روزنامه ابتکار
1398/01/19
علیرضا صدقی دنیا و یک تقابل دوسویه خطرخیز
این روزها دنیا با یکی از پیچیده‌ترین و نامعمول‌ترین دوگانه‌های سیاسی ـ اجتماعی در طول تاریخ و بهویژه تاریخ معاصر روبه‌رو شده است. دوگانه‌ای که بیش از هر چیز به رویکردی پست‌مدرن در تحولات سیاسی می‌ماند. ناظران و تحلیلگران حوزه‌های سیاسی و اجتماعی در ماه‌های اخیر از یکسو با پدیده قدرتیافتن جریان‌های راست‌گرا در جای‌جای دنیا روبه‌رو هستند و از سوی دیگر با بهت و حیرت بازگشت «شبه‌کودتاهایی با شیوه‌های چپ‌گرا» را مشاهده می‌کنند.نمونه نخست را می‌توان در کشورهای گوناگونی از آمریکا تا اروپا و آسیا تا آفریقا نظاره کرد و نمونه دوم در کشورهایی نظیر ونزوئلا و لیبی قابل مشاهده است. دنیایی که از یک طرف آرام آرام به تسخیر راست‌گراهایی مانند ترامپ در آمریکا، سپاستین کورتس در اتریش، ژائیر بولسونارو در برزیل و شخصیت‌های موثر حزب آلترناتیو برای آلمان در می‌آید و در سوی دیگر شاهد بروز شبه‌کودتاهایی به رهبری خوآن گوآیدو در ونزوئلا و خلیفه حفتر در لیبی است.
بروز این پدیده عجیب و البته نه‌چندان میمون در دنیای معاصر، هر تحلیلگر نظام بین‌الملل و تاریخ‌شناسی را متحیر و نگران می‌کند.
شواهد و قرائن نشان می‌دهد که دو لبه تیز و برنده «راست‌گرایی افراطی» و «چپ‌گرایی افراطی» بیش از هر زمان دیگری به یکدیگر نزدیک شده‌اند و هر لحظه بیم آن می‌رود که هر آینه «عقلانیت»، «گفت‌وگو»، «مسامحه» و «دیپلماسی نرم» را از دمِ تیغ بگذرانند و کار را به سمتوسویی هدایت کنند که دیگر هیچ عقل سلیمی پذیرای آن نیست.
اقدامات بی‌سابقه رهبران کاخ سفید در مواجهه با کشورهایی نظیر ایران، حکایت از آن دارد که تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان ایالات متحده بسیار بیش از گذشته سودای جنگ در سر دارند. بی‌گمان باید به دونالد ترامپ لقب «مرد اولین‌ها» را داد. به رسمیت شناختن بلندی‌های جولان تحت حاکمیت رژیم اشغالگر قدس، انتقال سفارتخانه این کشور به بیت‌المقدس، دیدار با رهبر کره شمالی و تلاش برای قراردادن نام نهاد نظامی رسمی یک کشور ـ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ـ در لیست گروه‌های تروریستی، تنها بخشی از «اولین»هایی است که توسط دولت ترامپ صورت گرفته است. گرچه به این لیست بلندبالا می‌توان کشیدن دیوار مرزی با مکزیک، خروج یکجانبه از برجام و خروج از موافقنامه پاریس را هم اضافه کرد. اما نباید فراموش کرد که این‌ها اولین‌هایی هستند که هرکدام می‌توانند برای بهآتشکشیدن یک منطقه کافی باشند.
همراهان و همفکران ترامپ در دیگر کشورها هم دستکمی از او ندارند. آن‌ها هم با تقویت روحیه نژادپرستی و نهادینهساختن ریسیسم در جوامع گوناگون در این تنور می‌دمند و جرقه‌هایی جدی در برافروختن جنگ می‌زنند.
در این هنگامه، جریان‌هایی با توسل به شیوه‌های اجرایی و عملیاتی چپ افراطی هم در حال تسخیر برخی کشورها بهویژه در حوزه کشورهای در حال توسعه و جهان سوم هستند. جریان‌هایی که در روش و شیوه بسیار شبیه به کودتاهای نظامی و شبه‌نظامی عمل می‌کنند. از قضا این جریان‌ها مانند طیف مقابل که از بستر انتخابات به قدرت رسیده‌اند، از حمایت‌های گروه‌هایی از مردم جوامع متبوع‌شان هم بهره‌مند هستند.
آنچه بیش از هرچیز نگران‌کننده و هشداردهنده می‌نماید، همین اقبال نسبی عمومی به این جریان‌ها و صاحبان قدرت ـ دست راستی‌ها ـ است. بررسی سیر تحولات و روند مناقشات در نقاط مختلف نشان می‌دهد که دنیا با سرعتی نه‌چندان آرام به سمت یک تقابل دوسویه بسیار رادیکال و خطرخیز پیش می‌رود؛ تقابلی که برخوردهایی جدی و اساسی را در پی دارد.
نکته بسیار حائز اهمیت در این تقابل را می‌توان در منطق تمامیت‌خواه، نژادپرستانه و غیرعقلائی آن‌ها جست‌وجو کرد. چه اینکه تجربه سال‌های اخیر نشان داده است، چه صاحبان قدرت ـ دست راستی‌ها ـ و چه کودتاچیان، اهل گفت‌وگو و مدارا و حلوفصل مسائل در بستر دیپلماتیک و مبتنی بر مناسبات تعریف‌شده بین‌المللی نیستند. آن‌ها تلاش می‌کنند تا به هر وسیله‌ای دست بالا در مناسبات داشته باشند و برای رسیدن به این مقصد هر اقدامی را مجاز و ممکن و مشروع می‌دانند. در این صحنه است که تصویری به غایت خشن، بنیادگرایانه و غیرمردمی را می‌توان بازتاب داد.
به نظر می‌رسد اندیشمندان سیاسی و اجتماعی در نقاط مختلف دنیا باید بیش از هرچیز بر آگاهی‌بخشی به مردم در سطوح متکثر و متنوع تمرکز کنند. باید از تمام ظرفیت‌های موجود به نفع عقلانیت و مدارا بهره گرفت و اجازه نداد این دو لبه تیغ بیش از این به یکدیگر نزدیک شوند.
بدون تردید بقاء ثبات، امنیت، آرامش و صلح در جامعه جهانی بیش از هرچیز به اقدام موثر و قابل اعتنای نخبگان دانشگاهی و غیردانشگاهی وابسته است.
سایر اخبار این روزنامه
چگونه صداوسیما پرمخاطب‌ترین و محبوب‌ترین برنامه‌اش را تعطیل کرد
98 منهای 90
علیرضا صدقی
دنیا و یک تقابل دوسویه خطرخیز
«ابتکار» از پیشنهاد و برنامه‌های نمایندگان برای کاهش خسارات مناطق سیل‌زده گزارش می‌دهد
سیل چه چالش‌هایی را برای دانش‌آموزان و کنکوری‌های مناطق سیل‌زده ایجاد کرده است؟
مشق‌هایی که آب برد!
صنعت توریسم و نقش آن در تحقق شعار سال چیست؟
رونقِ تولید در سایه گردشگری
«ابتکار» از تازه‌ترین تحولات میدانی نبردها در لیبی گزارش می‌دهد
ساعت صفر بحران در لیبی
رئیس‌جمهوری در مراسم بهره‌برداری از سه طرح شهری در تهران:
ساخت‌وساز غیرمجاز معاوضه جان مردم با پول کثیف است
مقام معظم رهبری در دیدار نخستوزیر عراق:
دولت و مجلس عراق برای آمریکایی‌ها نامطلوب هستند
فرمانده کل سپاه به نیروهای آمریکایی در غرب آسیا هشدار داد
آمریکاآرامش امروز را نخواهند داشت
معاون حقوقی رئیس‌جمهوری:
کمیته ملی برای امور حقوقی و خسارت‌های ناشی از تحریم تشکیل شده است
علی لاریجانی در مجمع عمومی بین‌المجالس جهان (IPU):
رفتارهای گستاخانه آمریکا صلح و امنیت بین‌المللی را برهم زده است
