روزنامه ابتکار

سیل چه تبعات و چه مزایایی برای محیط زیست ایران داشت؟ آن روی سین هشتم

زهرا داستانی
«سیل» سین هشتم سفره ایرانیان در نوروز 98 بود. سینی که یک کشور را در غم فرو برد و شیرینی نوروز و تعطیلات را به کام ایرانیان تلخ کرد.‌ 20 استان را درگیر سیلاب کرد و مرگ 62 تن را تاکنون به مجموع آمارهای تلخ نوروز 98 و مرگ ناشی از تصادفات رانندگی افزود. حالا که نزدیک به 17 روز از سیل در مناطقی چون گلستان، مازندران، شیراز، لرستان، خوزستان و... می‌گذرد بارها و بارها مسئولان آمار و ارقامی از خسارات سیل به تاسیسات برقی، مخابرات، منازل مسکونی، ساختمان‌های دولتی و راه‌ها و جاده‌ها اعلام کرده‌اند اما جز بیان آماری از زیرآب رفتن زمین‌های کشاورزی کردستان، غرق شدن سایت گوزن زرد در دزفول و مرگ بچه‌ ماهی‌ها در نهاوند خبری از خرابی‌های زیست محیطی این سیل بر زبان مسئولان نیست. سیلی که به واسطه تخریب‌های زیست محیطی و بی‌توجهی به حریم طبیعت رخ داده حالا بیشترین شایعات و حواشی را پیرامون خود دارد. از بارورسازی ابرها تا عبور از خشکسالی و رسیدن به ترسالی از جمله مهم‌ترین ‌‌آنها بوده است.
از 28 اسفند 97 که سیستم‌های پیش‌بینی هواشناسی از ورود چندین موج قوی تراز میانی جو به شرق مدیترانه و ورود این امواج تقویت شده به ایران پس از گذر از دریای سرخ و شمال عربستان خبر دادند، بارش‌های سیل‌آسا در شمال ایران به خصوص در گلستان و شرق استان مازندران آغاز شدند. این امواج که رطوبت بالایی را به سمت ایران انتقال دادند و جبهه وسیعی از بارندگی را ایجاد کردند، با بارش بر فراز دو خط‌الراس کوهستان‌های البرز و زاگرس سبب ایجاد سیل شدند؛ البرز مرکزی که سیل گلستان را پدید آورد و زاگرس مرتفع که مسبب سیل لرستان و متعاقب آن خوزستان شد. رودخانه‌ها طغیان کردند و خطر سرریز شدن و متعاقب آن شکستن سدها سبب شد که دریچه برخی از سدها در استان‌های تحت‌تاثیر سیل ازجمله خوزستان باز و به دنبال آن برخی از روستاها تخلیه شوند.
خسارات سیل؛ از مرگ 62 انسان تا ناپدید شدن گوزن‌های زرد


سیل و بارندگی‌های پی‌درپی فارغ از خسارات مالی، از تخریب و ویرانی هزاران خانه گرفته تا زمین‌های کشاورزی و باغات، تاسیسات زیربنایی و راه‌ها و... خسارات جانی تاسف‌باری داشت. مرگ 62 نفر از هموطنان در استان‌های فارس، لرستان، گلستان، مازندران، همدان، خراسان‌شمالی و رضوی، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، کرمانشاه و سمنان تلخ‌ترین نوروز را برای ایرانیان رقم زد. با این حال اما در این مدت کمتر توجهی به خسارات زیست محیطی ناشی از سیل شده است. فارغ از شستن خاک و به زیر آب رفتن زمین‌ها، شکستگی درختان، ماندابی آب در باغات و تا حدودی سرما‌زدگی و از بین رفتن محصولات کشاورزی و باغی، مرگ حیات وحش و دام‌ها بر اثر خفگی در آب از‌جمله تبعات زیست محیطی سیل در ایران است. تصاویری که از مرگ اسب‌های ترکمن در شبکه‌های اجتماعی مخابره شد، دردناک‌ترین تصاویر از حیات وحش ایران پس از سیل بود. زیر آب رفتن سایت تکثیر و نگهداری گونه حفاظت شده گوزن زرد در دزفول نیز از معدود اخباری بود که گوشه‌ای از خسارات جبران‌ناپذیر سیل برای طبیعت را نشان می‌داد. احمدرضا لاهیجان‌زاده، مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان که از زیر آب رفتن پارک ملی دز و سایت تکثیر و نگهداری گونه حفاظت شده گوزن زرد ایرانی در دزفول خبر داده، گفته که اطلاعی از وضعیت گوزن‌ها در دست نیست ولی احتمال داده که گوزن‌ها به تپه‌های پارک ملی پناه برده باشند. با این حال اما فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان با اعلام این خبر که تا‌کنون هیچ لاشه‌ای از گوزن‌های زرد در منطقه مشاهده نشده، احتمال زنده بودن آنها را تقویت کرده و گفته است: با پاره شدن فنس محل نگهداری گوزن‌های زرد در پارک ملی دز، گوزن‌ها از مهلکه سیلاب گریخته‌اند. گوزن‌های زرد شناگران ماهری هستند و امکان دارد از بین نرفته باشند.
مرگ ماهی‌ها به خصوص بچه‌ماهی‌ها در مراکز پرورش ماهی و حتی در رودخانه‌هایی که به واسطه طغیان به مسیرهای دیگر منحرف شده‌اند یا انتقال جانوران آبی از‌جمله مارهای آبی به مناطق مسکونی و به جای ماندن آنها در روستا‌ها پس از فروکش‌کردن آب که به وحشت مردم و به تبع آن مرگ این جانوران ختم خواهد شد، تبعات دیگری از سیلی است که به دست انسان‌ها رقم خورده و بارانی که موهبتی الهی است را به بلایی طبیعی بدل کرده است.
سود سیل!
با این حال اما این سیل تنها دارای روی خشن و منفی نیست، گرچه سیلی که از خط‌الراس‌های البرز و زاگرس به دنبال فتح خط القعرهای پایین‌دست در 20 استان ایران روان شد، بیابان‌ها و دشت‌های مرکزی را چندان سیراب نکرده اما بسیاری از سدها را پر کرده، برخی از تالاب‌ها را سیراب و شاید کشاورزی ایران را برای یک سال آبی از تنش کم‌‌آبی دور کرده باشد به قدری که بتوان دوباره به صدر نمودار تولید و خودکفایی در گندم بازگشت. از این گذشته سیل ایران را از انتقال یا خرید آب حداقل برای اندک زمانی نجات داده است. آبی که به گفته رضا اردکانیان، وزیر نیرو ۲/۵ میلیارد دلار می‌ارزد. اردکانیان در ارتباط زنده تصویری با استودیو پخش خبر ۲۱ شبکه اول سیما گفته است: «اگر می‌خواستیم این حجم از آبی که توسط سیل در سدها جمع شده را خریداری کنیم هزینه‌ای بالغ بر ۲/۵ میلیارد دلار رقم می‌خورد و حال بدون هیچ هزینه‌ای پنج میلیارد متر مکعب در سدهای مخزنی اندوخته داریم. البته اگر می‌توانستیم تمهیدات لازم را در قبال این سیلاب‌ها بیندیشم خسارات وارده به حداقل می‌رسد.» به گفته او، در حال حاضر در کشور ۱۷۲ سد مخزنی وجود دارد که به برکت سیلاب‌های اخیر حدود ۵ میلیارد متر مکعب آب شیرین مضاف بر روان‌آب‌های قبلی در این مخزن جمع شده است. بخش مهم‌تر سودی که سیلاب‌ها به محیط‌زیست ایران داده، نجات تالاب‌هایی است که سیستم مدیریتی و تصمیم‌گیری در ایران از نجات آنها قطع امید کرده بودند، آبگیری دوباره تالاب گاوخونی در اصفهان و همچنین افزایش ارتفاع دریاچه ارومیه است. به گفته وزیر نیرو، بسیاری از تالاب‌های کشور بعد از گذراندن سال‌ها بی‌آبی، از سیلاب‌های اخیر بهره‌مند شدند. حدود ۴0 تالاب به برکت سیلاب‌های بزرگی که از ۲۷ اسفند تاکنون رخ داده شرایط پرآبی را تجربه می‌کنند.
گرچه سیل بخش مهمی از محصولات زراعی را نابود کرده اما برکت را با خود نبرده است. برکتی که سیل با طیغان رودخانه‌ها و پرشدن سدها برای کشاورزی آورده است و سبب شده تا عباس کشاورز، معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور زراعت تولید سال آینده گندم را پیش‌بینی کند. او گفته: امسال در تداوم سال‌های گذشته شاهد خودکفایی در تولید گندم خواهیم بود. پیش‌بینی می‌کنیم امسال ۱۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تن در کشور گندم تولید شود که نزدیک به ۱۰ میلیون تن آن توسط دولت خرید تضمینی خواهد شد.
با این حال در شرایطی که وضعیت برخی مناطق سیل‌زده در ایران، به ویژه در استان لرستان همچنان نامطلوب گزارش شده، سازمان هواشناسی از ورود سامانه بارشی جدید که در ۹ استان فعال خواهد بود خبر داده است؛ خبری که نگرانی بابت سیل دوباره را تقویت می‌کند. سیلی که بارها توسط کارشناسان و حتی توسط پژوهشگران در مرکز پژوهش‌های مجلس پیش‌بینی شده بود. یک تحقیق مرکز پژوهش‌های مجلس که از نگاه‌ها دور و مغفول مانده، نشان می‌دهد طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ سیل‌ها قدرتمند‌تر و دامنه خرابی آنها گسترده‌تر شده است. «دخل و تصرف غیرمجاز در بستر و حریم رودخانه و مسیل‌ها» و «تخریب منابع طبیعی و پوشش گیاهی» در تحقیق مرکز پژوهش‌ها به عنوان عوامل افزایش قدرت تخریب سیل در ایران شناخته شده‌اند. دقیقا همان چیزی که در اولین روزهای وقوع سیل در شبکه‌های مجازی با موضوع تخریب جنگل‌های گلستان و مازندران و مقصران و منتفعان از آن مطرح شد و سر و صدای زیادی برپا کرد. سیل اما حالا در ذهن فعالان محیط‌زیست بیش از تبعات جبران ناپذیری که برجای گذاشته، آنها را نگران سوءبرداشت سودجویان کرده است. آنهایی که به سبب انتشار شایعات ورود ایران به ترسالی به فکر ساخت سد و سازه‌های آبی در ایران هستند.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
افزایش 100 درصدی بدفزارهای گوگل‌پلی در 2018 محمدعلی وکیلی درناامیدی بسی امیداست محمدجواد ظریف اعلام کرد که اروپایی‌ها را در قبال انجام تعهدات‌شان تحت فشار قرار خواهیم داد وقوع سیلاب در چند استان کشور، نوروز ایرانی‌ها را تلخ کرد سین مثل سیل معاون اول رئیس‌جمهوری: گلایه‌ها را باید برای بعد از بحران گذاشت سیل چه تبعات و چه مزایایی برای محیط زیست ایران داشت؟ آن روی سین هشتم «ابتکار» از اولویت‌بندی‌های جدید مجلس برای سال 98 گزارش می‌دهد تغییر اولویت‌های بهارستان پس از سیل جمشید مشایخی درگذشت جای خالی‌کمال‌الملک سینما سفیر ایتالیا در ایران در گفت‌وگو با «ابتکار» از تعاملات فرهنگی دو کشور می‌گوید داوینچی در راه تهران عربستان، آمریکا را به کنار گذاشتن دلار از معاملات نفتی تهدید کرد اختلاف در اردوی رفقا در ادامه کمک‌رسانی به سیل‌زدگان سردار سلیمانی به مدت یک‌ماه به مناطق سیل‌زده می‌رود بیانیه ظریف در واکنش به اظهارات وزیر خارجه آمریکا در مورد سیل اخیر در ایران