سیل به‌جان 730 اثر تاریخی افتاد







حمیده امینی فرد
خبرنگار
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از تخریب و آسیب دیدن 730 اثر تاریخی در جریان سیلاب‌های اخیر خبر داد. آثاری که برای مرمت و بازسازی به اعتباری بالغ بر 300 میلیارد تومان نیاز دارند. تأمین این اعتبار به ستادهای بحران هر استان واگذار شده تا پس از پایان وضعیت هشدار و بحرانی، به هر استان به‌طور مجزا اختصاص یابد. آثار تاریخی و باستانی استان‌های لرستان، خوزستان و گلستان به ترتیب بیشترین خسارت را در سیل اخیر متحمل شده‌اند. درحال حاضر تیم‌های کارشناسی درحال بررسی نحوه بازسازی بناهای آسیب دیده هستند. قرار است از یونسکو نیز در این زمینه کارشناسانی به ایران سفر کنند. به گفته محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی در حوزه میراث فرهنگی بخش عمده‌ای از آثار تاریخی ۱۹ استان دچار آسیب شده است، اما بیشترین خسارات به استان لرستان اختصاص دارد. آن طور که او می‌گوید استان لرستان حدوداً ۵۰ میلیارد تومان، خوزستان ۴۵ میلیارد تومان و گلستان ۴۰ میلیارد تومان در این سیل آسیب دیده‌اند. البته این به معنای آسیب ندیدن آثار تاریخی سایر استان‌ها نیست و استان‌های دیگر همچون فارس هم در این زمینه دچار خسارت شده‌اند. خوشبختانه تخت جمشید و پاسارگاد در جریان سیل اخیر هیچ گونه آسیبی ندیده‌اند و تنها چند خانه تاریخی در شیراز به علت آب گرفتگی دچار خسارت شده‌اند. طالبیان می‌گوید که هنوز هیچ گزارش تخریب و آسیبی از استان‌های آذربایجان شرقی، گیلان، اردبیل، زنجان، خراسان جنوبی و رضوی به این سازمان اعلام نشده و بنابراین احتمال می‌رود که این استان‌ها از خسارت‌های باران سیل‌آسا، در امان مانده‌اند!
طالبیان با بیان اینکه در جریان این سیل، برخی اماکن تاریخی به علت شدت بارش‌ها دچار آسیب شده‌اند، به «ایران» می‌گوید: بخشی از آثار تاریخی نیر که در مسیر بستر رودخانه‌ها قرار داشتند، مثل سازه‌های آبی شوشتر، به شکل دیگری خسارت دیده‌اند. هم‌اکنون قسمتی از بند میزان، سد مربوط به دوران ساسانیان زیر آب رفته است که از این جهت دچار فرسایش شده و احتمالاً بخش‌هایی از آن تخریب شده باشد. در دزفول خوشبختانه پل سبک و باستانی اگرچه سالم مانده، اما تا حدودی فرسایش پیدا کرده است. در لرستان هم بخشی از قلعه فلک‌الافلاک، تپه باستانی و دیوار حفاظتی ریزش کرده و خانه‌های بروجردی هم آسیب دیده‌اند. سید امین قاسمی، مدیرکل میراث فرهنگی استان لرستان در همین زمینه به صدمه دیدن 50 اثر تاریخی در این استان اشار کرده و می‌گوید: پل‌های کشکان، شکسته، سرطاق ساربان، پلدختر و افرینه و کاروانسراهای تاریخی از جمله ۵۰ اثر تاریخی استان هستند که دچار خسارت شده‌اند.
مسئولان میراث فرهنگی استان خوزستان هم که پیش ازاین سایت‌های باستانی واقع در مناطق «ایذه»، «مسجد سلیمان» مانند «سر مسجد»، «شوش» مانند «کاخ داریوش»، «شوشتر» مانند سازه‌های آبی شوشتر، «هفت‌تپه» مانند محوطه «چغازنبیل» را تعطیل اعلام کرده بودند، حالا خبر از بازشدن این سایت‌ها می‌دهند، اگرچه هنوز سازه‌های آبی شوشتر تعطیل است.
کارشناسان و علاقه‌مندان میراث فرهنگی علاوه بر اینکه نسبت به تخریب و صدمه دیدن آثار تاریخی دغدغه‌مندند، درباره خروج این آثار از فهرست یونسکو هم ابراز نگرانی کرده‌اند. طالبیان اگرچه خیال آنها را از بابت خارج نشدن این آثار از فهرست یونسکو به علت بلایای طبیعی راحت می‌کند، اما تأکید می‌کند که باید هرچه زودتر بحث مرمت و بازسازی هم آغاز شود. البته بنا به گفته او، دو کارشناس از یونسکو به استان خوزستان و گلستان سفر خواهند کرد تا وضعیت آثار تاریخی شوشتر و برج گنبد قابوس را بررسی کنند.
بارش‌های شدید اگرچه به علت اقدامات بموقع، خسارت زیادی به پایتخت وارد نکرد، اما ارزیابی کارشناسان میراث فرهنگی نشان می‌دهد که 8 اثر تاریخی در تهران هم 4 میلیارد تومان خسارت دیده‌اند. پل تاریخی کن، پل نمرود فیروزکوه و پل شاه عباسی پردیس از جمله آثار تاریخی هستند که به علت جریان شدید آب در رودخانه‌ها دچار صدمه شده‌اند.
کاروانسرای امین آباد، گنبد طارس، آتشکده ری و دژ رشکان و بنای چندین امامزاده نیز از دیگر آثار خسارت دیده در جریان سیلاب‌های اخیر در تهران هستند که به دلیل شدت بارش‌ها دچار آسیب‌ شده است. مرمت این بناها بزودی آغاز خواهد شد.
فرمانده یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هم از آمادگی کامل نیروهای یگان حفاظت برای پیشگیری از تحمیل خسارت به آثار تاریخی – فرهنگی خبر داده و می‌گوید: آثار تاریخی و موزه‌ها در مناطق سیل زده در معرض تهدید و تخریب بود که در پی آن لازم شد پیش‌بینی‌هایی برای حفاظت و صیانت از این ثروت ملی انجام شود.
سردار امیر رحمت‌اللهی می‌افزاید: بلوک بندی مبادی ورود و خروجی موزه‌ها، نظارت بر عملیات حفر کانال آب جهت هدایت سیلاب، ایمن‌سازی مخازن موزه‌ها، برف روبی و تخلیه آب‌های انباشته، سرکشی مداوم سدهای فلزی و آب بندهای منصوبه در مجاورت اماکن تاریخی و بازدید مستمر از بناهای در معرض خطر به منظور کاهش حوادث احتمالی مرتبط با موزه‌ها و بناهای تاریخی تا پایداری شرایط جوی استمرار دارد.