روزنامه ابتکار
1398/01/18
تغییرات اقلیم و نقش آن در وقوع بلایای طبیعی آیا باید نگران دلیل وقوع سیل در ایران بود؟
زهرا داستانیشاید شما هم این روزها به کوتاه شدن مدت زمان بین وقوع بلایای طبیعی در ایران اندیشیده باشید. بلایایی که هنوز آن یکی را فراموش نکرده‌ایم، دیگری کام‌مان را تلخ می‌کند تا پیش از این خشکسالی و زلزله و حالا سیل و فرونشست زمین در اقصی نقاط ایران. گرچه کوتاه شدن زمان وقوع این پدیده‌ها تنها مختص ایران و کشورهای در حال توسعه نیست اما مدیریت ناصحیح در این کشورها بر شدت خسارات آن می‌افزاید، اینجا است که سخن از دلایل وقوع این پدیده‌ها به میان می‌آید و وقتی گستره و حجم آنها بیش از حد انتظار است. شایعاتی از بارورسازی ابرها و رابطه‌اش با وقوع سیل تا خشکسالی و زلزله به وسیله هارپ به گوش می‌رسد. شایعاتی که اگرچه هیجان این ماجرا را بیشتر می‌کند اما توسط کارشناسان رد شده است. با این حال اما آیا باز هم باید نگران دلایل وقوع این پدیده بود؟
گرچه کارشناسان معتقدند که نمی‌توان حوادث طبیعی موردی همانند خشکسالی یا سیلی که هر چند سال یک بار رخ می‌دهد را مستقیما به گرمایش زمین نسبت داد اما وقوع حوادث طبیعی با شدت بیشتر و افزایش تعداد دفعات آن یکی از پیامدهای تغییرات اقلیمی در جهان است که به واسطه گرمایش زمین و انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان در حال رخ دادن است. افزایش تعداد دفعات و شدت بیشتر حوادث طبیعی دقیقا دو خصوصیتی هستند که بارندگی‌های اخیر در ایران نیز از آنها برخوردارند. آن چیزی که سبب شد تا بارندگی‌های اخیر در ایران فاجعه‌آمیز شود، بی‌سابقه بودن و دور از انتظار بودن آن بود. خشکسالی و کاهش بارندگی و دبی آب رودخانه‌ها در سال‌های اخیر سبب دست‌اندازی و دخل و تصرف به حریم رودخانه‌ها و مسیل‌ها در ایران شده است چراکه انتظار از بالاآمدن و طغیان رودخانه‌ها در ایران به واسطه خشکسالی به حداقل رسیده است. با این حال بی‌سابقه بودن بارندگی‌ها در ایران که به سیل و وارد شدن خسارات بسیار به چندین استان ایران منتهی شده، در آمار و ارقام نیز هویدا است. به گفته احد وظیفه، مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی، از ۲۸ اسفند ۹۷ تا ۱۲ فروردین ۹۸، متوسط بارش کشور ۴۷ میلی‌متر بوده است. این در حالی است که میانگین بارش یک ساله کشور ۲۳۰ میلی‌متر است و می‌توان ادعا کرد بارشی که در بازه زمانی ۲۸ اسفند ماه تا ۱۲ فروردین دریافت شده، حداقل یک چهارم یا یک پنجم بارش یک ساله در ایران است.
بارش این باران‌های سیل‌آسا در ایران به قدری دور از انتظار است که در طبیعی بودن آن شک و شبهه بسیار وجود دارد. شک و شبهه‌ای که سبب میشود افکار عمومی به دست داشتن عوامل غیرطبیعی در وقوع این حوادث باور پیدا کنند. «بارورسازی ابرها» ازجمله شایعاتی در شبکه‌های مجازی بود که وقوع چنین باران‌های سیل‌آسایی در ایران را برای باور عمومی قابل هضم‌تر می‌کرد؛ شایعه‌ای که کارشناسان آن را رد کرده‌اند. احد وظیفه، کارشناس هواشناسی دراین‌باره گفته است: «بارورسازی ابرها به هیچ وجه نمی‌تواند میزان بارش‌های یک منطقه را به شکل ملموسی تغییر دهد. اگر عملیات بارورسازی ابرها انجام شود، آن هم به درستی و اگر همه شرایط فراهم باشد و ابرها تقویت شوند ماحصل این عمل بسیار محدود است؛ به این معنا که بارش‌های ناشی از این طرح loca- (محلی) و نقطه‌ای است و بارورسازی ابرها در نقطه A نمی‌تواند منجر به بارش در نقطه A و B شود. بنابراین ادعای اجرای بارورسازی ابرها برای بارش‌های اخیر به هیچ وجه درست نیست.» این مقام مسئول در سازمان هواشناسی در ادامه تاکید کرد: «نتیجه بارورسازی ابرها در طبیعت ثابت شده نیست، حتی اگر در حد آزمایشگاه ثابت شده باشد. چون هیچ گزارشی در دنیا وجود ندارد که تاثیر بارورسازی ابرها را در منطقه‌ای وسیع تایید کند.»
اما تنها یک دلیل می‌تواند وقوع این حادثه را توجیه کند؛ «تغییرات اقلیم». پدیده‌ای که سال‌ها است دانشمندان نسبت به وقوع آن هشدار می‌دهند اما کسی تهدید آن را به اندازه استفاده از سلاح هسته‌ای در جنگ جهانی سوم که هنوز به وقوع نپیوسته خطرناک نمی‌داند. این درحالی است که خطر تغییرات اقلیم و گرمایش جهانی هم مهلک‌تر و هم وقوع آن نزدیک‌تر است چراکه دانشمندان معتقدند که اگر نتوان جلوی افزایش گرمای جهانی را گرفت تبعات جبران ناپذیر آن زندگی گونه بشر را تهدید خواهد کرد. تا حال که دمای زمین تنها 0.8 درجه سانتی‌گراد افزایش یافته، اثرات هشدار دهنده فراوانی را شاهد بوده‌ایم. از آب شدن بی‌سابقه صفحات یخی گرینلند در تابستان 2012 گرفته تا اسیدی شدن آب اقیاتوس‌ها با شتابی بسیار غیرمترقبه. دانشمندان می‌گویند اینکه اجازه دهیم دمای کره زمین حتی تا 2 برابر مقدار فعلی افزایش یابد بدون شک پیامدهای مخاطره‌آمیزی به همراه خواهد داشت؛ مقدار دمایی که رهبران جهان در توافقنامه غیر الزام‌آور پاریس بر سر آن توافق کردند.
در توافقنامه پاریس در دسامبر ۲۰۱۵ کشورهای جهان ازجمله ایران متعهد شدند که تولید گازهای گلخانه‌ای خود را به طور جدی کاهش دهند تا مانع افزایش بیش از ۱.۵ درجه‌ای دمای سطح کره زمین در مقایسه با سال‌های قبل از انقلاب صنعتی شوند. تحقیقات محققان جوی نشان می‌دهد برای حداقل کردن اثرات ویرانگر گرمایش زمین باید میزان افزایش دمای کره زمین در مقایسه دوران پیشاصنعتی به ۱.۵ درجه محدود شود. با این وجود آمارهای جدید سازمان جهانی انرژی نشان می‌دهد که پس از دو سال عدم افزایش، انتشار دی‌اکسیدکربن امسال دوباره افزایش یافته است. باتوجه به شرایط اقتصادی و سیاسی جهان امید به اینکه کشورهای جهان خواهند توانست با عبور از سوخت‌های فسیلی گرمایش زمین را کنترل کنند چندان زیاد نیست. هدف‌گذاری برای رسیدن به دمایی که برخی آن را قمار رهبران جهان با حیات در زمین می‌خوانند. بانک جهانی در گزارش سال 2012 خود به قمار نهفته در این هدف‌گذاری اشاره می‌کند و می‌نویسد: «با نزدیک‌تر شدن سطح گرمایش جهانی به 2 درجه سانتی‌گراد و گذر از آن، این خطر وجود دارد که عناصر غیرخطی موثر در تغییرات برگشت‌ناپذیر تحریک شوند. برای نمونه فروپاشی صفحه یخ منطقه غربی جنوبگان که منجر به افزایش سریع‌تر از پیش سطح آب دریاها شده است و یا نابودی گسترده منطقه آمازون که تاثیرات عمیقی بر زیست بوم‌ها، رودها، کشاورزی، تولید انرژی و معیشت مردم داشته است. این به نوبه خود سبب تشدید گرمایش زمین در سده بیست و یکم خواهد شد و تاثیرات خود را در ابعاد قاره‌ای نشان خواهد داد.»
این گزارش به صراحت می‌گوید هنگامی که اجازه دهیم دما از سطح مشخصی بالاتر رود، دیگر کنترلی بر اینکه جیوه دماسنج در کجا بایستد، نخواهیم داشت. حال که صدای پاهای تغییرات اقلیم در ایران کم کم به گوش می‌رسد آیا وقت آن نرسیده که مطالبه برای جلوگیری از افزایش هرچه بیشتر گرمایش زمین و کاهش کربن را از مقامات و تصمیم‌گیرندگان در ایران و جهان داشته باشیم؟
سایر اخبار این روزنامه
نخست وزیر عراق با رهبر انقلاب دیدار کرد
ژوبین صفاری
دورهمی مدیریت بحران
«ابتکار» تاثیر افزایش دستمزد کارگران در سال جاری بر معیشت آنها را بررسی می‌کند
افزایش‌های ریز، هزینه‌های درشت
بحران پس از سیلاب در استان‌های خوزستان، لرستان و گلستان ادامه دارد
سیلستان!
تغییرات اقلیم و نقش آن در وقوع بلایای طبیعی
آیا باید نگران دلیل وقوع سیل در ایران بود؟
«ابتکار» از شکاف بین دولت و ملت گزارش می‌دهد
سال سخت دولت تدبیر و امید
«ابتکار» در گفتوگو با یک پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه، سفر نخستوزیر عراق به ایران را بررسی می‌کند
دادستان کل کشور:
بخشی از آسیب‌های سیل ناشی از سوء‌مدیریت‌ها است
نصیریان در آیین تشییع کمال‌الملک سینمای ایران:
مشایخی علم عشق را از دفتر نیاموخت
رئیس مجلس:
مردم و قوای سه‌گانه شرایط پیاده‌سازی تئوری اقتصادی مدنظر رهبری را به وجود آورند
چند لحظه تامل لطفا...
