روزنامه ابتکار
1398/01/18
«ابتکار» در گفتوگو با یک پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه، سفر نخستوزیر عراق به ایران را بررسی می‌کند
فراز و فرودهای حرکت در مسیر همگرایانه تهران و بغدادمحمدرضا ستاری
در کمتر از چند هفته از سفر حسن روحانی رئیس‌جمهوری کشورمان به عراق، عادل عبدالمهدی نخستوزیر این کشور به تهران آمد. در این میان شاید بارزترین نکته این سفرهای متقابل، اراده میان دو کشور برای تحکیم روابط دوجانبه و استفاده از پتانسیل‌های گسترده میان تهران و بغداد باشد. در اواخر سال گذشته روحانی در حالی به عراق سفر کرد که پیش از آن محمدجواد ظریف در سفری چندروزه مقدمات امضای تفاهم‌نامه‌های مشترک میان دو کشور را فراهم کرده بود. در همین راستا، روحانی در عراق با استقبال کم‌نظیر مقامات این کشور توانست چهره‌ای قابلتوجه از دیپلماسی همگرایانه را آن هم در شرایط دشوار کنونی منطقه خاورمیانه به نمایش بگذارد.
روز گذشته نیز طی دیدارهایی که مقامات دولتی دو کشور در تهران داشتند، استفاده از ظرفیت‌های سیاسی و اقتصادی مورد تاکید قرار گرفت و نقشه راهی نیز برای رسیدن به حجم مراودات اقتصادی و تجاری 20 میلیارد دلاری ترسیم شد.
اراده قوی برای بسط و تحکیم مناسبات
در همین راستا اردشیر پشنگ، پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه، در گفتوگو با « ابتکار» در خصوص ارزیابی خود از سفر عادل عبدالمهدی نخستوزیر عراق به تهران آن هم در طی بازه زمانی کوتاهی پس از سفر روحانی به این کشور، خاطرنشان کرد که این مسئله بیانگر علایق و انگیزه‌های جدی برای بسط روابط دوجانبه تلقی میشود. از نظر شخصی و سیاسی نیز طیف عادل عبدالمهدی ارتباط نزدیک و دیدگاه مثبتی نسبت به ایران دارد و اخبار و تحلیل‌های غیررسمی هم حاکی از آن است که ایران از حامیان نخست‌وزیری عبدالمهدی بود که نسبت به دیدگاه مثبت طرف عراقی تاثیر قابلتوجهی داشته است.
از منظر سیاسی نیز اراده طرفین روی افزایش ارتباطات است و عراق کوشش می‌کند تا وزن گمشده دیپلماتیک خود را در خاورمیانه و به خصوص خلیجفارس آهسته آهسته بازیابی کند تا تبدیل به یک بازیگر موثر در منطقه شود. به همین دلیل است که این کشور به دیدارهای دیپلماتیک بسیار تاکید داشته و سعی می‌کند تا روابط خود با کشورهای مختلف را ارتقاء دهد.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد عراقی‌ها مایل هستند نوعی نقش میانجی با در پیش گرفتن نوعی دیپلماسی همگرایانه در جهت کاهش تنش میان تهران و ریاض داشته باشند. در همین راستا گفته میشود سفر هیئت عالی‌رتبه عربستان به عراق در چندروز قبل، مجموعاً می‌تواند در این چارچوب ارزیابی شود.
دورنمای خاکستری مراودات 20 میلیارد دلاری
در کوتاهمدت
این کارشناس مسائل عراق در ادامه در پاسخ به این سوال که یکی از موضوعات مهم میان تهران و بغداد بحث گسترش مناسبات اقتصادی است و آیا در شرایط کنونی، بست نفوذ امنیتی به همکاری و نفوذ اقتصادی میسر بوده و می‌توان در کوتاهمدت مناسبات اقتصادی را آنطور که گفته میشود از 12 میلیارد دلار به 20 میلیارد دلار ارتقاء داد؟، اظهار کرد: روابط امنیتی و سیاسی طرفین بسیار نزدیک است و مسائلی مانند ظهور داعش و بحث رفراندوم استقلال اقلیم کردستان همگی دست به دست هم داد تا روابط طرفین نزدیک‌تر شده و وابستگی‌های امنیتی و سیاسی میان دو کشور افزایش یابد.
همانطور که اشاره شد در تغییر و تحولات سیاسی در عراق گفته میشود که ایران در تثبیت نظام تازه و دولت جدید عادل عبدالمهدی نقش قابلتوجهی داشته است. بنابراین زمانی که چنین پیشزمینه امنیتی و سیاسی وجود دارد، مبنای مناسبات برای گسترش روابط اقتصادی و افزایش حضور و نفوذ اقتصادی از نظر تئوریک و زمینه‌سازی برای ایران فراهم است. اما در خصوص ارتقاء حجم مناسبات تجاری و اقتصادی از 12 میلیارد به 20 میلیارد دلار باید گفت که به نظر می‌رسد به چند دلیل این مهم در کوتاهمدت چندان قابل تصور نخواهد بود: 1- ظرفیت‌های داخلی اقتصادی طرفین؛ 2- افزایش فشارهای ایالات متحده و تلاش برای اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران؛ 3- مکمل بودن اقتصادهای دو کشور و 4- متنوع شدن بازیگران سیاسی و اقتصادی در عراق از دولت‌های منطقه‌ای مانند عربستان، اردن و ترکیه گرفته تا کشورهای غربی. به همین دلیل همگی این عوامل دست به دست هم می‌دهد تا در کوتاهمدت دو کشور قادر نباشند ظرفیت‌های اقتصادی خود را به عدد قابل توجه 20 میلیارد دلار برسانند.
البته این اراده در هر دو کشور وجود دارد، ولی اینکه در کوتاهمدت این مهم اجرایی شود به نظر بعید است. اما در میانمدت اگر بحث تکامل حوزه‌های بازسازی عراق به خصوص موضوع گسیل نیروهای کار ایرانی به یک استراتژی جدی از سوی ایران تبدیل شود و از سوی دیگر در زمینه‌های زیربنایی و حوزه‌های مشترک نفت و گاز سرمایه‌گذاری صورت بگیرد، به نظر می‌رسد که دو کشور می‌توانند در میانمدت به این سمت حرکت کنند.
سعودی‌ها با کارت اقتصاد وارد می‌شوند
دکتر پشنگ همچنین در پاسخ به این سوال که با توجه به رقابتی که اکنون میان ایران و عربستان برای نفوذ در عراق وجود دارد، دورنمای این رقابت چه آثار و پیامدهایی خواهد داشت؟ توضیح داد: ایران دارای روابط بسیار خوب با رهبران فعلی عراق، چه رهبران شیعی و چه رهبران کردی است. دولت جدید این کشور نیز با ایران روابطی مطلوب و نزدیک دارد. اما از سوی دیگر کارت بازی سعودی‌ها، توان مالی هنگفت و سرمایه‌گذاری این کشور است. به نظر می‌رسد رابطه خوب ایران با عراق و قدرت اقتصادی بالای عربستان نوعی بالانس را در روابط با بغداد ایجاد خواهد کرد و به نوعی نخواهد بود که یکی از طرفین رابطه‌ای بیشتر با عراق داشته باشند.
هرچند در حال حاضر روابط ایران و عراق در ابعاد مختلف بیشتر از روابط میان بغداد و ریاض است، اما به مرور زمان انگیزه متقابلی میان مقامات سعودی و عراقی ایجاد میشود که می‌تواند در میان مدت نوعی تزار مثبت بین حضور و نفوذ سیاسی، امنیتی و اقتصادی ایران و عربستان در عراق ایجاد کند.
از حرف تا عمل عراق در چارچوب تحریم‌ها
پشنگ همچنین در پاسخ به این سوال که با توجه به فشار آمریکا، آیا عراق در این میانه می‌تواند همچنان در کنار ایران باشد و اینکه آینده مناسبات را در دولت کنونی عراق و همچنین مواضع گروه‌های مختلف سیاسی این کشور با ایران را چگونه می‌بینید؟ گفت: عراقی‌ها از منظر مواضع دیپلماتیک و دیپلماسی اعلامی، بارها اعلام کرده‌اند که روابط خود با ایران را ادامه داده و زیر بار تحریم‌های آمریکا نخواهند رفت. اما آن چه در عمل اتفاق افتاده این است که آنها در چارچوب تحریم‌های آمریکا حرکت کرده و در ظاهر حرفی‌هایی را می‌زنند و در باطن عمل دیگری از آنها سر می‌زند. به خصوص در زمینه معاملات دلاری و بازپرداخت بدهی‌های عراق در قبال خرید برق و گاز از ایران ما شاهد نوعی سختی و کندی در تسویه این بدهی‌ها هستیم. این عوامل نشان می‌دهد آمریکا با توجه به حضور و تاثیرگذاری‌اش در عراق، سعی دارد در قالب تحریم‌ها نیز در روابط دو کشور تاثیر منفی داشته باشد به همین دلیل به اعتقاد من، یکی از عوامل بازدارنده افزایش پتانسیل‌های اقتصادی میان دو کشور همین عامل خواهد بود.
سایر اخبار این روزنامه
نخست وزیر عراق با رهبر انقلاب دیدار کرد
ژوبین صفاری
دورهمی مدیریت بحران
«ابتکار» تاثیر افزایش دستمزد کارگران در سال جاری بر معیشت آنها را بررسی می‌کند
افزایش‌های ریز، هزینه‌های درشت
بحران پس از سیلاب در استان‌های خوزستان، لرستان و گلستان ادامه دارد
سیلستان!
تغییرات اقلیم و نقش آن در وقوع بلایای طبیعی
آیا باید نگران دلیل وقوع سیل در ایران بود؟
«ابتکار» از شکاف بین دولت و ملت گزارش می‌دهد
سال سخت دولت تدبیر و امید
«ابتکار» در گفتوگو با یک پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه، سفر نخستوزیر عراق به ایران را بررسی می‌کند
دادستان کل کشور:
بخشی از آسیب‌های سیل ناشی از سوء‌مدیریت‌ها است
نصیریان در آیین تشییع کمال‌الملک سینمای ایران:
مشایخی علم عشق را از دفتر نیاموخت
رئیس مجلس:
مردم و قوای سه‌گانه شرایط پیاده‌سازی تئوری اقتصادی مدنظر رهبری را به وجود آورند
چند لحظه تامل لطفا...
