوده‌است. سی‌ان‌ان به نقل از کمیته مرکزی پزشکان سودان می‌نویسد نیروهای حکومت و شبه‌نظامیان حامی حکومت، ۱۳ معترض را به گلوله جنگی کشته‌اند. تنها دو نفر از این ۱۳ کشته در خارطوم، پایتخت سودان جان خود را از دست داده‌اند.
در میان واکنش‌های اولیه مقامات خارجی، استقبال مصر از روند تغییرات، چیزی شبیه به کنایه تاریخ بود. مصر در واکنش اولیه به این اخبار با اعلام این که به «ظرفیت مردم و ارتش ملی و قانونی سودان اعتماد دارد» از جامعه جهانی خواست تغییر حاکمیت سودان را به رسمیت بشناسد. ژنرال عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور فعلی مصر، بعد از انقلابی که منجر به برکناری حسنی مبارک شد، در میانه اعتراضات مردم به حکومت محمد مرسی رئیس‌جمهور منتخب و قدرت‌گیری اخوان‌المسلمین، وارد صحنه شد و با کنارزدن مرسی خود بر جایگاه قدرت او نشست. مصر در ید قدرت سیسی دوباره صحنه فقدان آزادی بیان و آزادی‌های سیاسی شده است. چندین پیش ویدئویی از یکی از دادگاه‌های مصر منتشر شد که در آن متهم گفته بود برقی که برای شکنجه و اعتراف‌گیری به او وصل شده است، برای مصرف کل کشور کافی است.
از طرف دیگر اما اتحادیه آفریقا به نظر موضع متفاوتی دارد. این اتحادیه در بیانیه‌ای اعلام کرد که قدرت‌گیری نظامیان «واکنش مناسب به چالش‌های پیش روی سودان و خواست‌های مردمش نیست.» این اتحادیه افزود سودان از امضاکننده‌های معاهده‌هایی است که «هر تغییری خلاف قانون اساسی را به شدت محکوم می‌کند و دولت‌های عضو را متعهد می‌کند به حاکمیت قانون، اصول دمکراتیک و حقوق بشر احترام بگذارند».
گروه‌هایی از معترضان برای شادی کناررفتن بشیر به خیابان آمده بودند، اما این شادی خیلی زود تبدیل به نگرانی از نحوه کناررفتن او و عواقب آن شد. شعارهای جشن به سرعت تبدیل به شعارهایی علیه وزیر دفاع کشور شدند. حتی نسخه جدیدی از شعار معروف «مردم اسقاط نظام را می‌خواهند» رونمایی شد: «مردم اسقاط ابن عوف را می‌خواهند.» هشتگ جدیدی هم که در شبکه‌های اجتماعی به کار گرفته شده است، معنای مهمی دارد: «لم یسقط بعد.» «هنوز ساقط نشده است.»
عمر زین‌العابدین، از فرماندهان نظامی و از اعضای شورای نظامی، اعلام کرده است که گروه حاکم تازه هیچ قصدی برای دردست‌نگه‌داشتن قدرت ندارند و تنها برای برکنارکردن رئیس‌جمهور عمر البشیر قیام کرده‌اند تا به خواست مردم عمل کنند. گروه‌های مخالف اما این ادعاها را رد می‌کنند و خواستار تحویل فوری قدرت توسط نظامیان شده‌اند. عابدین حتی گفته است می‌خواهد با معترضان «بنشیند و گفت‌وگو کند»: «ما راه‌حلی با خود نیاورده‌ایم. ما اینجاییم تا کشور را به جلو ببریم و به عنوان ابزاری برای تغییر عمل کنیم... ما خواهیم رفت، با مردم خواهیم نشست و خواسته‌های آن‌ها را خواهیم شنید و آن‌ها را بخشی از مکالمه قرار خواهیم داد.» این فرمانده نظامی در حالی از تمایلش برای حضور معترضان به عنوان بخشی از مکالمه می‌گوید که مواضع معترضان علیه حضور خود او در این مکالمه به نظر می‌رسد.
چند روز پیش ویدئویی منتشر شد از جمعیتی که شعارهای انقلابی را به شکلی آهنگین و با روحیه‌ای شاد سر می‌دادند. حالا گاردین گزارش می‌دهد که جمعه صبح، فضای تجمع‌های معترضین شاد و جشن‌آمیز بوده است، با پخش موسیقی همراه با شعارهایی خواستار دمکراسی.
بشیر، مانند بوتفلیقه، از رهبرانی با دوران طولانی حکومت بود اما سابقه‌ای بسیار خونین‌تر از او داشت و حالا فرایند کناررفتن او نیز با خونریزی و درگیری‌های شدیدتری همراه بوده است؛ اما آنچه قطعی است این است که کار معترضان سودانی هنوز تمام نشده است. انقلابیون سودانی، فعلاً کودتای نظامی را به عنوان جایگزین
نپذیرفته‌اند.