همدلی به بهانه تغییر سخنگوی قوه قضاییه سیر تحولات این رکن حکومتی را بررسی می‌کند

مطالبه عدالت از«رئیسی»
همدلی| گروه سیاسی ـ‌محسن فیض‌الهی ـ سید ابراهیم رئیسی، در جلسه مسئولان عالی قضایی، با اشاره به درخواست محسنی اژه‌ای مبنی بر واگذاری سمت سخنگویی دستگاه قضایی، با توجه به ماموریت‌های جدید ایشان گفت: «جهاد و اجتهاد آقای محسنی اژه‌ای بر هیچکس در قوه قضاییه پوشیده نیست و حضور او در دستگاه قضایی همواره مغتنم و موثر بوده است». پرسشی که به ذهن خطور می‌کند این است که آیا محسنی اژه ای در سمت معاونت قوه‌قضاییه باقی خواهد ماند یا در جایی دیگر مشغول به کار خواهد شد. گمانه‌زنی‌ها از این حکایت دارد که محسنی اژه‌ای در همان معاون اولی قوه قضاییه ماندگار خواهد شد.
بنابراین رئیس قوه قضاییه با توجه به درخواست اژه‌ای، ضمن تقدیر از تلاش‌های او در سمت سخنگویی، غلامحسین اسماعیلی را که از قضات و مدیران دستگاه قضایی است به عنوان سخنگوی قوه قضاییه منصوب کرد. سخنگوی جدید قوه قضاییه علاوه بر ریاست کل دادگستری استان تهران، سمت‌هایی از جمله ریاست سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور و همچنین دادستانی مشهد را در کارنامه خود دارد. محسنی اژه‌ای نیز همچنان به عنوان معاون اول قوه قضاییه به فعالیت خود ادامه می‌دهد. به بهانه این تغییر باید گفت که ناظران عمومی در پی پاسخ به این پرسش هستند که آیا سیدابراهیم رئیسی تغییری در رویکردهای مدیریتی پیش از خود یعنی سیاست‌های مدیریتی صادق لاریجانی(رییس پیشین قوه قضاییه) ایجاد خواهد کرد یا خیر؟ یا این‌که به همان سبک و سیاقی که صادق لاریجانی دستگاه قضایی ایران را که یکی از مهمترین و سخت‌ترین مسولیت‌های ممکن است اداره و هدایت می‌کرد، هدایت خواهد کرد. با توجه به سخنان صریح مقام رهبری در باره عدم تحقق عدالت به طور مطلوب در جمهوری اسلامی ایران و از همه مهمتر با توجه به نظرسنجی‌هایی که در بین مردم انجام شده، مردم همچنان درمورد اجرای عدالت نگرانند.
بنابراین مطالبه مردم این است که در سطوح مختلف به خصوص قوه قضاییه که متولی این امر مهم است، اجرای عدالت را بیش از گذشته ببینند؛ لذا تمام تلاش رئیسی به عنوان ریس قوه قضاییه و همچنین اساس تحولات قضایی در دوره ریاست ایشان بر این نهاد حساس، باید برای پاسخ به مطالبه مردم باشد. یعنی اجرای عدالت بیشتر از گذشته. تمام تلاش رئیسی آن‌گونه که خود گفته، بر آن است تا از ظرفیت فعلی و بالقوه در قوه قضاییه در جهت کاهش این آلام و مشکلات، احقاق حقوق مردم، اجرای عدالت و آنچه مورد خواست مردم است، استفاده کند. بنابراین مهمترین مطالبه مردم از رئیس جدید این رکن حکومتی همین اجرای عدالت است. این امر مهم یعنی رفع نگرانی مردم در اجرای عدالت نیز به رویکرد‌ها، برنامه‌ها ، اقدامات و تغییر افراد شایسته و کاردانی است که ابراهیم رئیسی به عنوان سکان‌دار قوه قضاییه در نظر دارد بستگی دارد.


از کرج تا تهران
سیدابراهیم رئیسی که اخیرا با حکم رهبر انقلاب به عنوان رئیس جدید قوه قضائیه منصوب شد، بعد از انتصابش به سمت ریاست قوه قضائیه با انتشار پستی در فضای مجازی، در صفحه اینستاگرام خود نوشت:‌ «آینده ایران عزیز و تداوم جریان انقلاب و ارزش‌های آن در گرو اجرای عدالت و مبارزه با فساد است و زندگی اشرافی با تفکر انقلابی اسلامی سازگاری ندارد». این اولین موضع‌گیری ابراهیم رئیسی پس از انتصابش بود، اکنون نیز با انتصاب «غلامحسین اسماعیلی»، اولین تغییرات را در دستگاه قضایی تحت امر خود اعمال کرد.
پیش از هرچیز باید گفت که سیدابراهیم رئیسی که نام کاملش سید ابراهیم رئیس الساداتی متولد محله نوغان مشهد است، فارغ التحصیل سطح 4 حوزه علمیه، فوق‌لیسانس حقوق بین‌الملل و دکترای فقه و مبانی حقوق از دانشگاه شهید مطهری است. به لحاظ عملی نیز بیشتر فعالیت‌های او در زمینه حقوق و قضا بوده است. یا به بیانی دیگر می‌توان گفت آغاز فعالیت‌های او در آغاز شکل‌گیری و تثبیت نظام جمهوری اسلامی ایران با دستگاه قضا شروع و آینده شغلی و تخصصی‌اش نیز به این مجموعه گره خورد.
نسل انقلابیون به خوبی می‌دانند که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مرحوم شهید بهشتی مهارت خاصی در کادرسازی و تدوین برنامه‌های حکومتی و تشکیلاتی داشت. بنابراین مرحوم بهشتی در همان اوایل انقلاب و هنگامه‌ی تثبیت نظام جمهوری اسلامی با هدف کادرسازی برای تامین نیازهای مدیریتی نظام، یک دوره آموزشی برای حدود 70 نفر از طلاب قم که آن‌ها را برای به دوش کشیدن بار مسئولیت‌های مختلف در کشور مناسب تشخیص داده بود، برگزار کرد و در پی آن بود تا با آموزش نیروها، آن‌ها را برای پذیرش مسئولیت‌ها آماده کند. یکی از این نیروها، یک طلبه جوان که دوران طلبگی خود را نیز در حوزه علمیه قم گذرانده بود، همانا «سیدابراهیم رئیسی» رییس کنونی قوه قضاییه بود. البته این دوره‌های آموزشی در یک شرایط اضطراری و کاملا فشرده که عمدتا در مدرسه عالی شهید مطهری تشکیل شد، برگزار شد. بیشتر از آنکه دوره‌هایی تخصصی یا کاملا آکادمیک باشد، دوران آمادگی و معرفی مناصب مدیریتی بود که به اقتضا آن زمان تشکیل و ارایه می‌شد. رئیسی در سال 1359 در 20 سالگی به‌عنوان دادیار کرج انتخاب و بعد از چند ماه دادستان این شهر شد و مدتی بعد نیز به‌صورت هم‌زمان حکم دادستانی همدان را دریافت کرد.
اگرچه ابراهیم رئیسی از اعضای هیئت چهار نفره حوادث تابستان 1367 بود و این عضویت باعث شد تا انتقادات بسیاری را از جانب طیف‎های مختلف سیاسی به همراه داشته باشد، اما بودند کسانی که با اینکه از منتقدین اولیه او بودند اما پس از شنیدن خبر ریاست او بر قوه قضاییه تغییر موضع دادند و در حساب توییتری خود پس از استقبال نوشتند: «جهان چون زلف و خط و خال و ابروست که هر چیزی به جای خویش نیکوست».
با این حال، رئیسی تا پیش از انتصابش به عنوان رییس قوه‌ قضاییه، مسئولیت‌های مختلفی همچون «معاون اول قوه قضاییه»، «ریاست سازمان بازرسی کل کشور»، «دبیر ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر کشور»، «دادستان کل ویژه روحانیت با حکم مقام معظم رهبری»،  «دادستان کل کشور»، «عضویت در هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری»، «ریاست شورای نظارت بر سازمان صدا و سیما» و «نمایندگی مردم استان خراسان جنوبی در مجلس خبرگان رهبری» را برعهده داشت. رئیسی که ۱۴سال شاگرد مستقیم  آیت الله خامنه‌ای بوده پس از درگذشت «آیت‌الله واعظ طبسی» با حکمی از جانب او به سمت تولیت آستان قدس رضوی منصوب شد.
از شکست ۹۵ تا انتصاب ۹۷
نام ابراهیم رئیسی در سال ۱۳۹۵ در انتخابات ریاست جمهوری ایران بر سر زبان‌ها افتاد، چون تا آن زمان و با توجه به چندین سال کار در مهمترین مشاغل قوه قضاییه، مقام شناخته شده‌ای نبود. رئیسی یکی از 6 نامزد تایید شده انتخابات ریاست جمهوری و نامزد بلوک بنیادگرایان محافظه کار یعنی اصولگرایان بود که توسط دو نامزد دیگر یعنی سعید جلیلی و محمدباقر قالیباف حمایت شد. او یکی از نامزدان مورد حمایت جمنا و همچنین جامعتین و جبهه پایداری نیز بود. رئیسی ابتدا سید صولت مرتضوی شهردار مشهد، سپس مسعود میرکاظمی وزیر نفت دولت محمود احمدی‌نژاد، سپس علیرضا زاکانی نماینده سابق مجلس و نهایتاً علی نیکزاد را به ریاست ستاد انتخاباتی خود منصوب کرد.
با توجه به تحصیلات و تخصص و همچنین سوابق مدیریتی که داشت، انتظار می‌رفت حضور چشم‌گیری در عرصه عمومی یا بهتر بگوییم در مناظره‌های بین نامزدهای انتخاباتی ریاست جمهوری داشته باشد، اما برخلاف تصوراتی که از او می‌رفت این‌گونه نبود و متحمل شکستی سنگین - در آن زمان - نه تنها برای خود، بلکه برای پایگاه مردمی و حزبی که حامی او بود یعنی طیف اصولگرایان نیز شد. در نهایت با کسب 15 میلیون رای در مقابل 23 میلیون رای حسن روحانی نتوانست به مقام ریاست جمهوری برسد و با اختلاف 8 میلیون رای شکست خورد. این در حالی است که پس از شکست انتخاباتی او، «علیرضا پناهیان»، مسوول نهاد رهبری در دانشگاه، از حامیان ابراهیم رئیسی گفته بود حتی اگر او در انتخابات به نتیجه نرسد باید به عنوان یکی از ارکان نظام معرفی شود. از جمله حاشیه‌هایی که در دوران کاندیداتوری‌اش به همراه داشت، دیدار جنجالی او با امیر تتلو خواننده زیرزمینی بود که انتقادات گسترده‌ای را نیز از جانب حامیان و دیگر سیاستمداران داخل و خارج به همراه داشت.
یکی از تفاوت‌های اساسی ریسی در در یافت منصب ریاست قوه قضاییه با صادق لاریجانی این است که لاریجانی زمانی که به ریاست قوه قضاییه رسید گفت یک ویرانه را دریافت کرده است، اما رئیسی در جلسه تودیعو معارفه گفت: « امیدوارم اعتماد مقام رهبری به حقیر در مسئولیت خطیر قوه قضاییه موجب شرمندگی بنده خدمت ایشان، قضات محترم و ... نشود». رئیسی در ادامه با درود بر روح آیت الله شاهرودی گفت: «بدون تردید خدمات ارزنده‌ای در این چهاردهه توسط این بزرگان صورت گرفته که همه قابل تقدیر است و هر یک از ایشان در خور خود و با امکانات و برنامه‌هایی که داشتند تلاش‌هایی کردند تا امروز این شرایط و وضعیت را داشته باشیم». حال باید به انتظار نشست تا ببینیم ریاست جدید قوه قضاییه چه تصمیمات جدید و چه اقداماتی برای تسهیل در امور قضا برای ارباب رجوع‎ها و از همه مهمتر چه برنامه‌ای برای کم کردن و اتمام تعداد پرونده‌های بیشماری را که در صف رسیدگی در بایگانی‌‌هایی قوه قضاییه انبار شده‌اند، در دستور کار خود دارد. آیا آن‌گونه که در اولین پیام توییتری خود در فضای مجازی منتشر کرد یعنی در راستای «اجرای عدالت و مبارزه با فساد و زندگی اشرافی» اقدامات ارزنده‌ای انجام خواهد داد
یا خیر؟