ژوبین صفاری دورهمی مدیریت بحران

وقوع سیل در برخی از شهرها و همزمان با شروع سال جدید، باز هم نوک پیکان انتقادها را به سمت مدیریت بحران در کشور نشانه رفت. این موضوع اما طی روزهای گذشته به جدال کلامی وزیر کشور و مهران مدیری برای انتقادهایش در برنامه دورهمی از نحوه عملکرد مسئولان در حادثه سیل منجر شد. برنامه دورهمی که در ایام نوروز پخش نشد به یکباره در آخرین روزهای تعطیلات نوروز و همزمان با وقوع حوادث ناشی از سیل در یک تک‏قسمت پخش شد و مجری آن، نحوه مدیریت بحران مسئولان را با زبان طنز مورد انتقاد قرار دارد. در پی آن، رحمانی فضلی در جلسه ستاد بحران شهرستان پلدختر به این سخنان واکنش تندی نشان داد. این ماجرا اما از دو وجه قابل بررسی است. نخست آنکه مهران مدیری پیش از این هم سابقه حمله به مسئولان دولتی را در برنامه‌ای که ماهیت سرگرمی داشته، بدون هیچ‌گونه مقدمه و موخره‌ای و بدون هرگونه فرصت پاسخگویی به افراد، داشته است.
این درحالی است که وی هیچ‌گاه در قبال اتهاماتی در خصوص نحوه استفاده از رانت و یا مبالغ پرحاشیه دستمزدهایی که می‌گیرد به‏طور شفاف پاسخگو نبوده است. همچنان که در کوران رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری تندترین نقدها را گاه بدون هیچ پشتوانه کارشناسانه به دولت کرد تا شائبه جهت‏گیری سیاسی در مورد او قوت گیرد.
بدون تردید نقد کردن از جمله حقوقی است که یک هنرمند و یا روزنامه‌نگار در همه‏جای دنیا و در قبال عملکرد دولتمردان دارد، اما بی‏تردید انتقاد در برنامه‌ای که هزینه‌اش از بودجه عمومی پرداخت می‌شود و البته از رسانه‌ای که نامش ملی است، می‏تواند شبهه‏برانگیز باشد. اما از سوی دیگر، واکنش تند وزیر کشور در جلسه‌ای که قرار است بحران یک منطقه را حل کند نیز در جای خود قابل تامل است. وزیر کشور در پاسخ به نقدهای مدیری گفته بود مگر سیل و بلایای طبیعی را مسئولان و دولت آورده‌اند؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که اگرچه در بروز حوادث طبیعی دولتمردان مقصر نیستند و در همه‏جای دنیا نیز ازاین‏دست اتفاقات رخ می‏دهد، اما باید پرسید در سرزمینی که جزوِ 5 کشور حادثه‏خیز جهان است چرا همچنان باید برای مدیریت بحران اقدامات زیربنایی صورت نگرفته باشد و در زمان بروز حوادث به گفته فرماندار پلدختر مدیریت واحدی برای عبور از شرایط دشوار وجود نداشته باشد؟ به‏طورِقطع بروز سیل و زلزله و آتش‏سوزی گناه مسئولان نیست، اما نداشتن نقشه راهبردی و برخوردهای سلیقه‌ای گناه مسئولان تصمیم‌گیر است. اینکه مقام مسئولی در شرایط بحران در سفر خارجی به سر ببرد و یا با نمایش‌های پیش‏پاافتاده خود را متعهد به شرایط پیش‏آمده بداند نیز گناهی است که متوجه عملکرد مسئولان است. بی‏شک نباید از مدار انصاف خارج شد و زحمات برخی از مسئولان در حوادث اخیر را نادیده گرفت؛ اما اگر آقای وزیر کشورهای خارجی مانند آمریکا را به عنوان نمونه نام می‏برد آیا می‏دانند در همه‏جای دنیا یک مدیر بحران حداقل‌‌ باید یکسال تحصیلات ‏تکمیلی ‌مدیریت ‌بحران ‌را ‌در کارنامه داشته باشد؟ آیا مدیران ما در کشور بحران‏خیز ایران، به علم روز در مدیریت بحران و اساساً مدیریت دستگاه تحت هدایت خود مجهز شده‏اند؟ از طرف دیگر، وزیر کشور عذرخواهی را برای مدیران صداوسیما کافی ندانسته و خواستار برخورد جدی با دست‏اندرکاران این برنامه شده است. هر چند رویکرد مغرضانه صداوسیما نسبت به دولت بر کسی پوشیده نیست؛ اما آیا آقای وزیر می‌دانند که در همان کشور آمریکا که آن را مثال می‌زند، تندترین انتقادها به رئیس‏جمهوری این کشور با برخورد جدی پاسخ داده نمی‏شود؟ ناگفته پیداست که هر نقدی باید مبنای علمی و کارشناسی داشته باشد و البته صداوسیما و حتی رسانه‏های پرمخاطب ما در این زمینه ضعف‏های فراوانی دارند اما همان‏طور که باید اقدامات مثبت دولت در شرایط بحران را منعکس کرد، برخورد سلبی با منتقدان در هر شکل آن، خود نوعی از بی‌اعتمادی و بی‏انگیزنگی در اهالی رسانه را نیز در پی خواهد داشت. بدون شک، میزان اقدامات صورت‏گرفته در کشور هرچقدر به لحاظ کمّی افزون باشد همواره مشکل کیفیت اقدامات و بی‏برنامگی در امدادرسانی را نمی‌توان نادیده گرفت. نمونه عینی این آشفتگی را در حوادثی چون آتش‏سوزی پلاسکو، زلزله کرمانشاه و سیل اخیر در شهرستان‌های کشور را می‏توان به‏وضوح مشاهده کرد. در نهایت باید گفت بهتر آن است که در دهه پنجم انقلاب اسلامی، این‏بار در یک اقدام مشترک، آمادگی لازم برای مقابله با انواع بحران‌های طبیعی و البته غیرطبیعی مانند بحران‌های اقتصادی را بیش از گذشته کسب کنیم. برخورد سلبی با هر نوع منتقدی، راهِ چاره عبور از مشکلات نخواهد بود.